kountouri prin vrexei 700

Για τη συλλογή διηγημάτων της Ζέτας Κουντούρη «Λίγο πριν βρέξει» (εκδ. Κέδρος).

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Προσωπογραφίες που προδίδουν ένταση ακόμα και κάτω από επιφάνεια γαλήνης, σε φόντο όπου αποτυπώνονται στοιχεία από τοπία της εξωτερικής (αστικής, κοινωνικής, φυσικής) και κυρίως της εσωτερικής/υποκειμενικής πραγματικότητας, συνθέτουν μια ενδιαφέρουσα πινακοθήκη γραμματικών εικόνων ως κεντρικό άξονα για τη θεματική οργάνωση της συλλογής διηγημάτων της Ζέτας Κουντούρη με τον τίτλο Λίγο πριν βρέξει. Με αυτή την προϋπόθεση η ανά χείρας έκδοση είναι δυνατόν να εκτιμηθεί ως ένα ενιαίο σύνολο με σύνθετη δομή, καθ’ υπέρβαση των συνθηκών που υπαγόρευσαν την πρώτη δημοσίευση των διηγημάτων (πλην του τελευταίου).

Οι προσωπογραφίες (ποικίλες μορφές ανδρών και γυναικών, γονείς – κυρίως μητέρες και παιδιά, φίλοι και εραστές, θύτες και θύματα, ανθρώπινοι τύποι σε διαπροσωπικούς και κοινωνικούς συσχετισμούς αλλά και στο περιθώριο αυτών, όπου συμμετέχουν και οι αφηγητές) ως προϊόντα επεξεργασίας υλικού που αναγνωρίζεται να προέρχεται από καταστάσεις της αντικειμενικής πραγματικότητας, αποτελούν πύλες για την προσέγγιση ενός ευρύτατου φάσματος εννοιών, σύμφωνα με τις επιλογές της Ζέτας Κουντούρη: συμπόνοια και συμπάθεια, φόβος, μοναξιά, θυμός, οργή, λύπη, ευγνωμοσύνη, καλωσύνη, αλήθεια και ψέμα, μετάνοια και εξιλέωση, μνήμη και νοσταλγία, έρωτας και αγάπη, βία, υποψία, οίκτος.

Στο σημασιολογικό αυτό τοπίο αναπτύσσονται ποικίλες διαπροσωπικές σχέσεις με ιδιαίτερη φόρτιση, με μυστικά, με δισταγμούς και με αμφιβολίες, τα όνειρα εναλλάσσονται με τους εφιάλτες, η κοινή λογική υπόκειται σε συνεχείς ανατροπές.

Στο σημασιολογικό αυτό τοπίο αναπτύσσονται ποικίλες διαπροσωπικές σχέσεις με ιδιαίτερη φόρτιση, με μυστικά, με δισταγμούς και με αμφιβολίες, τα όνειρα εναλλάσσονται με τους εφιάλτες, η κοινή λογική υπόκειται σε συνεχείς ανατροπές ή παραβιάσεις ως εκδοχές μιας υποκειμενικής λογικής που διέπει τη συμπεριφορά των κειμενικών χαρακτήρων, συμπεριλαμβανομένων και των αφηγητών, ακραίες καταστάσεις καλύπτονται με επίφαση ομαλότητας μέχρι την τελική έκρηξη, προβλήματα απαιτούν συχνά ανέφικτες λύσεις, εγκλήματα διαφεύγουν τις τιμωρίες, ενώ ο θάνατος κυκλοφορεί ανεξέλεγκτος κραδαίνοντας ποικίλα προσωπεία: ως φυσική κατάληξη του βίου, ως φόνος και ως αυτοχειρία, ως ρυθμιστικός παράγων της ζωής ανθρώπων και ζώων, αλλά και ως άυλη μορφή του κενού.

Αφήγηση οργανωμένη σε εναλλασσόμενες πρωτοπρόσωπες και τριτοπρόσωπες εκδοχές αποδίδει ασαφή ή διαρκώς παραβιαζόμενα, μάλλον καταργημένα όρια ανάμεσα στην αντικειμενική πραγματικότητα και στην πραγματικότητα της φαντασίας και των ονείρων/εφιαλτών ως περιοχών ενός σύνθετου υποκειμενικού κόσμου.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο αφηγητής παρακολουθεί σκέψεις, παρατηρήσεις και εκμυστηρεύσεις των (λοιπών) κειμενικών χαρακτήρων για καταστάσεις υποκειμενικών κόσμων σε άμεση σχέση ή κατά παραβίαση της αντικειμενικής πραγματικότητας, και προβαίνει στη διατύπωση συλλογισμών και υποθέσεων για την κάλυψη κενών στην πληροφόρησή του.

Η Ζέτα Κουντούρη αξιοποιεί το μοτίβο του απροσδόκητου με τις συνακόλουθες ανατροπές ως βασικόν υφολογικό παράγοντα.

Η Ζέτα Κουντούρη αξιοποιεί το μοτίβο του απροσδόκητου με τις συνακόλουθες ανατροπές ως βασικόν υφολογικό παράγοντα, με έμφαση σε ποικίλες λεπτομέρειες, ακόμα και στις (σε μια πρώτη ανάγνωση) δευτερεύουσες ή ασήμαντες, οι οποίες πάντως αποδεικνύονται απαραίτητο υλικό για τη θεματική οργάνωση των διηγημάτων, και επιπλέον προβάλλονται τόσο κατά τη σύνθεση τίτλων (π.χ. «Χαρτί στον άνεμο», «Το κενό», «Ένα φλιτζάνι τσάι, παρακαλώ», «Βροχή με χώμα», «Σπίτια σε χρώμα κεραμιδί»), όσο και κατά την επιλογή μιας παρά προσδοκίαν εξόδου από τον κειμενικό κόσμο (όπως αναγνωρίζουμε π.χ. στα διηγήματα «Χαρτί στον άνεμο» ή «Ένα φλιτζάνι τσάι, παρακαλώ»).

Από την άλλη πλευρά, οι ποικίλες μορφές εκκρεμοτήτων στην πληροφόρηση, την οποία παρέχουν τα διηγήματα της συλλογής, δεν συνιστούν βεβαίως νοηματικό κενό, αλλά λειτουργούν ως δίαυλοι για τη δημιουργική προσέγγιση ποικίλων σημασιολογικών πεδίων, όπου εντοπίζεται η συμπεριφορά ως εκδήλωση της εσωτερικής πραγματικότητας κειμενικών χαρακτήρων.

alt
Η Ζέτα Κουντούρη

Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλουν και ποικίλα πραγματικά στοιχεία από τον εξωτερικό, αντικειμενικό κόσμο, τα οποία εμπλέκονται σε καίρια στάδια της αφηγηματικής ροής, όπως: κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα, λεπτομέρειες από αστικές και φυσικές περιοχές, όψη και εσωτερικό κτηρίων (οικιών, εργασιακών χώρων ή χώρων κοινωνικής δραστηριότητας), καθώς και πραγματικά γεγονότα (π.χ. η πτώση των Δίδυμων Πύργων του Παγκόσμιου Εμπορικού Κέντρου στη Νέα Υόρκη, 11 Σεπτεμβρίου 2001).

Η Ζέτα Κουντούρη φαίνεται να δηλώνει και πάλι με σαφήνεια ότι εξακολουθεί να διευρύνει τον ορίζοντα των κειμενικών γεγονότων που συνθέτουν τη λογοτεχνική παραγωγή της, στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός καλώς οργανωμένου εργαστηρίου για την επιλεκτική επεξεργασία δεδομένων καταγόμενων από καταστάσεις της αντικειμενικής πραγματικότητας.

Το πραγματικό στην κοινή, καθημερινή του διάσταση, κατά την άμεση βιωματική πρόσληψη αυτού, προσδιορίζει και την υφολογική οργάνωση των κειμένων της Ζέτας Κουντούρη (και) στην προ οφθαλμών συλλογή διηγημάτων, πράγμα που αποδίδεται με την αξιοποίηση γλωσσικών φαινομένων, όπως είναι η μεταφορά σε συνδυασμό με τις γραμματικές εικόνες: «Η βοηθός του άντρα μου, η Ψιψινέλ, χαμογελάει γαλαζοπράσινα κάθε φορά που με συναντάει», «οι άνθρωποι πεσμένοι στους δρόμους σαν τις μύγες κι από πάνω ο ήλιος να τους ψήνει», «Έξω έβρεχε δυνατά, μια βροχή που δεν έδειχνε την παραμικρή διάθεση να σταματήσει», «μια ησυχία που φάνταζε απειλητική είχε απλωθεί ολόγυρα», «το φεγγάρι βρισκόταν στη χάση του και δημιουργούσε πάνω στα νερά εκείνη την παράξενη χρυσή γραμμή που αφότου την πρωτοαντίκρυσα με είχε μαγέψει και με προκαλούσε κάθε φορά με την ίδια ένταση να την ακολουθήσω», «Φύσαγε ένας σκονισμένος νοτιάς», «Ξέρεις πολλούς που δεν νιώθουν έτσι; Και μάλιστα μια βραδιά τόσο στοιχειωμένη σαν την αποψινή;», «Την ώρα του φαγητού επικρατούσε μια ασυνήθιστη βουβαμάρα, σαν να κόχλαζε στην ατμόσφαιρα μια τρικυμία».

Ομόλογη είναι και η χρήση της αφοριστικής διατύπωσης: «Ο ορισμός της ευτυχίας δεν είναι ο ίδιος για όλους», ή: «Ένας θάνατος, όμως, είναι πάντα ένας θάνατος και όταν καλύπτεται από ψήγματα μυστηρίου, […], μπορεί να αποτελέσει, εκτός των άλλων, και πρόκληση για βέβηλα σχόλια».

Όσοι κυκλοφορούμε συστηματικά σε χώρους με πολιτισμική κινητικότητα, έχουμε κατά καιρούς εντοπίσει οδόσημα που ορίζουν την προσωπική συγγραφική διαδρομή της Ζέτας Κουντούρη, όπως αυτά τα οδόσημα αντιστοιχούν π.χ. στα μυθιστορήματα Η Λεγάμενη (2005) και Ρωγμές στη σιωπή (2010), ή στις συλλογές διηγημάτων Σας είδα (1995) και Όμορφη ζωή (2007).

Τώρα με τη νέα συλλογή διηγημάτων υπό τον τίτλο Λίγο πριν βρέξει, η Ζέτα Κουντούρη φαίνεται να δηλώνει και πάλι με σαφήνεια ότι εξακολουθεί να διευρύνει τον ορίζοντα των κειμενικών γεγονότων που συνθέτουν τη λογοτεχνική παραγωγή της, στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός καλώς οργανωμένου εργαστηρίου για την επιλεκτική επεξεργασία δεδομένων καταγόμενων από καταστάσεις της αντικειμενικής πραγματικότητας.

Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Η πορεία είχε προσπεράσει και οι πρώτοι περίεργοι είχαν αρχίσει να μαζεύονται γύρω από το ακίνητο σώμα.

Αν δεν έβλεπε πάνω στο τραπεζάκι όπου είχε σερβίρει νωρίτερα το τσάι έναν κλειστό φάκελο, θα προσπαθούσε να πείσει τον εαυτό της πως ο άνθρωπος αυτός, που μόνον η ίδια είχε συναντήσει, δεν υπήρξε στην πραγματικότητα ποτέ. Πως όλα όσα συνέβησαν δεν ήταν παρά ένας εφιάλτης, ένα παιχνίδι που της σκάρωσε η αχαλίνωτη φαντασία της, φορτισμένη από την υπερβολική κόπωση των τελευταίων ημερών». 


altΛίγο πριν βρέξει
Ζέτα Κουντούρη
Κέδρος 2017
Σελ. 168, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΖΕΤΑΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

O Μπενχαμίν Λαμπατούτ στη Στέγη: «Όλοι οι αγαπημένοι μου δημιουργοί πέθαναν φτωχοί και μόνοι, οπότε κάτι κάνω λάθος»

O Μπενχαμίν Λαμπατούτ στη Στέγη: «Όλοι οι αγαπημένοι μου δημιουργοί πέθαναν φτωχοί και μόνοι, οπότε κάτι κάνω λάθος»

Ο Χιλιανός συγγραφέας Μπενχαμίν Λαμπατούτ (Benjamín Labatut) μίλησε χθες με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. Τα βιβλία του συγγραφέα, που ήταν διαθέσιμα στο φουαγιέ του ισογείου της Στέγης, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Δώμα.

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

Για το μυθιστόρημα της Αν Ένραϊτ (Anne Enright) «Ηθοποιός» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Sunset Boulevard» του Μπίλι Γουάιλντερ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ