alt

Για το μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου «Ελαφρά ελληνικά τραγούδια» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η δεκαετία του ’50 είναι μια αφανής δεκαετία για την ελληνική ιστορία και λογοτεχνία. Κι ενώ η χώρα βγαίνει από την Κατοχή και τον Εμφύλιο με ανοικτές πληγές, με ερειπωμένες υποδομές και ψυχές, με διαιρεμένες οικογένειες, με την κρατούσα πολιτική να εξορίζει εκατοντάδες αντιφρονούντων, με τη φτώχια να διώχνει εργατικό δυναμικό στη μετανάστευση, με τη διαφορά φτωχών και πλούσιων να είναι ορατή, τι είναι αυτό άραγε που μπορεί να κάνει τον Έλληνα να νιώθει μια γλυκιά (αφελή) αισιοδοξία;

Ένα πανόραμα, λοιπόν, της μεταπολεμικής καθημερινής ζωής που αντανακλά την Ιστορία, μια πολύμορφη προσωπογραφία της Αθήνας, ένα πολύπτυχο φωτογραφιών που απαθανατίζουν την εποχή είναι το μυθιστόρημά του πολύπειρου συγγραφέα, ο οποίος δοκιμάζει συνεχώς νέες μυθοπλαστικές εκδοχές.

Ο Αλέξης Πανσέληνος συλλαμβάνει αυτήν την αμφιθυμία, αφού αφενός προβάλλει τόσο με τα ελαφρά τραγούδια της εποχής όσο και με το ανάλαφρο ύφος του μια τέτοια χαλαρή διάθεση. Αφετέρου, ωστόσο, πίσω από αυτόν τον αδόκητο ρομαντισμό δεν κρύβονται τα βαθιά τραύματα, οι απόηχοι της Κατοχής, ο πόλεμος της Κορέας, ο πολιτικός διχασμός, ο αντικομουνισμός, ο μικροαστισμός των επαρχιωτών πρωτευουσιάνων κι η λουσάτη βιτρίνα των πλούσιων, οι αναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού κ.λπ. Ένα πανόραμα, λοιπόν, της μεταπολεμικής καθημερινής ζωής που αντανακλά την Ιστορία, μια πολύμορφη προσωπογραφία της Αθήνας, ένα πολύπτυχο φωτογραφιών που απαθανατίζουν την εποχή είναι το μυθιστόρημα του πολύπειρου συγγραφέα, ο οποίος δοκιμάζει συνεχώς νέες μυθοπλαστικές εκδοχές.

Τα Ελαφρά ελληνικά τραγούδια θυμίζουν ασπρόμαυρη ελληνική ταινία. Όχι όμως ένα φιλμ με ενιαία πλοκή και ευσύνοπτη αφήγηση, που ξεκινά και εξελίσσεται ευθύγραμμα, αλλά μια ταινία με κυρίαρχο τον ρόλο του μοντάζ, καθώς αποτελείται από πολυάριθμες σκηνές εστιασμένες σε αντίστοιχα πρόσωπα. Κάθε σκηνή, σαν μικρό ανολοκλήρωτο διήγημα, τρυπώνει σε ένα διαμέρισμα, σε μια οικογένεια, σε ένα γραφείο, ή περιφέρεται στους δρόμους, για να ζουμάρει στο ή στα αντίστοιχα πρόσωπα, τα οποία αργότερα θα κάνουν ένα σύντομο πέρασμα σαν κομπάρσοι ή δευτεραγωνιστές σε άλλη σκηνή. Έτσι, το θολό τοπίο της μυθοπλασίας ξεκαθαρίζει σιγά σιγά, τα νήματα εν μέρει δένουν σταδιακά, η δεκαετία του ’50 και η ελληνική μικροϊστορία απλώνονται με αυτό το επιδέξιο μοντάζ.

Τα κομμάτια της αφήγησης συντίθενται με τρόπο που να αφήνει πολλά κενά, πολλές ασύνδετες σεκάνς, πολλά νήματα να εκκρεμούν. Ο αναγνώστης καλείται να ανασυνθέσει όχι αυτή καθαυτή τη μυθοπλαστική ιστορία αλλά την εποχή και να στήσει μπροστά του ολοκληρωμένο τον καμβά του πίνακα. Ωστόσο, εδώ είναι ίσως που ο Αλέξης Πανσέληνος αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα σε δύο επιλογές, κι έτσι το έργο έμεινε στο ανάμεσα: να φτιάξει μια καθόλα αποσπασματική αφήγηση που να αποτελείται από πολλές ετερόκλητες και φυγόκεντρες ιστορίες ή να δρομολογήσει τις μεμονωμένες ιστορίες προς μια στοχευμένη σύγκλιση.

Η αφηγηματική δεξιότητα, η ποιότητα της περιγραφής, η χρήση λέξεων της εποχής, ειδικά των γαλλικών τύπων της μόδας ή της καθημερινότητας, και τα ονόματα κέντρων, τόπων, στεκιών κ.λπ. αναπλάθουν την εποχή και πείθουν για τη συγγραφική τους αλήθεια.

Το σίγουρο είναι ότι το ύφος του λογοτέχνη παράγει εξαιρετικές ιστορίες, καθεμία από τις οποίες διαβάζεται ημιαυτόνομα, με όλη τη δύναμη της παραστατικότητας και της αναπαράστασης. Η αφηγηματική δεξιότητα, η ποιότητα της περιγραφής, η χρήση λέξεων της εποχής, ειδικά των γαλλικών τύπων της μόδας ή της καθημερινότητας, και τα ονόματα κέντρων, τόπων, στεκιών κ.λπ. αναπλάθουν την εποχή και πείθουν για τη συγγραφική τους αλήθεια. Ανάμεσα στα πρόσωπα περιφέρεται ο ανώνυμος αφηγητής, που υποκρίνεται τον κουτσό, τον ανάπηρο πολέμου, τον δημοσιογράφο ή τον εκδότη, ένα είδος ενδοκειμενικού θεού-παρατηρητή που παίζει με τα γεγονότα και την αναπαράστασή τους. 

Στο πλαίσιο, λοιπόν, μιας ιστορικής αθηναιογραφίας, ο Αλέξης Πανσέληνος διαλέγεται με τις προσωπογραφίες του Γιάννη Ευσταθιάδη (Κλεινόν: Μυθιστορίες για την Αθήνα, Μελάνι 2016), που εικονογραφεί την Αθήνα –μεταξύ άλλων- και της δεκαετίας του ’50, αλλά και με τον Ηλία Μαγκλίνη (Πρωινή γαλήνη, Μεταίχμιο 2015), ο οποίος πραγματεύθηκε την εκστρατεία στην Κορέα. Έτσι, ο αναγνώστης του 2018 ανιχνεύει τις μέρες μετά τον Εμφύλιο που καθόρισαν με την ιστορική τους βαρύτητα τη μεταπολεμική Ελλάδα, αλλά και τις αναλογίες με το κοινωνικό και πολιτικό σήμερα. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΕλαφρά ελληνικά τραγούδια
Αλέξης Πανσέληνος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 328, τιμή εκδότη €15,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

Το «2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν [Duncan Macmillan] παρουσιάζεται στο θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Φωτογραφίες: © Σπύρος Περδίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το 2071, η σημαντική διάλεξη του...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Ο Δημήτρης Καραντζάς σε συνεργασία με την Γκέλυ Καλαμπάκα, έγραψε και σκηνοθέτησε «Το Σπίτι», την πρώτη του παράσταση έπειτα από δώδεκα χρόνια, ύστερα από ανάθεση της Στέγης για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου έργου. «Το Σπίτι» παρουσιάζεται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Τετάρτη - Κυριακή μέχρι και τις 19 Νοεμβρίου. Φωτο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ