alt

Για το μυθιστόρημα της Μαριάνας Ευαγγέλου «Οστινάτο» (εκδ. Πατάκη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η μνήμη αρδεύει πολύ συχνά τα κείμενα της λογοτεχνίας και στις καλές της μέρες λειτουργεί ως σύνδεσμος του παρόντος με ένα γόνιμο, ζωντανό, νοσταλγικό, ζητητέο παρελθόν. Αν δεν καταντά στείρος αυτοβιογραφισμός, γεννά αφηγήσεις που συζευγνύουν το βίωμα, το σχόλιο, το ιδιωτικό με το ιστορικό, το εθνικό με το τοπικό. Και συχνά απλώνεται σαν δίχτυ, για να συναρμόσει κομμάτια του παρελθόντος μέσα σε μια ψαριά καλών αναμνήσεων και συναισθηματικών θραυσμάτων.

Η Μαριάνα Ευαγγέλου χρησιμοποιεί τη μνήμη σαν παλίμψηστο, αφού απλώνει δύο στρώσεις της σε ένα μουσικό οστινάτο. Η Άνα, που επιστρέφει στο σπίτι της γιαγιάς στην Ξάνθη, ένα σπίτι το οποίο συνδέεται με παιδικές αναμνήσεις και γλυκιές εικόνες της νιότης, εισχωρεί στις μνήμες του Μάριου, γείτονα μουσικού, που είχε αναλάβει την καλλιτεχνική της παιδεία. Δυο γενιές, τρεις εποχές, δύο πρόσωπα: το αφανές παρόν, το παρελθόν της Άνας και το «προπαρελθόν» του Μάριου, από τη μεσοπολεμική Ελλάδα και τους απόηχους της προσφυγικής κουλτούρας έως τη μεταπολεμική και μεταπολιτευτική καθημερινότητα. Από το δεύτερο ενικό πρόσωπο, που απευθύνεται στην ηρωίδα από έναν / μία άγνωστο / άγνωστη αφηγητή / αφηγήτρια, μέχρι το τρίτο ενικό, που ψηλαφεί τον γηραιό Μάριο και τις συνήθειές του.

Ο μακροπερίοδος και μακροπαραγράφιος λόγος της Μαριάνας Ευαγγέλου, η συνεχής γραφή, ο μουσικός ρυθμός, η λεκτική παρτιτούρα διανθισμένη με μουσικούς όρους είναι χαρακτηριστικά που δημιουργούν ένα πολύ άρτιο αφηγηματικό πλαίσιο.

Ο μακροπερίοδος και μακροπαραγράφιος λόγος της Μαριάνας Ευαγγέλου, η συνεχής γραφή, ο μουσικός ρυθμός, η λεκτική παρτιτούρα διανθισμένη με μουσικούς όρους είναι χαρακτηριστικά που δημιουργούν ένα πολύ άρτιο αφηγηματικό πλαίσιο. Ο αναγνώστης νιώθει το μουσικό χαλί της αφήγησης να τον παίρνει μαζί του σε ένα ταξίδι μνήμης, τανγκό για δύο και νοσταλγίας. Η σχέση καθηγητή και μαθήτριας μεταγγίζει από τον πρώτο στη δεύτερη όχι μόνο τις μουσικές του γνώσεις, αλλά και το πάθος για το πιάνο και τα πεντάγραμμα· κι ακόμα περισσότερο της μεταγγίζει τον κόσμο του, που εκτείνεται τόσο στην κοινή τους καθημερινότητα στην Ξάνθη της δεκαετίας του ’80, όσο και στη δική του ιστορία από τις αρχές του αιώνα έως τότε. Η Θράκη κι η Ανατολική Μακεδονία στιγματίζεται από τον βούλγαρο κατακτητή, τόσο στις επιθέσεις του στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων όσο και στην κατοχή εκ μέρους τους ως συμμάχων των Γερμανών στον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο.

Το θέμα της μουσικής βοηθά στο να ωσμωθούν ετερόκλητες ματιές, ποικίλες μνήμες, μουσικά μοτίβα: το τανγκό και ο Σοπέν συναντά τον Ορφέα από τη Θράκη και το ανατολίτικο ζεμπέκικο συναντά τον Διόνυσο, μεταπηδά στην ορθόδοξη μελωδία κι έπειτα στον θεσσαλονικιό Παπάζογλου. Η μουσική κι η Ιστορία, από τους Βούλγαρους ώς την προσφυγιά του ’22, είναι ένα δημιουργικό παλίμψηστο, ένα γαϊτανάκι συνειρμών, ένα ντόμινο σκέψεων που δεν προδίδουν την αναγνωστική μέθεξη.

Το έργο –σύμφωνα με την κριτική (λ.χ. της Ελισάβετ Κοτζιά)– χρωστά πολλά στο «Νέο μυθιστόρημα» για την ανατροπή που φέρνει στην κλασική αφήγηση, την άχρονη φύση του και την ποιητική του γλώσσα. Κι όντως η Μαριάνα Ευαγγέλου αποδιαρθρώνει την πλοκή, προκειμένου να προβάλλει τη ψυχολογία, διαστέλλει τον χρόνο, παίζει με τα διαστήματά του αλλά και με τη συρρίκνωσή τους και χρησιμοποιεί το δεύτερο πρόσωπο για να συνδέσει την αντικειμενικότητα με την υποκειμενικότητα. Ωστόσο δεν υποτάσσεται στις αρχές του «νέου μυθιστορήματος», καθώς τα πρόσωπά της δεν εξαϋλώνονται εντελώς, έχουν υπόσταση, έχουν παρόν αλλά και παρελθόν, δεν είναι μονοδιάστατα αλλά αποκτούν βάθος, το οποίο μοιράζονται με τον αναγνώστη.

Η πρώτη παρουσία στα γράμματα της Μαριάνας Ευαγγέλου φέρνει τον νέο αέρα της μουσικής στίξης, που ξανασυστήνει τον χρόνο, τον ρυθμό και τα συναισθήματα της νοσταλγίας. Κι αυτός ο αέρας παρασέρνει τον αναγνώστη να διαβάσει το βιβλίο όχι ως αφήγηση μιας ιστορίας αλλά ως εκτέλεση μιας παρτιτούρας.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΟστινάτο
Μαριάνα Ευαγγέλου
Πατάκης 2017
Σελ. 160, τιμή εκδότη €8,80

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Πέθανε ο Τομ Ρόμπινς, «ο πιο επικίνδυνος συγγραφέας στον κόσμο»

Σε ηλικία 92 ετών, πέθανε ο Τομ Ρόμπινς [Tom Robbins], γνωστός για τα χιουμοριστικά μυθιστορήματά του, επηρεασμένα από το κλίμα της αμερικανικής αντικουλτούρας των '60s. Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αίολος.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα!», σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, η οποία παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μέχρι και τις 16 Φεβρουαρίου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ