alt

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Σωτάκη «Ο κανίβαλος που έφαγε έναν Ρουμάνο» (εκδ. Κέδρος).

Του Διονύση Μαρίνου

Ακόμη και ο τελευταίος αποτυχημενάκιας –που έλεγε και ο Κωστής Παπαγιώργης–, αυτός που το ρούχο πάντα στραβό πέφτει πάνω του και το ποτάμι του δεν κατεβάζει ξύλα, άλλο δεν σκέφτεται από το καθημερινό κυνήγι της ευτυχίας. Καλύτερα: του ξεροκόμματου που του αναλογεί. Συνήθως, όμως, οι κυνηγοί και οι ψαράδες ψεύδονται· μπορούν να σε πείσουν ότι έπιασαν ένα προϊστορικό μαμούθ ή ένα γιγάντιο θαλάσσιο κήτος, αν και τα χέρια τους είναι πιο άδεια κι από πεταμένη σακούλα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους «γαμπρούς» της ευτυχίας. Είναι πεπεισμένοι πως την απόκτησαν, αλλά ουδέποτε τους δόθηκε ολοκληρωτικά – και το γνωρίζουν και πικραίνονται ως τα βάθη.

Οι μυθοπλαστικές εκδοχές του Σωτάκη ξεφεύγουν από κάθε νόρμα, διαρρηγνύουν τα όρια της αιτιοκρατίας, ανακατεύουν τα στέρεα υλικά του ρεαλισμού προσφέροντάς μας μια αποσχηματισμένη συνθήκη ζωής, την οποία μόνο η δική του πλοκή μπορεί να ενώσει εκ νέου.

Ο Δημήτρης Σωτάκης διέγνωσε το σύμπτωμα, αντιλήφθηκε την αιτία και θέλησε να δώσει μια εκδοχή για την επίτευξη του στόχου. Δεν είναι η πιο λογικοφανής, προσκρούσει αρκετά στην τρέχουσα ηθική, ωστόσο, υπό συνθήκες μπορεί να είναι αποτελεσματική. Άλλωστε, μιλάμε για έναν συγγραφέα του οποίου η επινοητική δύναμη δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ποιος άλλος έχει φέρει από τον κόσμο των νεκρών τον Μάικλ Τζάκσον; Ποιος άλλος σκέφτηκε να βάλει τον ήρωά του να φτιάξει ένα σούπερ μάρκετ στη μέση του πουθενά; Ή ποιος έριξε ένα απροσμέτρητο θανατικό σε ένα χωριό;

Οι μυθοπλαστικές εκδοχές του Σωτάκη ξεφεύγουν από κάθε νόρμα, διαρρηγνύουν τα όρια της αιτιοκρατίας, ανακατεύουν τα στέρεα υλικά του ρεαλισμού προσφέροντάς μας μια αποσχηματισμένη συνθήκη ζωής, την οποία μόνο η δική του πλοκή μπορεί να ενώσει εκ νέου. Μόνο που αυτή η ένωση δημιουργεί πάντα ένα άλλο σώμα πραγματικότητας. Ολότελα διαφοροποιημένο από την τρέχουσα.

Στον Κανίβαλο που έφαγε έναν Ρουμάνο (εκδ. Κέδρος) αποφάσισε για πρώτη φορά να αντιστρέψει τους όρους του παιχνιδιού του και να μην δώσει εξαρχής το εύρημα πάνω στο οποίο δομείται όλη η ιστορία. Μπορεί ο τίτλος του μυθιστορήματος να είναι εύγλωττος και ευθύς, εντούτοις είναι τόσο «εξωφρενικός» που ουδείς μπορεί να πιστέψει πραγματικά ότι έχουμε να κάνουμε, τω όντι, με μια ακραία πράξη ανθρωποφαγίας. Να, όμως, που ό,τι δηλώνεται, εκπληρώνεται και μάλιστα με επαγγελματικό τρόπο (εξού και η συνταγή μαγειρέματος που δίδει ο συγγραφέας στο τέλος του βιβλίου, καθώς τα πάντα είναι και θέμα προσωπικού γούστου).

Μια οικογένεια Ρουμάνων μεταναστών φτάνει στην πόλη του κι από τότε ο Ζέριν γίνεται η σκιά τους.

Πρωταγωνιστής είναι ο Ζέριν: ένας ευκατάστατος πλην μονήρης άνθρωπος. Ζει απομονωμένος στο αρχοντικό του και οι σχέσεις του με τους κατοίκους της παραθαλάσσιας πόλης στην οποία ζει είναι συμβατικές. Μπορεί να στερούμαστε άλλων πραγματολογικών στοιχείων, όμως, μαθαίνουμε από την αρχή το πλέον σημαντικό που τον συνέχει ως άτομο. Ο Ζέριν έχει μανία με την Ρουμανία και με οτιδήποτε προέρχεται από αυτή τη χώρα. Μπορεί να μην την έχει επισκεφθεί ποτέ, ωστόσο η αγάπη του αγγίζει τα όρια της εμμονής. Όνειρό του είναι να γνωρίσει κάποτε Ρουμάνους και να μοιραστεί μαζί τους τη χαρά του. Η τύχη αποδεικνύεται αγαθή μαζί του: μια οικογένεια Ρουμάνων μεταναστών φτάνει στην πόλη του κι από τότε ο Ζέριν γίνεται η σκιά τους.

Δεν του φτάνει να τους παρακολουθεί: θέλει να γίνει μέτοχος της οικογενειακής θαλπωρής, να βιώσει τη μέθεξη που προσφέρει η εγγύτητα με οικεία πρόσωπα. Μπορεί να χρησιμοποιεί την οικονομική του ευχέρεια για να τους προσεγγίσει (φέρνει δώρα στα παιδιά, βρίσκει δουλειά στον άνδρα, εμφανίζεται με όλα τα χρώματα της γοητείας του στη γυναίκα), ωστόσο ο αδύναμος κρίκος αυτής της επισφαλούς σχέσης είναι ο ίδιος. Ο Ζέριν είναι αυτός που αναζητεί την ευτυχία, οι άλλοι την έχουν δεδομένη. Ο Ζέριν είναι που προσπαθεί να ξεφύγει από το σκληρό πετσί του ρόλου του και να γίνει κάποιος άλλος: ένας αναβαπτισμένος Ζέριν. Η οικογένεια των Ρουμάνων εμφανίζεται ανοχύρωτη μπρος στη ορμητικότητά του, όμως, είναι φανερό πως τα μέλη της επιθυμούν κι αυτά να επανασυνδεθούν με την ευτυχία αλλάζοντας σταδιακά τη θέση στην οποία στέκουν – άρα και ρόλους.

alt
Ο Δημήτρης Σωτάκης

Ο Ζέριν τα καταφέρνει: η επιμονή του είναι συγκινητική για τον ίδιο και σαγηνευτική για τους άλλους. Παίζοντας ένα παιχνίδι ανάμεσα στην τρέλα, τον έρωτα, τη σιγουριά του δυνατού και την επισφάλεια του αδύνατου, δεν γίνεται απλώς οργανικό μέλος της οικογένειας, αλλά καταφέρνει να εκτοπίσει πλήρως το σύζυγο και πατέρα. Και τότε άλλη λύση δεν υπάρχει από τον πλήρη αφανισμό του «ανταγωνιστή» της ευτυχίας.

Μπορεί ο λυπημένος να έχει κάμποσους συναγωνιστές, ο ευτυχισμένος όμως είναι ανάδελφος. Θέλει να ζήσει τα πάντα μόνος του και να βουτήξει σε όλους της χυμούς της ευζωίας δίχως παρέα.

Συνηθίζουμε να λέμε πως η ελευθερία του ενός σταματάει εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Το ίδιο και περισσότερο ισχύει με την ευτυχία. Δεν έχει εφευρεθεί μια μορφή κοινοκτημοσύνης στη χαρά. Μπορεί ο λυπημένος να έχει κάμποσους συναγωνιστές, ο ευτυχισμένος όμως είναι ανάδελφος. Θέλει να ζήσει τα πάντα μόνος του και να βουτήξει σε όλους της χυμούς της ευζωίας δίχως παρέα.

Ο Σωτάκης χρησιμοποιεί με σταθμισμένο τρόπο το χιούμορ και την πικρή ειρωνεία. Η πλοκή, όπως συμβαίνει συνήθως στα βιβλία του, δεν παρουσιάζει ξεπετάγματα· τα πάντα κινούνται με μιαν κανονικότητα που αντί να σε ησυχάσει, λειτουργεί ως προετοιμασία για το «γύρισμα» της ιστορίας και την εκδίπλωση του δράματος. Βοηθάει σ’ αυτό και το υφολογικό σετάρισμα που κάνει εκ προοιμίου, καθώς και η ατμοσφαιρική ένδυση που προσφέρει στα μυθιστορήματά του. 

Ο άνθρωπος είναι πάντα το ζητούμενο για τον Σωτάκη. Όχι κάποιος συγκεκριμένος, αλλά η οντολογική του φύση, το κενό που τον βυθίζει, οι ελλείψεις που διατρέχουν το είναι του. Ίσως γι’ αυτό επιλέγει αρχετυπικές μορφές στις οποίες δεν «προσφέρει» πολλές λεπτομέρειες για το πού ζουν, με τι ακριβώς ασχολούνται και γιατί τα ονόματά τους δεν παραπέμπουν σε κάτι συγκεκριμένο.

Ο Ζέριν θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε: ο διπλανός μας, ένας γνωστός μας, εμείς οι ίδιοι. Καθένας προσπαθεί με τις αμυχές και τα όνειρά του να απεκδυθεί το ρόλο του και να γίνει κάτι άλλο. Το κυνήγι της ευτυχίας είναι πάντα το ζητούμενο. Άνευ αυτού καμία άλλη πράξη δεν λαμβάνει το χαρακτήρα του επείγοντος. Ουδεμία προσμονή δεν εκπληρώνεται και τα πάντα ανακυκλώνονται ακατάπαυστα αφήνοντάς μας πάντα με τη γεύση του μισού. Ο Ρουμάνος που φαγώθηκε ήταν η αναγκαία παράπλευρη απώλεια για να εκπληρωθεί ο στόχος της ευτυχίας ενός άλλου. Αν μη τι άλλο το ανθρώπινο είδος γνωρίζει καλά την υψηλή τέχνη του αλληλοφαγώματος. Κυριολεκτικώς και μεταφορικώς.

* Φωτογραφία: Mikael Good

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

altΟ κανίβαλος που έφαγε έναν Ρουμάνο
Δημήτρης Σωτάκης
Κέδρος 2017
Σελ. 232, τιμή εκδότη €12,20

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΩΤΑΚΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

«Απομονωτήριο λοιμύποπτων ζώων» του Νικήτα Σινιόσογλου – Μια «ριζοσπαστική ποιητική του σώματος»

«Απομονωτήριο λοιμύποπτων ζώων» του Νικήτα Σινιόσογλου – Μια «ριζοσπαστική ποιητική του σώματος»

Για το πεζογράφημα του Νικήτα Σινιόσογλου «Απομονωτήριο λοιμύποπτων ζώων» (εκδ. Κίχλη). Φωτογραφία, από το έργο-παρέμβαση ZOO του Βραζιλιάνου καλλιτέχνη Eduardo Srur.

Γράφει ο Ηλίας Γιούρης 

Ένας από τους πιο διαδ...

«Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου (κριτική) – Μια μυθιστορηματική βιογραφία φέρνει κοντά δύο συγγραφείς

«Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου (κριτική) – Μια μυθιστορηματική βιογραφία φέρνει κοντά δύο συγγραφείς

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου «Όνομα πατρός: Δούναβης» (εκδ. Μεταίχμιο). Στην κεντρική εικόνα, ο Παναΐτ Ιστράτι, συγγραφέας και πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος του Κώστα Ακρίβου. 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 3η – Κορύφωση συμμετοχής και ακύρωση της εκδήλωσης για την εβραϊκή λογοτεχνία μετά από παρέμβαση ομάδας εκδοτών

Η τρίτη μέρα της ΔΕΒΘ έφερε και την αναμενόμενη κορύφωση των εκδηλώσεων και δράσεων. Πολύς κόσμος, κατάμεστες αίθουσες και ένα πρόγραμμα με πολλές ενδιαφέρουσες παράλληλες συζητήσεις και παρουσιάσεις. Το περιστατικό όμως που ξεχωρίζει από τη χθεσινή μέρα είναι η ακύρωση εκδήλωσης της Πρεσβείας του Ισραήλ έπειτα από ...

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η –  Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

ΔΕΒΘ 2025: Μέρα 2η – Τεχνητή Νοημοσύνη, Ιταλία και εκδηλώσεις που ξεχώρισαν

Η δεύτερη μέρα της 21ης ΔΕΒΘ κινήθηκε μακριά από τη νηνεμία της πρώτης μέρας. Γέμισε ασφυκτικά ήδη από νωρίς το απόγευμα τόσο στις παράλληλες εκδηλώσεις όσο και στα περίπτερα. Τεχνητή νοημοσύνη, Ιταλία και πλήθος παρουσιάσεων βιβλίων τράβηξαν το ενδιαφέρον του κοινού που ανταποκρίθηκε στο ραντεβού με τους συγγραφείς...

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 12 νέες λογοτεχνικές φωνές

Στο Περίπτερο 14 της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης φιλοξενείται το 11ο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών. Δώδεκα ποιητές/ποιήτριες και πεζογράφοι της νέας γενιάς θα παρουσιάσουν το έργο τους και θα συζητήσουν ζητήματα της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. 

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...
«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ