alt

Για τις νουβέλες του Μιχάλη Μακρόπουλου «Τσότσηγια & Ω’μ» (εκδ. Κίχλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο Μιχάλης Μακρόπουλος ζει ως μεταφραστής, με πλήθος τίτλων στο ενεργητικό του· αλλά η συμβολή του στα γράμματα περιλαμβάνει και την πεζογραφία, στην οποία μάλιστα έχει να επιδείξει ιδιαίτερα γόνιμους καρπούς. Το δέντρο του Ιούδα λόγου χάρη, για να μιλήσω μόνο για το προηγούμενο βιβλίο του, έδενε το σκληρό ορεινό τοπίο της Ηπείρου με τη νοοτροπία και συμπεριφορά των κατοίκων της, που σιωπούν ακόμα και μπροστά στον φόνο. Στον παρόντα τόμο έχουμε δυο νουβέλες, μία σε σχήμα παραμυθιού και μία σε μυθοπλασίας.

Οι σκληρές αλήθειες των παραμυθιών

Ο Μακρόπουλος φτιάχνει ένα άχρονο και άτοπο πλαίσιο, όπου τα πάντα είναι συγκεκριμένα και μαζί διαχρονικά, λέει σκληρές αλήθειες και συνάμα τις υγραίνει με την αύρα του μύθου [...] με μια γλώσσα «ευσπλαχνική», που μπορεί να προβάλλει ποιητικά ό,τι ωμό, στυγνό κι ανείπωτο συμβαίνει στην πραγματική ζωή.

Στα παραμύθια λέγονται οι πιο σκληρές αλήθειες, αλλά, επειδή καλύπτονται από την αχλή ενός κόσμου μακρινού και άχρονου, δεν πονάνε πολύ. Εκεί μέσα συναντώνται φόνοι, αδικίες, οικογενειακά προβλήματα, μοχθηρές πράξεις, επιβουλές κ.ά., αλλά μέσα στο πλαίσιο της μυθικής ατμόσφαιρας και του επιδιωκόμενου διδάγματος η οξεία σοκαριστική απήχησή τους μετριάζεται.

Ο Μακρόπουλος, λοιπόν, παίρνει το καλούπι του παραμυθιού και γράφει μια νουβέλα, ένα παραμύθι για μεγάλα παιδιά. Τι κερδίζει μ’ αυτόν τον τρόπο; Φτιάχνει ένα άχρονο και άτοπο πλαίσιο, όπου τα πάντα είναι συγκεκριμένα και μαζί διαχρονικά, λέει σκληρές αλήθειες και συνάμα τις υγραίνει με την αύρα του μύθου, ώστε να γίνουν πιο μαλακές κι εύπεπτες, και τέλος χρησιμοποιεί τη γλώσσα του παραμυθιού, μια γλώσσα «ευσπλαχνική», που μπορεί να προβάλλει ποιητικά ό,τι ωμό, στυγνό κι ανείπωτο συμβαίνει στην πραγματική ζωή.

Η πρώτη νουβέλα «Τσότσηγια» τιτλοφορείται από το όνομα της λιλιπούτειας ηρωίδας, δυο δυόμιση σπιθαμών. Η μητέρα της η Κατερίνα τη γέννησε κρυφά από τον άνδρα της και τον μεγάλο γιο του, που την κακομεταχειρίζονται. Απομονώνεται, λοιπόν, στο παράσπιτο που έχει για μαγερειό κι εκεί βρίσκει την ησυχία της, εκεί γεννά την Τσότσηγια κι εκεί τη μεγαλώνει. Βέβαια, όπως σε όλα τα παραμύθια, το άλογο στοιχείο βρίσκει χώρο να παρεισφρήσει κι σε αυτή την περίπτωση αντιπροσωπεύεται από το πολύ μικρό μέγεθος της τοσοδούλας, η οποία ακόμα και έξι χρονών δεν ξεπερνά τους πενήντα πόντους. Η δύναμή της έγκειται στη μαγεία που ασκεί στα ζώα, όποια τυχαίνει να βρίσκονται στην εμβέλειά της, από τα έντομα ώς τα πουλιά.

Η νουβέλα συνομιλεί με το παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Τοσοδούλα», αλλά εξελίσσεται στην τραγικότητά της με άλλον τρόπο. Η Κατερίνα υφίσταται την ενδοοικογενειακή βία, μια ανήμπορη φοβισμένη γυναίκα που ήλθε από τους Άγιους Σαράντα. Η υπομονή και η σιωπή της είναι οι μόνες δυνάμεις που την προφυλάσσουν· και φυσικά η Τσότσηγια (αλήθεια, υπάρχει η Τσότσηγια;), που της δίνει ένα νόημα, έναν σκοπό στη δυστυχισμένη ζωή της. Κι όταν πρέπει να εξηγηθούν πράγματα, πάλι με παραμύθι η Κατερίνα παραλληλίζει τους άνδρες του σπιτιού με δράκους, που απειλούν να κατασπαράξουν το μικρό πλασματάκι. Κι όταν αποφασίζει να δραπετεύσει, πάλι με τον τρόπο του φανταστικού, μια νεράιδα τη βοηθάει μέσα στα κρύα και τα χιόνια.

Ο ωμός ρεαλισμός της βίας και της σκληρής πραγματικότητας βρίσκει διεξόδους στο παραμύθι, βρίσκει δρόμους διαφυγής, βρίσκει τα όπλα του εξωλογικού για να αλλάξει τις ισορροπίες.

Η γέννηση της αφήγησης

Η δεύτερη νουβέλα διαδραματίζεται στην προϊστορική εποχή, όταν ο homo sapiens διαγκωνίζεται τόσο με τη φύση όσο και με τον Νεάντερταλ. Ήρωας είναι ο Ω’μ (που θυμίζει τη λατινική λέξη homo για τον άνθρωπο) ο οποίος μένει σε μια ορεινή σπηλιά, καθώς το πληγωμένο πόδι του δεν θα τον βοηθούσε να συνοδεύσει τους συντρόφους του, που φεύγουν για πιο ευμενή κλίματα. Κι έτσι μέσα στον χειμώνα, μόνος κι έρημος, σακάτης κι αδύναμος, συγκρούεται με τη φύση, την πείνα, τα ζώα, τους πρωτόγονους «ρωμαλέους ανθρώπους», τον ίδιο τον θάνατο – και τους νικάει.

Η πρωτόγονη ζωγραφιά είναι η πρώτη αφήγηση, που καταφέρνει να αισθητοποιήσει φόβους και όνειρα, εφιάλτες και ελπίδες. Είναι η γέννηση της τέχνης που έρχεται να μετατρέψει τον αγώνα της επιβίωσης σε πολιτισμό.

Ο φόβος του θανάτου, που ο Ω’μ τον φαντάζεται μισό άνθρωπο και μισό αίγαγρο, κι η υπέρβασή του ώθησαν την ανθρωπότητα στις πρώτες βραχογραφίες. Αυτές απορρέουν από την αυτοσυνειδησία του ατόμου, την ανάγκη του να ξορκίσει το κακό, να αναπαραστήσει τον τρόπο ανεύρεσης τροφής και έτσι να τον κάνει πιο οικείο, πιο εύκολο, πιο προσιτό. Η πρωτόγονη ζωγραφιά είναι η πρώτη αφήγηση, που καταφέρνει να αισθητοποιήσει φόβους και όνειρα, εφιάλτες και ελπίδες. Είναι η γέννηση της τέχνης που έρχεται να μετατρέψει τον αγώνα της επιβίωσης σε πολιτισμό, με αποτέλεσμα να διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα ζώα.

Σ’ αυτό συντείνει και η έμπνευση του Μακρόπουλου να αντιπαραβάλει τον σκεπτόμενο άνθρωπο, τον homo sapiens, με τον μακρινό αλλά ζωώδη ξάδελφό του, τον Νεάντερταλ, που επικοινωνεί με ημι-άναρθρες κραυγές, που ξέρει να κυνηγά και καταφέρνει να επιβιώνει, αλλά δεν μπορεί να αρθεί σε ένα πιο προηγμένο επίπεδο. Ακόμα όμως κι αυτός ξεχωρίζει από τα άψυχα ζώα, καθώς αρέσκεται σε ιστορίες γύρω από τη φωτιά, γεγονός που δείχνει ότι ο πολιτισμός ξεκινά από τη μετατροπή της ζωής σε αφήγηση.

Οι δύο ιστορίες δεν έχουν ιδιαίτερη σχέση. Η μία είναι παραμύθι, η άλλη μυθοπλαστική αφήγηση. Η μία αναφέρεται στην ενδοοικογενειακή βία, η άλλη στον αγώνα του ανθρώπου με τη φύση. Κι όμως, πέρα από τη γλώσσα, που ντύνει ζεστά την Τσότσηγια και τον Ω’μ, και στις δύο νουβέλες ο άνθρωπος καταφεύγει στη φαντασία για να βρει αποκούμπι και διέξοδο από την ανηλεή πραγματικότητα που ζει. Η ουτοπία-δυστοπία του παραμυθιού, η αλληγορία του και το συμβολικό πλαίσιό του βοηθά την Κατερίνα να εξηγεί τον κόσμο και να τον κατεβάζει στα μέτρα της κόρης της, ενώ η αφήγηση και η ζωγραφική εξιστόρηση κάνει τον Ω’μ εισηγητή ενός νέου τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος κατορθώνει να ξεπερνά τους φόβους του.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

 

altΤσότσηγια & Ω’μ
Μιχάλης Μακρόπουλος
Κίχλη 2017
Σελ. 144, τιμή εκδότη €13,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

Για την ιδιότυπη συλλογή κειμένων του Κώστα Βούλγαρη «Η Προμηθέα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Πορτραίτο» του Καζιμίρ Μαλέβιτς που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου 

Λόγος εκ λόγου και εν λόγ...

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

«Προ πολλού και προ ολίγου» του Φίλιππου Δρακονταειδή (κριτική) – Από την Ιστορία στη μυθοπλασία και τανάπαλιν

Για τη συλλογή διηγημάτων του Φίλιππου Δρακονταειδή «Προ πολλού και προ ολίγου» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Το κοντσέρτο για φλάουτο του Μεγάλου Φρειδερίκου στο Σαν-Σουσσί» του Άντολφ φον Μέντσελ. 

Γράφει ο Κώστας Λογαράς

...

«Η διασκευή του εαυτού μου στις 06:30» του Θάνου Σταθόπουλου (κριτική) – Κείμενα που χτίζονται από θραύσματα

«Η διασκευή του εαυτού μου στις 06:30» του Θάνου Σταθόπουλου (κριτική) – Κείμενα που χτίζονται από θραύσματα

Για την «αυτοανθολογία» του Θάνου Σταθόπουλου «Η διασκευή του εαυτού μου στις 06:30», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος. 

Γράφει η Μαρία Μανωλοπούλου

06:30. Η μέρα αιωρείται ανάμεσα στο φως και το σκοτάδ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

«Η Προμηθέα» του Κώστα Βούλγαρη (κριτική) – Λόγος εκ λόγου και εν λόγω

Για την ιδιότυπη συλλογή κειμένων του Κώστα Βούλγαρη «Η Προμηθέα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Πορτραίτο» του Καζιμίρ Μαλέβιτς που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου 

Λόγος εκ λόγου και εν λόγ...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ