alt

Για τα βιβλία των Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Λεωφορείο - 19 στάσεις» (εκδ. Πατάκη), Τόλη Νικηφόρου «Ίχνη του δέους, επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017» (εκδ. Ρώμη), Τόλη Νικηφόρου «Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά, ιστορίες ποιημάτων», (εκδ. Μανδραγόρας), Μάριου-Κυπαρίσση Μώρου «Πέρα από τις ισχνές αγελάδες, μελετήματα για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου» (εκδ. Ιανός), Αρχοντούλας Διαβάτη «Κινητή γιορτή» (εκδ. Νησίδες).

Του Παναγιώτη Γούτα

Έχω μπροστά μου πέντε βιβλία πρόσφατης σοδειάς (2018) Θεσσαλονικιών συγγραφέων, που, κατά τη γνώμη μου πάντα, δίνουν τον σωστό τόνο αναφορικά με την αναπαράσταση της πόλης, τόσο σε σχέση με τα λογοτεχνικά προσωπεία και τους ανθρώπους της όσο και σε σχέση με τη βαθύτερη ουσία και την αλήθεια της. Η πόλη σ’ αυτά τα βιβλία ξεπηδά αβίαστα και αναδιπλώνεται ως σωματική προέκταση, ως οργανική συνέχεια του ίδιου του δημιουργού.

Με όχημα τη μνήμη

skambardonisΟ Γιώργος Σκαμπαρδώνης καταθέτει μια εκτενή, ζουμερή αφήγηση στον χώρο και στον χρόνο, κομματιασμένη σε 19 ενότητες-αφηγήματα, όσες και οι στάσεις του λεωφορείου «10» που κάνει τη διαδρομή Χαριλάου-Σταθμός. Κάθε στάση από το Λεωφορείο-19 στάσεις ξυπνά στον αφηγητή απροσδόκητες μνήμες, σε ένα αέναο πήγαινε-έλα στα χρόνια, που δεν είναι ούτε γραμμικό ούτε προβλέψιμο. Αλητεία στο Χαριλάου, οι νταήδες της γειτονιάς και οι παλιές συμμορίες, άνθρωποι γνήσιοι που τους ξέβρασαν τα χρόνια και η ζωή, παλιοί κινηματογράφοι, η ιστορία της Ροτόντα, ένα πολύ όμορφο κορίτσι στην Καμάρα, ο «Ιανός» του Νίκου Καρατζά στην Αριστοτέλους, στέκι των παλιών συγγραφέων και των ποιητών της πόλης, ο κύριος Χριστιανόπουλος που, μεταξύ άλλων, δεν οδήγησε ποτέ του αυτοκίνητο, το συγκρότημα των εφημερίδων «Μακεδονία-Θεσσαλονίκη» στο οποίο εργάστηκε επί χρόνια ο Σκαμπαρδώνης –σπουδαία η προσφορά του ως διευθυντού περιοδικών λόγου και τέχνης, όπως η αλησμόνητη «Πανσέληνος»–, είναι μόνο κάποια από τα θέματα του βιβλίου. Μνήμη, νοσταλγία (με το άλγος πάντα του νόστου, λαμπικαρισμένο και διηθημένο από μια γλώσσα και ένα βλέμμα καλά δουλεμένα, κοφτερά και πάντα υπό γωνία), αφηγήσεις με την άνεση της ηλικιακής απόστασης για πρόσωπα, στέκια και καταστάσεις οικείες στους Θεσσαλονικείς (και όχι μόνο), μια σύζευξη εντέλει μυθοπλασίας και αυτοβιογραφίας, σε ένα κείμενο που συγκινεί και πείθει. 

altΊχνη του δέους και ιστορίες ποιημάτων

Πρόσφατα, ο Θεσσαλονικιός ποιητής και πεζογράφος Τόλης Νικηφόρου γιόρτασε τα ογδοηκοστά του γενέθλια παρουσιάζοντας τον ποιητικό τόμο Ίχνη του δέους (Επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017), από τις εκδόσεις Ρώμη, μια αυτοανθολόγηση από τα 20 προηγούμενα ποιητικά του βιβλία· ένα έργο ζωής. Είναι άδικο για τον Τόλη Νικηφόρου το να προσδιορίζω επιγραμματικά το συνοπτικό του έργο για λόγους οικονομίας του κειμένου. Ως πεζογράφος είναι κατά κύριο λόγο βιωματικός, στα όρια της αυτοβιογραφίας, κινούμενος κυρίως στον δρόμο των πεζογράφων της συνειδησιακής ροής (εσωτερικός μονόλογος), μετεξελιγμένης με μπόλιασμα ρεαλιστικών στοιχείων, όπως αυτή καλλιεργήθηκε από τους συγγραφείς του λογοτεχνικού περιοδικού «Νέα Πορεία», εκδότης της οποίας υπήρξε ο λογοτέχνης Τηλέμαχος Αλαβέρας. Το ποιητικό του έργο είναι πολύπτυχο και πολυδιάστατο. Ο Νικηφόρου έγραψε (και εξακολουθεί να γράφει) ποιήματα για τον έρωτα, τους κοινωνικούς αγώνες, το θηρίο της μοναξιάς, την πόλη της Θεσσαλονίκης, για το θαύμα των λέξεων και της γραφής, για το φως της ζωής και τη θλίψη του θανάτου. Η πόλη της Θεσσαλονίκης αναδύεται στους στίχους του άλλοτε υγρή και ομιχλώδης και άλλοτε ολόφωτη και σαγηνευτική, πάντα με «τον έρωτα στα υγρά μάτια των κοριτσιών» της. Ο ποιητής και κριτικός Πέτρος Γκολίτσης που επιμελήθηκε τον τόμο, διείσδυσε με αγάπη και γνώση στην ποίηση του Νικηφόρου, πιστεύω όμως πως το επίμετρό του θα έπρεπε να ήταν ενιαίο κείμενο και όχι κομμάτια από παλιότερα (ή νεότερα) κριτικά του σχόλια, αναφορικά με το ύφος και τη γλώσσα τού υπό μελέτη ποιητή. altΑντιγράφω το τελευταίο ποίημα του τόμου, από τα πιο πρόσφατα του Νικηφόρου, μια παρακαταθήκη τρόπον τινά στις επερχόμενες γενιές, που, πιθανότατα, θα μελετήσουν τα πλούσια και ειλικρινή ποιήματά του: [«να είσαι καλός»] κάτι σαν άγγιγμα ή χαμόγελο / κάτι σαν φύλλο / / να είσαι καλός / ανυπεράσπιστος / μπροστά στη αθωότητα / εκστατικός / μπροστά στο θαύμα / αιώνια πιστός στην ουτοπία / / στη χώρα που δεν έχει δρόμο / στον δρόμο που δεν έχει τέλος / στο τέλος που δεν έχει ελπίδα / / να είσαι καλός.

Το δεύτερο βιβλίο που τύπωσε ο Νικηφόρου μέσα στο 2018 από τις εκδόσεις Μανδραγόρας τιτλοφορείται Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά και αφορά ιστορίες ποιημάτων. Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον αυτή η περιπλάνηση του ποιητή στις συνθήκες από τις οποίες προέκυψαν κάποια μόνο από τα πεντακόσια και πλέον ποιήματά του. Μαθαίνοντας την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της γραφής τού κάθε ποιήματος και ξεκλειδώνουμε (συναισθηματικά κυρίως) τα ίδια τα ποιήματα και πληροφοριακό υλικό συλλέγουμε και απολαμβάνουμε παράλληλα την αφήγηση του Νικηφόρου που, με την πεζογραφική του ιδιότητα πλέον, παραμένει γοητευτικός και χειμαρρώδης αφηγητής. Γράφει σχετικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Πολλά από τα ποιήματά μου είναι εμπνεύσεις της στιγμής με άγνωστη πηγή, άλλα πάλι αναδύονται από μισοξεχασμένες εμπειρίες της ζωής μου, έχουν τη δική τους ιστορία. Όπως λοιπόν “το ποίημα επιλέγει τον δικό του χρόνο για να γεννηθεί”, έτσι επιλέγει και τον χρόνο που η ιστορία θα αναδυθεί στην επιφάνεια. Για λόγους μυστικούς και ανεξιχνίαστους».

altΕρμηνείες και ανιχνεύσεις για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου

Ο εικοσιπεντάχρονος Μάριος-Κυπαρίσσης Μώρος, απόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ, συγκέντρωσε σε έναν τόμο μελετήματα για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου, υπό τον τίτλο Πέρα από τις ισχνές αγελάδες (εκδ. Ιανός). Ο Μώρος, που, πέρα από τις φιλολογικές του ικανότητες, διακρίνεται για την ευρυμάθειά του και τη θεολογική του σκευή, με διεισδυτικό βλέμμα ανίχνευσε –ή τουλάχιστον προσπάθησε να δώσει απαντήσεις– σε μια σειρά σκοτεινών και δυσερμήνευτων ζητημάτων που αφορούν την ποίηση του εμβληματικού (για κάποιους αμφιλεγόμενου) ποιητή της Θεσσαλονίκης, ο οποίος εδώ και χρόνια είναι παροπλισμένος και αδρανής, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά. Μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα ερεθιστικά και ενδιαφέροντα τα σχόλια του Μώρου για τις νόμιμες «αντιγραφές» του Χριστιανόπουλου από εδάφια της Αγίας Γραφής και του Ευαγγελίου, αλλά και για τους λόγους της αποσιώπησης εκ μέρους του της εκλεκτικής συγγένειάς του με τον ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, τον οποίον πάντως ο Χριστιανόπουλος εκτιμούσε ιδιαίτερα και με τον οποίον συγγένευε τόσο ιδιοσυγκρασιακά όσο και θεματολογικά, λόγω της ερωτικής τους κλίσης. Η συγγραφέας και επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ Σωτηρία Σταυρακοπούλου, η οποία είχε τον Μώρο μεταπτυχιακό φοιτητή, κάνει λόγο στον σύντομο πρόλογό της για μια «εξαιρετική περίπτωση» προικισμένου μελετητή της νεοελληνικής μας φιλολογίας.

Σαν ποιητικό πολιτιστικό ημερολόγιο

diavati exΗ νέα συλλογή πεζών κειμένων που κυκλοφόρησε η Αρχοντούλα Διαβάτη από τις εκδόσεις Νησίδες και τιτλοφορείται Κινητή γιορτή σίγουρα δεν είναι διηγήματα, όπως εσφαλμένα αναφέρεται στη μέσα σελίδα του βιβλίου. Αλλά και αυτό το αταξινόμητο του ύφους της και του είδους της (κάτι ανάμεσα σε μικρά πεζά, αφηγήματα, δοκίμια, μαρτυρίες και ημερολογιακές σημειώσεις με κάποια ποιητικότητα στο κουκούτσι τους), ένα είδος ποιητικού πολιτιστικού ημερολογίου θα το χαρακτήριζα εγώ, προσδίδει γοητεία στην όλη αφήγηση, που θα μπορούσε κάλλιστα να λάβει ενιαία και εκτεταμένη μορφή. Κείμενα για τον Μάρκο Μέσκο, τον Σάλιντζερ και την τρυφερότητα του ήρωά του στο Ο Φύλακας στη σίκαλη, τον Μπρεχτ, τον Καμύ, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, για πολιτιστικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης, για τη «ρόδα του χρόνου που γυρνάει πάνω κάτω, φέρνοντας αγάπη ανάμεσα σε λύπες, ματαιώσεις και απώλειες». Το παρελθόν εμφιλοχωρεί αναπάντεχα από ραγισματιές του παρόντος, φωτίζοντας άχαρες και παγιωμένες καθημερινές μας συνήθειες και πράξεις. Μπορεί η Διαβάτη να αρκείται εμμονικά στα λογοτεχνικά της κεκτημένα και να μην ανανεώνει δραστικά το αφηγηματικό της στιλ, όμως η γραφή της πάντα έχει ποιότητα, άποψη και ενδιαφέρον.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης, λοιπόν, αποκαλύπτεται και ξεδιπλώνεται μέσα από τους ποιητές, τους πεζογράφους και τους μελετητές της – οι πλέον κατάλληλοι και επαρκείς για να ψηλαφήσουν τον σφυγμό της και να την ακροαστούν. 

* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Τελευταίο βιβλίο του, οι νουβέλες «Μποέμ και Ρικάρντο» (εκδ. Κέδρος).


 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του Fred Featham.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Αλλοτεκοίτη» του Νίκου Ξένιου (κριτική)

«Αλλοτεκοίτη» του Νίκου Ξένιου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Ξένιου «Αλλοτεκοίτη – Εκεί που χάθηκε η βλάστηση» (εκδ. Κριτική). Κεντρική εικόνα: Η Μόνικα Βίτι στην «Κόκκινη έρημο» του Μικελάντζελο Αντονιόνι.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

«Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές / Είναι...

«Μια Μαρίνα Τζάφου» του Σωτήρη Δημητρίου (κριτική) – Mάρτυρες της ανθρώπινης κωμωδίας

«Μια Μαρίνα Τζάφου» του Σωτήρη Δημητρίου (κριτική) – Mάρτυρες της ανθρώπινης κωμωδίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Σωτήρη Δημητρίου «Μια Μαρίνα Τζάφου» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Προξενιό της Άννας». 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Σωτήρης Δημητρίου στη με...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ