alt

Για τα βιβλία των Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Λεωφορείο - 19 στάσεις» (εκδ. Πατάκη), Τόλη Νικηφόρου «Ίχνη του δέους, επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017» (εκδ. Ρώμη), Τόλη Νικηφόρου «Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά, ιστορίες ποιημάτων», (εκδ. Μανδραγόρας), Μάριου-Κυπαρίσση Μώρου «Πέρα από τις ισχνές αγελάδες, μελετήματα για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου» (εκδ. Ιανός), Αρχοντούλας Διαβάτη «Κινητή γιορτή» (εκδ. Νησίδες).

Του Παναγιώτη Γούτα

Έχω μπροστά μου πέντε βιβλία πρόσφατης σοδειάς (2018) Θεσσαλονικιών συγγραφέων, που, κατά τη γνώμη μου πάντα, δίνουν τον σωστό τόνο αναφορικά με την αναπαράσταση της πόλης, τόσο σε σχέση με τα λογοτεχνικά προσωπεία και τους ανθρώπους της όσο και σε σχέση με τη βαθύτερη ουσία και την αλήθεια της. Η πόλη σ’ αυτά τα βιβλία ξεπηδά αβίαστα και αναδιπλώνεται ως σωματική προέκταση, ως οργανική συνέχεια του ίδιου του δημιουργού.

Με όχημα τη μνήμη

skambardonisΟ Γιώργος Σκαμπαρδώνης καταθέτει μια εκτενή, ζουμερή αφήγηση στον χώρο και στον χρόνο, κομματιασμένη σε 19 ενότητες-αφηγήματα, όσες και οι στάσεις του λεωφορείου «10» που κάνει τη διαδρομή Χαριλάου-Σταθμός. Κάθε στάση από το Λεωφορείο-19 στάσεις ξυπνά στον αφηγητή απροσδόκητες μνήμες, σε ένα αέναο πήγαινε-έλα στα χρόνια, που δεν είναι ούτε γραμμικό ούτε προβλέψιμο. Αλητεία στο Χαριλάου, οι νταήδες της γειτονιάς και οι παλιές συμμορίες, άνθρωποι γνήσιοι που τους ξέβρασαν τα χρόνια και η ζωή, παλιοί κινηματογράφοι, η ιστορία της Ροτόντα, ένα πολύ όμορφο κορίτσι στην Καμάρα, ο «Ιανός» του Νίκου Καρατζά στην Αριστοτέλους, στέκι των παλιών συγγραφέων και των ποιητών της πόλης, ο κύριος Χριστιανόπουλος που, μεταξύ άλλων, δεν οδήγησε ποτέ του αυτοκίνητο, το συγκρότημα των εφημερίδων «Μακεδονία-Θεσσαλονίκη» στο οποίο εργάστηκε επί χρόνια ο Σκαμπαρδώνης –σπουδαία η προσφορά του ως διευθυντού περιοδικών λόγου και τέχνης, όπως η αλησμόνητη «Πανσέληνος»–, είναι μόνο κάποια από τα θέματα του βιβλίου. Μνήμη, νοσταλγία (με το άλγος πάντα του νόστου, λαμπικαρισμένο και διηθημένο από μια γλώσσα και ένα βλέμμα καλά δουλεμένα, κοφτερά και πάντα υπό γωνία), αφηγήσεις με την άνεση της ηλικιακής απόστασης για πρόσωπα, στέκια και καταστάσεις οικείες στους Θεσσαλονικείς (και όχι μόνο), μια σύζευξη εντέλει μυθοπλασίας και αυτοβιογραφίας, σε ένα κείμενο που συγκινεί και πείθει. 

altΊχνη του δέους και ιστορίες ποιημάτων

Πρόσφατα, ο Θεσσαλονικιός ποιητής και πεζογράφος Τόλης Νικηφόρου γιόρτασε τα ογδοηκοστά του γενέθλια παρουσιάζοντας τον ποιητικό τόμο Ίχνη του δέους (Επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017), από τις εκδόσεις Ρώμη, μια αυτοανθολόγηση από τα 20 προηγούμενα ποιητικά του βιβλία· ένα έργο ζωής. Είναι άδικο για τον Τόλη Νικηφόρου το να προσδιορίζω επιγραμματικά το συνοπτικό του έργο για λόγους οικονομίας του κειμένου. Ως πεζογράφος είναι κατά κύριο λόγο βιωματικός, στα όρια της αυτοβιογραφίας, κινούμενος κυρίως στον δρόμο των πεζογράφων της συνειδησιακής ροής (εσωτερικός μονόλογος), μετεξελιγμένης με μπόλιασμα ρεαλιστικών στοιχείων, όπως αυτή καλλιεργήθηκε από τους συγγραφείς του λογοτεχνικού περιοδικού «Νέα Πορεία», εκδότης της οποίας υπήρξε ο λογοτέχνης Τηλέμαχος Αλαβέρας. Το ποιητικό του έργο είναι πολύπτυχο και πολυδιάστατο. Ο Νικηφόρου έγραψε (και εξακολουθεί να γράφει) ποιήματα για τον έρωτα, τους κοινωνικούς αγώνες, το θηρίο της μοναξιάς, την πόλη της Θεσσαλονίκης, για το θαύμα των λέξεων και της γραφής, για το φως της ζωής και τη θλίψη του θανάτου. Η πόλη της Θεσσαλονίκης αναδύεται στους στίχους του άλλοτε υγρή και ομιχλώδης και άλλοτε ολόφωτη και σαγηνευτική, πάντα με «τον έρωτα στα υγρά μάτια των κοριτσιών» της. Ο ποιητής και κριτικός Πέτρος Γκολίτσης που επιμελήθηκε τον τόμο, διείσδυσε με αγάπη και γνώση στην ποίηση του Νικηφόρου, πιστεύω όμως πως το επίμετρό του θα έπρεπε να ήταν ενιαίο κείμενο και όχι κομμάτια από παλιότερα (ή νεότερα) κριτικά του σχόλια, αναφορικά με το ύφος και τη γλώσσα τού υπό μελέτη ποιητή. altΑντιγράφω το τελευταίο ποίημα του τόμου, από τα πιο πρόσφατα του Νικηφόρου, μια παρακαταθήκη τρόπον τινά στις επερχόμενες γενιές, που, πιθανότατα, θα μελετήσουν τα πλούσια και ειλικρινή ποιήματά του: [«να είσαι καλός»] κάτι σαν άγγιγμα ή χαμόγελο / κάτι σαν φύλλο / / να είσαι καλός / ανυπεράσπιστος / μπροστά στη αθωότητα / εκστατικός / μπροστά στο θαύμα / αιώνια πιστός στην ουτοπία / / στη χώρα που δεν έχει δρόμο / στον δρόμο που δεν έχει τέλος / στο τέλος που δεν έχει ελπίδα / / να είσαι καλός.

Το δεύτερο βιβλίο που τύπωσε ο Νικηφόρου μέσα στο 2018 από τις εκδόσεις Μανδραγόρας τιτλοφορείται Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά και αφορά ιστορίες ποιημάτων. Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον αυτή η περιπλάνηση του ποιητή στις συνθήκες από τις οποίες προέκυψαν κάποια μόνο από τα πεντακόσια και πλέον ποιήματά του. Μαθαίνοντας την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της γραφής τού κάθε ποιήματος και ξεκλειδώνουμε (συναισθηματικά κυρίως) τα ίδια τα ποιήματα και πληροφοριακό υλικό συλλέγουμε και απολαμβάνουμε παράλληλα την αφήγηση του Νικηφόρου που, με την πεζογραφική του ιδιότητα πλέον, παραμένει γοητευτικός και χειμαρρώδης αφηγητής. Γράφει σχετικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Πολλά από τα ποιήματά μου είναι εμπνεύσεις της στιγμής με άγνωστη πηγή, άλλα πάλι αναδύονται από μισοξεχασμένες εμπειρίες της ζωής μου, έχουν τη δική τους ιστορία. Όπως λοιπόν “το ποίημα επιλέγει τον δικό του χρόνο για να γεννηθεί”, έτσι επιλέγει και τον χρόνο που η ιστορία θα αναδυθεί στην επιφάνεια. Για λόγους μυστικούς και ανεξιχνίαστους».

altΕρμηνείες και ανιχνεύσεις για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου

Ο εικοσιπεντάχρονος Μάριος-Κυπαρίσσης Μώρος, απόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ, συγκέντρωσε σε έναν τόμο μελετήματα για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου, υπό τον τίτλο Πέρα από τις ισχνές αγελάδες (εκδ. Ιανός). Ο Μώρος, που, πέρα από τις φιλολογικές του ικανότητες, διακρίνεται για την ευρυμάθειά του και τη θεολογική του σκευή, με διεισδυτικό βλέμμα ανίχνευσε –ή τουλάχιστον προσπάθησε να δώσει απαντήσεις– σε μια σειρά σκοτεινών και δυσερμήνευτων ζητημάτων που αφορούν την ποίηση του εμβληματικού (για κάποιους αμφιλεγόμενου) ποιητή της Θεσσαλονίκης, ο οποίος εδώ και χρόνια είναι παροπλισμένος και αδρανής, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά. Μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα ερεθιστικά και ενδιαφέροντα τα σχόλια του Μώρου για τις νόμιμες «αντιγραφές» του Χριστιανόπουλου από εδάφια της Αγίας Γραφής και του Ευαγγελίου, αλλά και για τους λόγους της αποσιώπησης εκ μέρους του της εκλεκτικής συγγένειάς του με τον ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, τον οποίον πάντως ο Χριστιανόπουλος εκτιμούσε ιδιαίτερα και με τον οποίον συγγένευε τόσο ιδιοσυγκρασιακά όσο και θεματολογικά, λόγω της ερωτικής τους κλίσης. Η συγγραφέας και επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ Σωτηρία Σταυρακοπούλου, η οποία είχε τον Μώρο μεταπτυχιακό φοιτητή, κάνει λόγο στον σύντομο πρόλογό της για μια «εξαιρετική περίπτωση» προικισμένου μελετητή της νεοελληνικής μας φιλολογίας.

Σαν ποιητικό πολιτιστικό ημερολόγιο

diavati exΗ νέα συλλογή πεζών κειμένων που κυκλοφόρησε η Αρχοντούλα Διαβάτη από τις εκδόσεις Νησίδες και τιτλοφορείται Κινητή γιορτή σίγουρα δεν είναι διηγήματα, όπως εσφαλμένα αναφέρεται στη μέσα σελίδα του βιβλίου. Αλλά και αυτό το αταξινόμητο του ύφους της και του είδους της (κάτι ανάμεσα σε μικρά πεζά, αφηγήματα, δοκίμια, μαρτυρίες και ημερολογιακές σημειώσεις με κάποια ποιητικότητα στο κουκούτσι τους), ένα είδος ποιητικού πολιτιστικού ημερολογίου θα το χαρακτήριζα εγώ, προσδίδει γοητεία στην όλη αφήγηση, που θα μπορούσε κάλλιστα να λάβει ενιαία και εκτεταμένη μορφή. Κείμενα για τον Μάρκο Μέσκο, τον Σάλιντζερ και την τρυφερότητα του ήρωά του στο Ο Φύλακας στη σίκαλη, τον Μπρεχτ, τον Καμύ, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, για πολιτιστικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης, για τη «ρόδα του χρόνου που γυρνάει πάνω κάτω, φέρνοντας αγάπη ανάμεσα σε λύπες, ματαιώσεις και απώλειες». Το παρελθόν εμφιλοχωρεί αναπάντεχα από ραγισματιές του παρόντος, φωτίζοντας άχαρες και παγιωμένες καθημερινές μας συνήθειες και πράξεις. Μπορεί η Διαβάτη να αρκείται εμμονικά στα λογοτεχνικά της κεκτημένα και να μην ανανεώνει δραστικά το αφηγηματικό της στιλ, όμως η γραφή της πάντα έχει ποιότητα, άποψη και ενδιαφέρον.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης, λοιπόν, αποκαλύπτεται και ξεδιπλώνεται μέσα από τους ποιητές, τους πεζογράφους και τους μελετητές της – οι πλέον κατάλληλοι και επαρκείς για να ψηλαφήσουν τον σφυγμό της και να την ακροαστούν. 

* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Τελευταίο βιβλίο του, οι νουβέλες «Μποέμ και Ρικάρντο» (εκδ. Κέδρος).


 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του Fred Featham.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ