armenian woman kneeling to dead child

Για τη μελέτη των Benny Morris και Dror Ze’evi «H τριακονταετής γενοκτονία – Ο αφανισμός των χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας, 1894-1924» (μτφρ. Μενέλαος Αστερίου, εκδ. Πατάκη).

Της Λεύκης Σαραντινού

Για πρώτη φορά στη διεθνή ιστοριογραφία δύο έγκριτοι ιστορικοί συγκεντρώνουν σε ένα βιβλίο όλα τα διαθέσιμα στοιχεία για τη συστηματική γενοκτονία στην οποία προέβησαν οι Τούρκοι εθνικιστές, από το 1894 έως και το 1924, επί σχεδόν τριάντα δηλαδή συναπτά έτη, κατά των χριστιανικών μειονοτήτων στην επικράτεια της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Πρόκειται για τους Ισραηλινούς Μπένι Μόρις και Ντρορ Ζεέβι, καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και ειδήμονες σε θέματα Οθωμανικής Ιστορίας και Ιστορίας της Μέσης Ανατολής. Το αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικό, τόσο για τους ιστορικούς που ασχολούνται ειδικότερα με το θέμα όσο και γενικότερα για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα.

Οι συγγραφείς, παρά τη συστηματική καταστροφή των αρχείων και των ντοκουμέντων που σχετίζονταν με τις σφαγές, αποδεικνύουν με αδιάψευστα στοιχεία πως τα επαίσχυντα αυτά γεγονότα δεν αποτελούσαν τυχαία και μεμονωμένα περιστατικά αλλά ένα οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και –εν συνεχεία, μετά το 1923– του τουρκικού κράτους, με σκοπό να εξαλειφθεί κάθε άλλη εθνότητα πλην της τουρκικής από τα εδάφη τους.

Η άρνηση του κράτους να αναγνωρίσει τα πεπραγμένα του, σε αντίθεση με το γερμανικό κράτος που αναγνώρισε επίσημα το Ολοκαύτωμα, στιγματίζεται από τους συγγραφείς...

Παρ’ όλες τις αποδείξεις, όμως, το τουρκικό κράτος αρνείται μέχρι σήμερα τη διάπραξη των επονείδιστων αυτών πράξεων. Η άρνηση του κράτους να αναγνωρίσει τα πεπραγμένα του, σε αντίθεση με το γερμανικό κράτος που αναγνώρισε επίσημα το Ολοκαύτωμα, στιγματίζεται από τους συγγραφείς, οι οποίοι προβαίνουν, στο τέλος του βιβλίου, σε μια εξαιρετική σύγκριση μεταξύ των δύο γενοκτονιών, των Εβραίων από τους ναζί και των χριστιανών από τους Τούρκους.

Οι συγγραφείς παραθέτουν αφηγήσεις αυτόπτων μαρτύρων –κατά κύριο λόγο Αρμενίων, Ελλήνων και Ευρωπαίων και λιγότερο Τούρκων– για τις σφαγές, τις εκτοπίσεις και τις διώξεις που έλαβαν χώρα στην Τουρκία κατά τη διάρκεια της τριακονταετίας, και απαριθμούν τους λόγους για τους οποίους οι Τούρκοι πίστευαν πως έπρεπε να εξοντωθούν οι χριστιανοί της αυτοκρατορίας και, ακολούθως, του εθνικού κράτους τους.

Η αφήγηση των γεγονότων ακολουθεί χρονολογική και γεωγραφική σειρά. Εξιστορούνται διεξοδικά τα γεγονότα που αφορούν τη μεγαλύτερη γενοκτονία, εκείνη των Αρμενίων, και ακολούθως αυτή των Ελλήνων (της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης και όχι του Πόντου). Αναφορά γίνεται επίσης και στις άγνωστες στο ευρύ κοινό διώξεις κατά των Ασσυρίων χριστιανών της Τουρκίας. Η φρίκη των βιασμών, των πογκρόμ και των λεηλασιών, αλλά και εκείνη των εκτοπίσεων, των υποχρεωτικών εξισλαμισμών και των ταγμάτων εργασίας παρουσιάζονται αναλυτικά στις σελίδες του βιβλίου. Η τύχη των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης παρουσιάζεται μεν, αλλά κάπως πιο περιορισμένα σε σχέση με εκείνη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.

Η άνοδος του Μουσταφά Κεμάλ παρουσιάζεται διεξοδικά και κατονομάζονται όλοι οι αρχιτέκτονες των διώξεων, χωρίς να αποσιωπούνται οι εκδικητικές πράξεις τόσο των Αρμενίων όσο και των Ελλήνων κατά των Τούρκων.

Ο Έλληνας αναγνώστης θα βρει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την αφήγηση για τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής και της υπογραφής της Συνθήκης της Λοζάνης, υπό την οπωσδήποτε πιο αντικειμενική και ψύχραιμη οπτική των ξένων συγγραφέων. Επίσης, η άνοδος του Μουσταφά Κεμάλ παρουσιάζεται διεξοδικά και κατονομάζονται όλοι οι αρχιτέκτονες των διώξεων, χωρίς να αποσιωπούνται οι εκδικητικές πράξεις τόσο των Αρμενίων όσο και των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Αυτές, όμως, έλαβαν χώρα περιστασιακά και δεν μπορούν να συγκριθούν σε έκταση και μέγεθος με τις αντίστοιχες τουρκικές ωμότητες.

Ο τελικός απολογισμός; Περίπου 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι εξολοθρεύτηκαν και 1,2 εκατομμύριο Έλληνες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα πατρογονικά εδάφη τους, ενώ περίπου 350.000 Έλληνες, κυρίως του Πόντου, έχασαν τη ζωή τους. Από τον Αμπντούλ Χαμίτ, τον αιματοβαμμένο «Κόκκινο Σουλτάνο» των σφαγών του 1895-1896, μέχρι τον ανθέλληνα Τζελάλ Μπαγιάρ και τον εθνικιστή Κεμάλ Ατατούρκ, οι συγγραφείς μάς καλούν σε ένα οδοιπορικό των δεινών που βίωσαν οι χριστιανοί της Τουρκίας.

Φυσικά, από το βιβλίο δεν απουσιάζουν και κάποιες πτυχές ανθρωπιάς που υπήρξαν μέσα στο χάος. Πρόκειται για παραδείγματα Τούρκων που επέλεξαν να αψηφήσουν τις διαταγές και να σταθούν υπεράνω κάθε εθνικισμού και θρησκευτικής διαφοράς.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι το μνημειώδες αυτό έργο συνοδεύεται από αποδεικτικό φωτογραφικό υλικό. Ακόμη, πρέπει να αναφερθεί ότι σκοπός της συγγραφής του εν λόγω βιβλίου, σύμφωνα με τους συγγραφείς, δεν είναι η αναμόχλευση των παθών και του μίσους, αλλά απεναντίας η απόδειξη της ιστορικής αλήθειας και η αναγνώριση των γενοκτονιών από το σύγχρονο τουρκικό κράτος.

* Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία» (εκδ. Ενάλιος).


patakis MORIIS 30aetis genokotoniaH τριακονταετής γενοκτονία
Ο ΑΦΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ, 1894-1924
BENNY MORRIS ΚΑΙ DROR ZE’EVI
Μτφρ. Μενέλαος Αστερίου
ΠΑΤΑΚΗΣ 2021
Σελ. 670, τιμή εκδότη €32,00


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Για τους αρχιτέκτονες της γενοκτονίας, το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας συνιστούσε μικρότερη απειλή από το ανατολικό. Οι Αρμένιοι του δυτικού τμήματος διέμεναν σε πόλεις, ήταν συγκριτικά εύποροι, περισσότερο ενσωματωμένοι στην οθωμανική ζωή και λιγότερο μαχητικοί απ' ό,τι οι πιο καταπιεσμένοι εξαδέλφοί τους στο ανατολικό τμήμα. Ενώ ο νόμος για τις εκτοπίσεις ίσχυε και για τους Αρμενίους του δυτικού τμήματος, η εκτόπισή τους θεωρήθηκε λιγότερο επείγουσα και συνοδεύτηκε από μικρότερη άμεση βία. Όμως η Κωνσταντινούπολη απλώς καθυστερούσε το αναπόφευκτο, δίνοντας στην Ειδική Οργάνωση χρόνο για να αποδυναμώσει τους Αρμενίους της ανατολής πριν να αρχίσει η εκτόπιση των Αρμενίων της δύσης». 

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η αυγή των πάντων – Μια καινούργια ιστορία της ανθρωπότητας» των Ντέιβιντ Γκρέμπερ και Ντέιβιντ Γουένγκροου (κριτική)

«Η αυγή των πάντων – Μια καινούργια ιστορία της ανθρωπότητας» των Ντέιβιντ Γκρέμπερ και Ντέιβιντ Γουένγκροου (κριτική)

Για το βιβλίο των Ντέιβιντ Γκρέμπερ και Ντέιβιντ Γουένγκροου «Η αυγή των πάντων – Μια καινούργια ιστορία της ανθρωπότητας» (μτφρ. Χριστόδουλος Λιθαρής, εκδ. Διόπτρα). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σειρά ντοκιμαντέρ «Mankind: The Story of All of Us» (2012).

Γράφει ...

«Το βιβλίο της κόλασης» του Μπρους Σκοτ (κριτική)

«Το βιβλίο της κόλασης» του Μπρους Σκοτ (κριτική)

Για το συλλογικό έργο σε επιμέλεια του Scott G. Bruce «Το βιβλίο της Κόλασης» (μτφρ. Γιάννης Πεδιώτης, εκδ. Αλεξάνδρεια).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

Οι επισημάνσεις και οι επί μέρους εστίες αναφορών της συλλογικής, καλώς συ...

«Διλήμματα στο τρίγωνο» του Σπύρου Κατσούλα (κριτική) – Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις»

«Διλήμματα στο τρίγωνο» του Σπύρου Κατσούλα (κριτική) – Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις»

Για το βιβλίο «Διλήμματα στο τρίγωνο – Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις» του διεθνολόγου Σπύρου Κατσούλα (εκδ. Διόπτρα), μια ιστορική μελέτη που υπερβαίνει τις στερεότυπες και μονομερείς αφηγήσεις. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σύγκρουση μεταξύ δυνάμεων της Εθνικής Φρουράς και Του...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ