tyxero kabanozis

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Καβανόζη «Τυχερό» (εκδ. Πατάκη).

Του Διονύση Μαρίνου 

Ο Όρσον Γουέλς συνήθιζε να λέει πως οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ποτέ τη δικαιοσύνη όσο ζουν και το μόνο που συναντούν είναι καλή ή κακή τύχη. Προφανώς, για τα γυρίσματα των συμπτώσεων ή την τυχαιότητα των στιγμών ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος. Συχνάκις, η μεταφορά από τη μια κατάσταση στην άλλη μοιάζει με αντιβούισμα αόρατου μηχανισμού, του οποίου οι ιμάντες κινούνται από κάποιο αόρατο χέρι για άδηλους σκοπούς. Αυτό, όμως, που η πραγματικότητα δεν επιδιώκει να αποδώσει με τρόπο καταφανή και πειστικό ή αρκετές φορές αρνείται πεισματικά να προσφέρει (ας μην ξεχνάμε τους αποτυχημενάκηδες που έλεγε και ο Κωστής Παπαγιώργης), έρχεται η λογοτεχνία να αποκαταστήσει δίχως, μάλιστα, τη διάθεση να μεταστρέψει τα γεγονότα – απλώς να τα κατανοήσει. Το μυθιστόρημα του Κώστα Καβανόζη Τυχερό (εκδ. Πατάκη) θέτει εξαρχής δύο ζητήματα προς διερεύνηση. Με τέτοιο τρόπο –μάλιστα– που η απάντησή τους καθίσταται αναγκαία για να μπορέσει κανείς να παρασυρθεί από το ευέλικτο μίγμα του βιβλίου.

Τι είναι, άραγε, η τύχη; Κομμάτι της ειμαρμένης; Κάποιο θεόσταλτο σημάδι προς ολίγους; Μια αποδρομή του κακού σπόρου που παραχώθηκε μέσα μας; Ή, μήπως, είναι μια από τις πολλές πιθανότητες που βρίσκονται μπροστά μας και δίχως καμία προηγούμενη σκοπιμότητα, απλώς, λειτουργούν προσθετικά ή αφαιρετικά στο άγνωστο πλέγμα της ζωής ενός εκάστου; Επιπροσθέτως, μπορεί η λογοτεχνία να αποχαιρετήσει, εξαρχής, τον απαραίτητο μανδύα της μυθοπλασίας (άρα της εμπρόθετης κατασκευής) και να αφεθεί στην τραχιά επιφάνεια του πραγματικού; Μπορούν τα «αληθινά» πρόσωπα και οι «αληθινές» καταστάσεις του βίου τους να αποτελέσουν την ουσιαστική μαγιά για τη δημιουργία ενός μυθοπλαστικού καμβά;

altΟ Καβανόζης δεν χρειάστηκε να επινοήσει τίποτα – του δόθηκε μια έξοχη πρώτη ύλη, την οποία χειρίστηκε με τον τρόπο που μόνο ένας έμπειρος συγγραφέας οφείλει να κάνει: να την επανεπινοήσει (sic). Παράδοξο; Ακούγεται ως τέτοιο, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Η προφανής ασυμβατότητα (αληθινό/κατασκευασμένο), στα χέρια ενός συγγραφέα που ξέρει τι θέλει να κάνει, μπορεί να εξελιχθεί σε αρμονική σχέση.

Αυτό το βιβλίο είναι η ιστορία του Βαγγέλη Βολοβότση, ενός στενού συγγενή του συγγραφέα. Μιλάμε, λοιπόν, για άνθρωπο υπαρκτό, του οποίου η ζωή ήταν δεδομένη, κρουστή και περιπετειώδης. Αυτό το βιβλίο είναι η ιστορία των ανθρώπων που ζουν στο Τυχερό, μια κωμόπολη του Νομού Έβρου. Άλλοτε ονομαζόταν Τύχιο, αλλά τα «δώρα» του Ελευθέριου Βενιζέλου προοιωνίζονταν καλές ημέρες στους κατοίκους και κάπως έτσι, το 1953, το Τύχιο εκδημοτικίζεται σε Τυχερό. Αυτό το βιβλίο, όμως, είναι και η ιστορία του πρώτου δυστυχήματος της Ολυμπιακής Αεροπορίας επί εποχής Ωνάση. Στις 29 Οκτωβρίου, το αεροσκάφος Douglas DC-3 της Ο. Α. που εκτελούσε την πτήση Αθήνα-Θεσσαλονίκη, συντρίβεται λίγο μετά την απογείωσή του κοντά στην Αυλώνα. Και οι 18 επιβαίνοντες είναι νεκροί. Ήταν, όντως, 18 οι επιβαίνοντες ή μήπως υπήρξε και κάποιος άτυχος λαθρεπιβάτης και πόσοι ήταν εκείνοι που από αγαθή τύχη δεν πέταξαν τελευταία στιγμή με τη μοιραία πτήση; Τρία κομβικά σημεία του μυθιστορήματος που ενώνονται άμεσα και αξεδιάλυτα μεταξύ τους. Από τύχη στην πραγματικότητα, από συγγραφική επιδεξιότητα στο βιβλίο.

Στις 29 Οκτωβρίου, το αεροσκάφος Douglas DC-3 της Ο. Α. που εκτελούσε την πτήση Αθήνα-Θεσσαλονίκη, συντρίβεται λίγο μετά την απογείωσή του κοντά στην Αυλώνα. Και οι 18 επιβαίνοντες είναι νεκροί.

Ο Βαγγέλης Βολοβότσης διαθέτει όλα τα στοιχεία για να γίνει ένας διαυγής μυθιστορηματικός ήρωας. Ο βίος του ήταν ταραγμένος (είχε την… τύχη να ζήσει σε ενδιαφέροντες καιρούς), είχε δραματικές μεταπτώσεις και πολλές αντιθέσεις που είχαν άμεση επίδραση πάνω του. Ξεκίνησε από την Ανατολική Θράκη και μικρό παιδί περνάει μαζί με τους γονείς του στον Έβρο στις αρχές της δεκαετίας του ’20. Γίνεται δάσκαλος, παντρεύεται, κάνει ένα παιδί, μπαίνει στις τάξεις του ΚΚΕ, ζει μέσα στις φλόγες του Εμφύλιου και αναγκάζεται να αποχωριστεί για αρκετά χρόνια την οικογένειά του μεταβαίνοντας στην Ουγγαρία. Χρειάστηκαν, επίσης, πολλά χρόνια να συγκολληθούν τα κομμάτια της οικογένειας, για να έρθει η μοίρα να τα χωρίσει ξανά. Μεγάλοι πλέον και αποσταμένοι, ο Βολοβότσης και η γυναίκα του επέστρεψαν πίσω στην πατρίδα το 1981, δίχως όμως το παιδί τους που είχε χαθεί στο αεροπορικό δυστύχημα.

Το ένα δραματικό γεγονός έρχεται να ακουμπήσει στο άλλο, έτσι που στο τέλος, η ζωή μοιάζει να είναι ένα παιχνίδι τυχαίων περιστατικών, ολότελα ασύνδετων μεταξύ τους, κι όμως οργανικά δεμένων. Ή, για να το πούμε αλλιώς, η ζωή παίζει τα πιο ευφάνταστα παιχνίδια. Πόσοι από εκείνη τη μοιραία πτήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας ήταν εξαρχής προγραμμένοι και πόσοι άλλοι, την ύστατη στιγμή, κατάφεραν να γλιτώσουν από το συναπάντημα με τον θάνατο; Ο Σάββας Σφαιρόπουλος, πατέρας του σημερινού προπονητή της ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού, Γιάννη Σφαιρόπουλου, τότε πρωτοκλασάτος παίκτης του Απόλλωνα Καλαμαριάς και στη συνέχεια του Ολυμπιακού, από τύχη και μόνο δεν μπήκε στο αεροπλάνο, ενώ ήταν να πετάξει. Δεν συνέβη το ίδιο με τον γιο του Βολοβότση και με τους υπόλοιπους επιβάτες. Και, τελικά, τι συνέβη με τον μυστηριώδη λαθρεπιβάτη που είδε την αρχική του τύχη να ντύνεται με τα σκούρα ρούχα της μέγιστης ατυχίας;

Ο Καβανόζης πήρε το ρίσκο να αφηγηθεί την πραγματική ζωή ανθρώπων, τους οποίους δεν επινόησε, δεν ήταν γεννήματα της φαντασίας του, δεν χρειάστηκε να συνθέσει τις ψηφίδες της ζωής τους από την αρχή. Το πρόπλασμα υπήρχε κι εκείνος λειτούργησε συνθετικά.

Ο Καβανόζης πήρε το ρίσκο να αφηγηθεί την πραγματική ζωή ανθρώπων, τους οποίους δεν επινόησε, δεν ήταν γεννήματα της φαντασίας του, δεν χρειάστηκε να συνθέσει τις ψηφίδες της ζωής τους από την αρχή. Το πρόπλασμα υπήρχε κι εκείνος λειτούργησε συνθετικά. Ναι, αυτό έκανε και το ρίσκο του είχε ευκταία κατάληξη. Μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, το μυθιστόρημα (ναι, περί μυθιστορήματος πρόκειται) κυκλώνει τους ήρωες. Με προσωπικές αφηγήσεις, ντοκουμέντα από εφημερίδες της εποχής, διηγήσεις από τους γονείς του και άλλους συγγενείς, ακόμη και συνεντεύξεις με πρόσωπα που έζησαν τα γεγονότα και τις καταστάσεις, ο Καβανόζης ενεργοποιεί αδιαλείπτως το υλικό του και του προσδίδει έναν ενοποιητικό χαρακτήρα. Ενδιαφέρουσα είναι η «δουλειά» του στο κομμάτι της έντονης προφορικότητας που υπάρχει διασπαρμένη στο βιβλίο. Στοιχείο που όχι μόνο δεν ακυρώνει την πρόθεσή του να ακούσει τους πρωταγωνιστές, αλλά την ενισχύει με τρόπο παραστατικό.

Η αίσθηση που αποκομίζεις, καίτοι γνωρίζεις εξαρχής ότι η μυθοπλασία έχει «λεηλατηθεί» από την πραγματικότητα, είναι ότι πρόκειται για μια έξοχα σκηνοθετημένη αλληλουχία γεγονότων που φέρουν μιαν ιδιαίτερη θερμοκρασία. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να τέμνονται με τα ακρότατα σύνορα της επινόησης – ακόμη κι αυτό το «συναπάντημα» μπορεί να είναι αποτέλεσμα συγγραφικής τύχης, αν όχι ικανότητας.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι συγγραφέας.

altΤυχερό
Κώστας Καβανόζης
Πατάκης 2017
Σελ. 328, τιμή εκδότη €15,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΒΑΝΟΖΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventoyrini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Φραγκίσκος: Ο Πάπας της «Εκκλησίας του λαού του Θεού»

Για την αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με τίτλο «Ελπίδα, η αυτοβιογραφία» που κυκλοφορεί σε μετάφραση Άννας Παπασταύρου από τις εκδόσεις Gutenberg. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Είμαι πάντοτε επιφυλακτικός απέναντι στις αυτοβιογραφίες, αν και έ...

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ