india 068

Για το βιβλίο του Γιώργου Βέη «Ινδικοπλεύστης» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Λαμπράκου

«Ο τόπος αυτός είναι εντέλει ένα ακόμη κείμενο». Αυτή η απλή όσο και σημαίνουσα πρόταση αποτελεί τον άξονα που κινητοποιεί την ερμηνευτική του Γιώργου Βέη –ποιητή, κριτικού, μεταφραστή, καθώς και επί δεκαετίες διπλωμάτη σε διάφορα μέρη του κόσμου– σε ό,τι αφορά τα ταξίδια του και τις συνακόλουθες «μαρτυρίες» του. Με τον Ινδικοπλεύστη (Κέδρος, 2017 – με 25 έγχρωμες εικόνες) έχουμε πλέον στη διάθεσή μας την όγδοη πολύτιμη μαρτυρία του, τη γεμάτη «παρεκβάσεις», όπως έχει αποφασίσει αυτή τη φορά να την υποτιτλίσει.

O «ταξιδευτής-αναγνώστης δεν κατακρίνει, δεν διανοείται να ευτελίσει μέσα του τα φαινόμενα, αλλά αντιθέτως προσπαθεί να μυηθεί εκ των ενόντων στην ακατάσχετη ετερότητα χωρίς κανέναν ενδοιασμό.

Ο τόπος ως κείμενο είναι ο τόπος ως σημεία προς ανάγνωση και ερμηνεία, και δεν είναι τυχαίο πως εδώ ο Βέης δεν αυτοχαρακτηρίζεται «ποιητής», αλλά «παρατηρητής» και «ταξιδευτής-αναγνώστης». Και καλά κάνει. Διότι ο αυτοεγκλωβισμός στον τίτλο «ποιητής» θα μπορούσε να στρέψει κάποιον στο να κοιτάζει αποκλειστικά «ποιητικά» τους επισκεπτόμενους τόπους, διατρέχοντας στη συνέχεια τον κίνδυνο να φορτώσει το ταξιδιωτικό κείμενο με πλεονάζοντα λυρισμό. Απεναντίας στον Ινδικοπλεύστη, όπως άλλωστε και στις λοιπές μαρτυρίες του Βέη, το κείμενο είναι ευφυώς ελεγχόμενο ως προς τον ούτως ή άλλως υπαρκτό λυρισμό του, όπως επίσης ισορροπημένο ως προς τις πολλαπλές προθέσεις του συγγραφέα του, μία βασική εκ των οποίων είναι η εξής: ο «ταξιδευτής-αναγνώστης δεν κατακρίνει, δεν διανοείται να ευτελίσει μέσα του τα φαινόμενα, αλλά αντιθέτως προσπαθεί να μυηθεί εκ των ενόντων στην ακατάσχετη ετερότητα χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Έτσι και η αίσθηση της γόνιμης συνάρτησης με το εκρηκτικά διάφορο». Συνεπώς, με νοοτροπία περιγραφική και όχι κανονιστική, σημασία έχει η «πολιορκία» και η «κατάκτηση», μα και η «επανάκτηση», ενός τόπου με όλο το σώμα, ενός τόπου που λειτουργεί σαν «ένα πολύπτυχο, εξακολουθητικά πολύτιμο, ανανεωμένων ερεθισμών».

Το βλέμμα του είναι διυποκειμενικό: ούτε σολιψιστικό με το να αναζητά την άκρως υποκειμενική πραγματικότητα, ούτε ακαδημαϊκό-σχολαστικό με το να αξιώνει να διδάξει τη δήθεν απόλυτη αλήθεια των παρατηρούμενων.

Η πολλαπλότητα των προθέσεων ευθυγραμμίζεται με την πολλαπλότητα των ερμηνειών, και εδώ ο συχνά αναφερόμενος Νίτσε με τον προοπτικισμό του, δηλαδή την αύξηση των οπτικών γωνιών για την πλουσιότερη ερμηνεία ενός αντικειμένου, παίζει σημαντικό ρόλο. Ο Βέης έχει κατανοήσει πως όσα βλέπει και όσα σκοπεύει να δει (έργα τέχνης, οικοδομήματα, θρησκευτικές τελετουργίες, μύθους εν δράσει, ανθρώπους του μόχθου, τεχνολογικά επιτεύγματα με εστίαση, εν προκειμένω, στα αεροδρόμια/αεροπλάνα, κ.ά.) δεν είναι μονοσήμαντα κι έτσι δεν αξίζει σε καμία περίπτωση να περιοριστούν στη μία σημασία που συχνά ο μέσος τουρίστας τούς προσδίδει, άλλοτε από βιασύνη, άλλοτε από άγνοια, συνήθως από στενομυαλιά. Από την άλλη, δεν ξεπέφτει στον ακατάσχετο σχετικισμό, όπου ανατρέπεται κάθε είδους ιεραρχία ως προς την ομορφιά, την αξία ή τη χρησιμότητα ενός αντικειμένου. Το βλέμμα του είναι διυποκειμενικό: ούτε σολιψιστικό με το να αναζητά την άκρως υποκειμενική πραγματικότητα, ούτε ακαδημαϊκό-σχολαστικό με το να αξιώνει να διδάξει τη δήθεν απόλυτη αλήθεια των παρατηρούμενων.

Στον Ινδικοπλεύστη τα εξωτερικά τοπία διαπλέκονται αέναα με τα εσωτερικά, ενόσω οι συχνές παραπομπές σε συγγραφείς, φιλοσόφους και καλλιτέχνες δίνουν το στίγμα μιας παρατηρητικότητας που βασίζεται σε ό,τι ο Πεσσόα χαρακτήριζε τόσο ωραία «σκεπτόμενες αισθήσεις». Συνταξιδιώτες του Βέη είναι ο Ηρόδοτος με τις ιστορίες του, ο Χιουμ με τον επιστημολογικό σκεπτικισμό του, ο Μοντέν με τον σχετικισμό του ως προς τα ήθη και τα έθιμα, ο Γκιρτζ με την ανθρωπολογία του, ο Γιουνγκ με τα αρχέτυπά του, ο Ζίμελ με την ερμηνευτική του για το τοπίο, ο Σοπενχάουερ με την επηρεασμένη από την Άπω Ανατολή μεταφυσική του, αλλά και ποιητές όπως ο Κόουλριτζ, ο Ρεμπό, ο Ελύτης, ο Καρούζος, ο Σαρ, ο Γκρινμπάιν και πολλοί ακόμα.

alt

Κάθε πέρασμα παραμένει ευφάνταστο, ενώ και κάθε αντικείμενο της ευέλικτης σημειολογίας του αποκτά νόημα αν και εφόσον ερεθίσει τη δημιουργική φαντασία του.

Διαβάζοντας, ήτοι «ταξιδεύοντας» από την Ινδονησία στην Ιαπωνία, από εκεί στην Ινδία και στο ανατολικό Τιμόρ, στο Βιετνάμ και σε τόσους τόπους, εντέλει βιώνει κανείς με ευχάριστη έκπληξη το στοιχείο της έκπληξης! Ο Βέης δεν σε προετοιμάζει για τον επόμενο «σταθμό» του, εξού τα κεφάλαια διαβάζονται και με τυχαία σειρά. Κάθε πέρασμα παραμένει ευφάνταστο, ενώ και κάθε αντικείμενο της ευέλικτης σημειολογίας του αποκτά νόημα αν και εφόσον ερεθίσει τη δημιουργική φαντασία του. Δεν σε νοιάζει λοιπόν το αν ο παρατηρητής θα συνεχίσει το ταξίδι του κάπου στη νοτιοανατολική Ασία (με την οποία καταγίνεται ως επί το πλείστον ο Ινδικοπλεύστης) ή θα σε πάει μια βόλτα ως τη Νέα Υόρκη ή θα κάνει και μια σύντομη στάση στην Ελλάδα. Το βασικό, όπως γράφει χαρακτηριστικά, είναι «να ξεχωρίζω αμέσως καλυμμένα σκύβαλα από ζείδωρα σημαίνοντα, να κατευθύνομαι, μ’ άλλα λόγια, στο ένδον κέντρο». Στάσεις που ξεχώρισα: ο συμβολισμός της μυθικής θυσίας του νεαρού Κεσούμα στο όρος Μπρόμο της ανατολικής Ιάβας, ο μεγάλος Βούδας στο Λόνγκμεν της Κίνας, ο πολιτευτής ευνούχος Σαμπάν Μάουζι στην Ινδία, όπως επίσης η ανάλυση για το δίχορδο μουσικό όργανο «έρχου» στην Κίνα και εκείνη για τον πανάκριβο πίθηκο-φρουρό με την εξαιρετική ονομασία «πρεσβύτις ο εντέλλος» στην Ινδία.

Ο ποιητής αφήνεται σε ό,τι βλέπει χωρίς να αφήνει τη στοχαστική εγρήγορση, και γράφει αποφεύγοντας τόσο τη διανοουμενίστικη μιζέρια, όσο και τη φαντασμαγορική κενότητα.

Ο Βέης είναι κοσμοπολίτης και παράλληλα ιδιοκτήτης και κάτοικος της ξεχωριστής κοσμοεικόνας του. Δεν επιτρέπει στον εκάστοτε τόπο να τον καταπιεί ή να τον εξαϋλώσει, ούτε όμως κρατά τις προαποφασισμένες αποστάσεις ενός υπέρμετρα κυνικού ή ενός ηθικοπλαστικού κριτή (σημαδιακό το μότο του Καμύ για τον πραγματικό καλλιτέχνη που κατανοεί τα πάντα και δεν σπεύδει να κρίνει). Μεθά με τα τοπία, τα άτομα και τα συμβάντα χωρίς όμως να χάνει τη νηφαλιότητά του, εισχωρεί σε αυτά χωρίς να απεμπολεί το φλέγμα του παρατηρητή, μυείται χωρίς να εξοστρακίζει τη δυτική κουλτούρα του. Τίποτα δεν είναι βεβιασμένο (όπως σε έναν μέσο τουρίστα), τίποτα όμως δεν είναι και χαλαρό (όπως επίσης σε έναν μέσο τουρίστα). Ο ποιητής αφήνεται σε ό,τι βλέπει χωρίς να αφήνει τη στοχαστική εγρήγορση, και γράφει αποφεύγοντας τόσο τη διανοουμενίστικη μιζέρια, όσο και τη φαντασμαγορική κενότητα. «Ονειρεύομαι διαδοχικά εαυτούς» επισημαίνει, μα όποιος γνωρίζει την ποίηση και την ταξιδιωτική πεζογραφία του Βέη θα εντοπίσει και στον Ινδικοπλεύστη το «ένδον κέντρο» του.

Και η συνέχεια στο επόμενο (ταξίδι του). 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τα κλαδιά των δέντρων, τα αγαλματίδια, οι οικόσιτοι δαίμονες-φύλακες από πέτρα κοινωνούν διαχρονικότητα, υποστηρίζουν την πραγματικότητα των διαλογισμών, εξηγούν τη μεταφυσική ταυτότητα του νησιού. Ο αποδοτικός τρόπος, ο εγκάρσιος, για να εισχωρήσει κανείς στα υποστρώματα της ψυχής του ιδιότυπου αυτού συστήματος αναφορών στο υπερβατικό είναι πάντα εκεί. Μας καλεί μέσα από τα συμφραζόμενα του περίγυρου. Εννοώ την πρόθυμη ακύρωση της ιδεοληψίας μας για την ασημαντότητα των αντικειμένων, για τη θρυλούμενη κενότητά τους. Τα πράγματα είναι αυτοτελή ποιήματα».


altΙνδικοπλεύστης
Μαρτυρίες, παρεκβάσεις
Γιώργος Βέης
Κέδρος 2017
Σελ. 232, τιμή εκδότη €13,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ