alt

Για το μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου «Ελαφρά ελληνικά τραγούδια» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η δεκαετία του ’50 είναι μια αφανής δεκαετία για την ελληνική ιστορία και λογοτεχνία. Κι ενώ η χώρα βγαίνει από την Κατοχή και τον Εμφύλιο με ανοικτές πληγές, με ερειπωμένες υποδομές και ψυχές, με διαιρεμένες οικογένειες, με την κρατούσα πολιτική να εξορίζει εκατοντάδες αντιφρονούντων, με τη φτώχια να διώχνει εργατικό δυναμικό στη μετανάστευση, με τη διαφορά φτωχών και πλούσιων να είναι ορατή, τι είναι αυτό άραγε που μπορεί να κάνει τον Έλληνα να νιώθει μια γλυκιά (αφελή) αισιοδοξία;

Ένα πανόραμα, λοιπόν, της μεταπολεμικής καθημερινής ζωής που αντανακλά την Ιστορία, μια πολύμορφη προσωπογραφία της Αθήνας, ένα πολύπτυχο φωτογραφιών που απαθανατίζουν την εποχή είναι το μυθιστόρημά του πολύπειρου συγγραφέα, ο οποίος δοκιμάζει συνεχώς νέες μυθοπλαστικές εκδοχές.

Ο Αλέξης Πανσέληνος συλλαμβάνει αυτήν την αμφιθυμία, αφού αφενός προβάλλει τόσο με τα ελαφρά τραγούδια της εποχής όσο και με το ανάλαφρο ύφος του μια τέτοια χαλαρή διάθεση. Αφετέρου, ωστόσο, πίσω από αυτόν τον αδόκητο ρομαντισμό δεν κρύβονται τα βαθιά τραύματα, οι απόηχοι της Κατοχής, ο πόλεμος της Κορέας, ο πολιτικός διχασμός, ο αντικομουνισμός, ο μικροαστισμός των επαρχιωτών πρωτευουσιάνων κι η λουσάτη βιτρίνα των πλούσιων, οι αναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού κ.λπ. Ένα πανόραμα, λοιπόν, της μεταπολεμικής καθημερινής ζωής που αντανακλά την Ιστορία, μια πολύμορφη προσωπογραφία της Αθήνας, ένα πολύπτυχο φωτογραφιών που απαθανατίζουν την εποχή είναι το μυθιστόρημα του πολύπειρου συγγραφέα, ο οποίος δοκιμάζει συνεχώς νέες μυθοπλαστικές εκδοχές.

Τα Ελαφρά ελληνικά τραγούδια θυμίζουν ασπρόμαυρη ελληνική ταινία. Όχι όμως ένα φιλμ με ενιαία πλοκή και ευσύνοπτη αφήγηση, που ξεκινά και εξελίσσεται ευθύγραμμα, αλλά μια ταινία με κυρίαρχο τον ρόλο του μοντάζ, καθώς αποτελείται από πολυάριθμες σκηνές εστιασμένες σε αντίστοιχα πρόσωπα. Κάθε σκηνή, σαν μικρό ανολοκλήρωτο διήγημα, τρυπώνει σε ένα διαμέρισμα, σε μια οικογένεια, σε ένα γραφείο, ή περιφέρεται στους δρόμους, για να ζουμάρει στο ή στα αντίστοιχα πρόσωπα, τα οποία αργότερα θα κάνουν ένα σύντομο πέρασμα σαν κομπάρσοι ή δευτεραγωνιστές σε άλλη σκηνή. Έτσι, το θολό τοπίο της μυθοπλασίας ξεκαθαρίζει σιγά σιγά, τα νήματα εν μέρει δένουν σταδιακά, η δεκαετία του ’50 και η ελληνική μικροϊστορία απλώνονται με αυτό το επιδέξιο μοντάζ.

Τα κομμάτια της αφήγησης συντίθενται με τρόπο που να αφήνει πολλά κενά, πολλές ασύνδετες σεκάνς, πολλά νήματα να εκκρεμούν. Ο αναγνώστης καλείται να ανασυνθέσει όχι αυτή καθαυτή τη μυθοπλαστική ιστορία αλλά την εποχή και να στήσει μπροστά του ολοκληρωμένο τον καμβά του πίνακα. Ωστόσο, εδώ είναι ίσως που ο Αλέξης Πανσέληνος αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα σε δύο επιλογές, κι έτσι το έργο έμεινε στο ανάμεσα: να φτιάξει μια καθόλα αποσπασματική αφήγηση που να αποτελείται από πολλές ετερόκλητες και φυγόκεντρες ιστορίες ή να δρομολογήσει τις μεμονωμένες ιστορίες προς μια στοχευμένη σύγκλιση.

Η αφηγηματική δεξιότητα, η ποιότητα της περιγραφής, η χρήση λέξεων της εποχής, ειδικά των γαλλικών τύπων της μόδας ή της καθημερινότητας, και τα ονόματα κέντρων, τόπων, στεκιών κ.λπ. αναπλάθουν την εποχή και πείθουν για τη συγγραφική τους αλήθεια.

Το σίγουρο είναι ότι το ύφος του λογοτέχνη παράγει εξαιρετικές ιστορίες, καθεμία από τις οποίες διαβάζεται ημιαυτόνομα, με όλη τη δύναμη της παραστατικότητας και της αναπαράστασης. Η αφηγηματική δεξιότητα, η ποιότητα της περιγραφής, η χρήση λέξεων της εποχής, ειδικά των γαλλικών τύπων της μόδας ή της καθημερινότητας, και τα ονόματα κέντρων, τόπων, στεκιών κ.λπ. αναπλάθουν την εποχή και πείθουν για τη συγγραφική τους αλήθεια. Ανάμεσα στα πρόσωπα περιφέρεται ο ανώνυμος αφηγητής, που υποκρίνεται τον κουτσό, τον ανάπηρο πολέμου, τον δημοσιογράφο ή τον εκδότη, ένα είδος ενδοκειμενικού θεού-παρατηρητή που παίζει με τα γεγονότα και την αναπαράστασή τους. 

Στο πλαίσιο, λοιπόν, μιας ιστορικής αθηναιογραφίας, ο Αλέξης Πανσέληνος διαλέγεται με τις προσωπογραφίες του Γιάννη Ευσταθιάδη (Κλεινόν: Μυθιστορίες για την Αθήνα, Μελάνι 2016), που εικονογραφεί την Αθήνα –μεταξύ άλλων- και της δεκαετίας του ’50, αλλά και με τον Ηλία Μαγκλίνη (Πρωινή γαλήνη, Μεταίχμιο 2015), ο οποίος πραγματεύθηκε την εκστρατεία στην Κορέα. Έτσι, ο αναγνώστης του 2018 ανιχνεύει τις μέρες μετά τον Εμφύλιο που καθόρισαν με την ιστορική τους βαρύτητα τη μεταπολεμική Ελλάδα, αλλά και τις αναλογίες με το κοινωνικό και πολιτικό σήμερα. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΕλαφρά ελληνικά τραγούδια
Αλέξης Πανσέληνος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 328, τιμή εκδότη €15,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

«Αυτός ο χειμώνας» του Δημήτρη Καρακίτσου (κριτική) – Το μυστικό κάλεσμα της φύσης

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Καρακίτσου «Αυτός ο χειμώνας» (εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Χιόνι πάνω στο χιόνι και σιωπή. Ένα χωριό, το Περιβόλι, κοντά στα Γρεβε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ