tyxero kabanozis

Για το μυθιστόρημα του Κώστα Καβανόζη «Τυχερό» (εκδ. Πατάκη).

Του Διονύση Μαρίνου 

Ο Όρσον Γουέλς συνήθιζε να λέει πως οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ποτέ τη δικαιοσύνη όσο ζουν και το μόνο που συναντούν είναι καλή ή κακή τύχη. Προφανώς, για τα γυρίσματα των συμπτώσεων ή την τυχαιότητα των στιγμών ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος. Συχνάκις, η μεταφορά από τη μια κατάσταση στην άλλη μοιάζει με αντιβούισμα αόρατου μηχανισμού, του οποίου οι ιμάντες κινούνται από κάποιο αόρατο χέρι για άδηλους σκοπούς. Αυτό, όμως, που η πραγματικότητα δεν επιδιώκει να αποδώσει με τρόπο καταφανή και πειστικό ή αρκετές φορές αρνείται πεισματικά να προσφέρει (ας μην ξεχνάμε τους αποτυχημενάκηδες που έλεγε και ο Κωστής Παπαγιώργης), έρχεται η λογοτεχνία να αποκαταστήσει δίχως, μάλιστα, τη διάθεση να μεταστρέψει τα γεγονότα – απλώς να τα κατανοήσει. Το μυθιστόρημα του Κώστα Καβανόζη Τυχερό (εκδ. Πατάκη) θέτει εξαρχής δύο ζητήματα προς διερεύνηση. Με τέτοιο τρόπο –μάλιστα– που η απάντησή τους καθίσταται αναγκαία για να μπορέσει κανείς να παρασυρθεί από το ευέλικτο μίγμα του βιβλίου.

Τι είναι, άραγε, η τύχη; Κομμάτι της ειμαρμένης; Κάποιο θεόσταλτο σημάδι προς ολίγους; Μια αποδρομή του κακού σπόρου που παραχώθηκε μέσα μας; Ή, μήπως, είναι μια από τις πολλές πιθανότητες που βρίσκονται μπροστά μας και δίχως καμία προηγούμενη σκοπιμότητα, απλώς, λειτουργούν προσθετικά ή αφαιρετικά στο άγνωστο πλέγμα της ζωής ενός εκάστου; Επιπροσθέτως, μπορεί η λογοτεχνία να αποχαιρετήσει, εξαρχής, τον απαραίτητο μανδύα της μυθοπλασίας (άρα της εμπρόθετης κατασκευής) και να αφεθεί στην τραχιά επιφάνεια του πραγματικού; Μπορούν τα «αληθινά» πρόσωπα και οι «αληθινές» καταστάσεις του βίου τους να αποτελέσουν την ουσιαστική μαγιά για τη δημιουργία ενός μυθοπλαστικού καμβά;

altΟ Καβανόζης δεν χρειάστηκε να επινοήσει τίποτα – του δόθηκε μια έξοχη πρώτη ύλη, την οποία χειρίστηκε με τον τρόπο που μόνο ένας έμπειρος συγγραφέας οφείλει να κάνει: να την επανεπινοήσει (sic). Παράδοξο; Ακούγεται ως τέτοιο, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Η προφανής ασυμβατότητα (αληθινό/κατασκευασμένο), στα χέρια ενός συγγραφέα που ξέρει τι θέλει να κάνει, μπορεί να εξελιχθεί σε αρμονική σχέση.

Αυτό το βιβλίο είναι η ιστορία του Βαγγέλη Βολοβότση, ενός στενού συγγενή του συγγραφέα. Μιλάμε, λοιπόν, για άνθρωπο υπαρκτό, του οποίου η ζωή ήταν δεδομένη, κρουστή και περιπετειώδης. Αυτό το βιβλίο είναι η ιστορία των ανθρώπων που ζουν στο Τυχερό, μια κωμόπολη του Νομού Έβρου. Άλλοτε ονομαζόταν Τύχιο, αλλά τα «δώρα» του Ελευθέριου Βενιζέλου προοιωνίζονταν καλές ημέρες στους κατοίκους και κάπως έτσι, το 1953, το Τύχιο εκδημοτικίζεται σε Τυχερό. Αυτό το βιβλίο, όμως, είναι και η ιστορία του πρώτου δυστυχήματος της Ολυμπιακής Αεροπορίας επί εποχής Ωνάση. Στις 29 Οκτωβρίου, το αεροσκάφος Douglas DC-3 της Ο. Α. που εκτελούσε την πτήση Αθήνα-Θεσσαλονίκη, συντρίβεται λίγο μετά την απογείωσή του κοντά στην Αυλώνα. Και οι 18 επιβαίνοντες είναι νεκροί. Ήταν, όντως, 18 οι επιβαίνοντες ή μήπως υπήρξε και κάποιος άτυχος λαθρεπιβάτης και πόσοι ήταν εκείνοι που από αγαθή τύχη δεν πέταξαν τελευταία στιγμή με τη μοιραία πτήση; Τρία κομβικά σημεία του μυθιστορήματος που ενώνονται άμεσα και αξεδιάλυτα μεταξύ τους. Από τύχη στην πραγματικότητα, από συγγραφική επιδεξιότητα στο βιβλίο.

Στις 29 Οκτωβρίου, το αεροσκάφος Douglas DC-3 της Ο. Α. που εκτελούσε την πτήση Αθήνα-Θεσσαλονίκη, συντρίβεται λίγο μετά την απογείωσή του κοντά στην Αυλώνα. Και οι 18 επιβαίνοντες είναι νεκροί.

Ο Βαγγέλης Βολοβότσης διαθέτει όλα τα στοιχεία για να γίνει ένας διαυγής μυθιστορηματικός ήρωας. Ο βίος του ήταν ταραγμένος (είχε την… τύχη να ζήσει σε ενδιαφέροντες καιρούς), είχε δραματικές μεταπτώσεις και πολλές αντιθέσεις που είχαν άμεση επίδραση πάνω του. Ξεκίνησε από την Ανατολική Θράκη και μικρό παιδί περνάει μαζί με τους γονείς του στον Έβρο στις αρχές της δεκαετίας του ’20. Γίνεται δάσκαλος, παντρεύεται, κάνει ένα παιδί, μπαίνει στις τάξεις του ΚΚΕ, ζει μέσα στις φλόγες του Εμφύλιου και αναγκάζεται να αποχωριστεί για αρκετά χρόνια την οικογένειά του μεταβαίνοντας στην Ουγγαρία. Χρειάστηκαν, επίσης, πολλά χρόνια να συγκολληθούν τα κομμάτια της οικογένειας, για να έρθει η μοίρα να τα χωρίσει ξανά. Μεγάλοι πλέον και αποσταμένοι, ο Βολοβότσης και η γυναίκα του επέστρεψαν πίσω στην πατρίδα το 1981, δίχως όμως το παιδί τους που είχε χαθεί στο αεροπορικό δυστύχημα.

Το ένα δραματικό γεγονός έρχεται να ακουμπήσει στο άλλο, έτσι που στο τέλος, η ζωή μοιάζει να είναι ένα παιχνίδι τυχαίων περιστατικών, ολότελα ασύνδετων μεταξύ τους, κι όμως οργανικά δεμένων. Ή, για να το πούμε αλλιώς, η ζωή παίζει τα πιο ευφάνταστα παιχνίδια. Πόσοι από εκείνη τη μοιραία πτήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας ήταν εξαρχής προγραμμένοι και πόσοι άλλοι, την ύστατη στιγμή, κατάφεραν να γλιτώσουν από το συναπάντημα με τον θάνατο; Ο Σάββας Σφαιρόπουλος, πατέρας του σημερινού προπονητή της ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού, Γιάννη Σφαιρόπουλου, τότε πρωτοκλασάτος παίκτης του Απόλλωνα Καλαμαριάς και στη συνέχεια του Ολυμπιακού, από τύχη και μόνο δεν μπήκε στο αεροπλάνο, ενώ ήταν να πετάξει. Δεν συνέβη το ίδιο με τον γιο του Βολοβότση και με τους υπόλοιπους επιβάτες. Και, τελικά, τι συνέβη με τον μυστηριώδη λαθρεπιβάτη που είδε την αρχική του τύχη να ντύνεται με τα σκούρα ρούχα της μέγιστης ατυχίας;

Ο Καβανόζης πήρε το ρίσκο να αφηγηθεί την πραγματική ζωή ανθρώπων, τους οποίους δεν επινόησε, δεν ήταν γεννήματα της φαντασίας του, δεν χρειάστηκε να συνθέσει τις ψηφίδες της ζωής τους από την αρχή. Το πρόπλασμα υπήρχε κι εκείνος λειτούργησε συνθετικά.

Ο Καβανόζης πήρε το ρίσκο να αφηγηθεί την πραγματική ζωή ανθρώπων, τους οποίους δεν επινόησε, δεν ήταν γεννήματα της φαντασίας του, δεν χρειάστηκε να συνθέσει τις ψηφίδες της ζωής τους από την αρχή. Το πρόπλασμα υπήρχε κι εκείνος λειτούργησε συνθετικά. Ναι, αυτό έκανε και το ρίσκο του είχε ευκταία κατάληξη. Μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, το μυθιστόρημα (ναι, περί μυθιστορήματος πρόκειται) κυκλώνει τους ήρωες. Με προσωπικές αφηγήσεις, ντοκουμέντα από εφημερίδες της εποχής, διηγήσεις από τους γονείς του και άλλους συγγενείς, ακόμη και συνεντεύξεις με πρόσωπα που έζησαν τα γεγονότα και τις καταστάσεις, ο Καβανόζης ενεργοποιεί αδιαλείπτως το υλικό του και του προσδίδει έναν ενοποιητικό χαρακτήρα. Ενδιαφέρουσα είναι η «δουλειά» του στο κομμάτι της έντονης προφορικότητας που υπάρχει διασπαρμένη στο βιβλίο. Στοιχείο που όχι μόνο δεν ακυρώνει την πρόθεσή του να ακούσει τους πρωταγωνιστές, αλλά την ενισχύει με τρόπο παραστατικό.

Η αίσθηση που αποκομίζεις, καίτοι γνωρίζεις εξαρχής ότι η μυθοπλασία έχει «λεηλατηθεί» από την πραγματικότητα, είναι ότι πρόκειται για μια έξοχα σκηνοθετημένη αλληλουχία γεγονότων που φέρουν μιαν ιδιαίτερη θερμοκρασία. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να τέμνονται με τα ακρότατα σύνορα της επινόησης – ακόμη κι αυτό το «συναπάντημα» μπορεί να είναι αποτέλεσμα συγγραφικής τύχης, αν όχι ικανότητας.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι συγγραφέας.

altΤυχερό
Κώστας Καβανόζης
Πατάκης 2017
Σελ. 328, τιμή εκδότη €15,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΒΑΝΟΖΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ