india 068

Για το βιβλίο του Γιώργου Βέη «Ινδικοπλεύστης» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Λαμπράκου

«Ο τόπος αυτός είναι εντέλει ένα ακόμη κείμενο». Αυτή η απλή όσο και σημαίνουσα πρόταση αποτελεί τον άξονα που κινητοποιεί την ερμηνευτική του Γιώργου Βέη –ποιητή, κριτικού, μεταφραστή, καθώς και επί δεκαετίες διπλωμάτη σε διάφορα μέρη του κόσμου– σε ό,τι αφορά τα ταξίδια του και τις συνακόλουθες «μαρτυρίες» του. Με τον Ινδικοπλεύστη (Κέδρος, 2017 – με 25 έγχρωμες εικόνες) έχουμε πλέον στη διάθεσή μας την όγδοη πολύτιμη μαρτυρία του, τη γεμάτη «παρεκβάσεις», όπως έχει αποφασίσει αυτή τη φορά να την υποτιτλίσει.

O «ταξιδευτής-αναγνώστης δεν κατακρίνει, δεν διανοείται να ευτελίσει μέσα του τα φαινόμενα, αλλά αντιθέτως προσπαθεί να μυηθεί εκ των ενόντων στην ακατάσχετη ετερότητα χωρίς κανέναν ενδοιασμό.

Ο τόπος ως κείμενο είναι ο τόπος ως σημεία προς ανάγνωση και ερμηνεία, και δεν είναι τυχαίο πως εδώ ο Βέης δεν αυτοχαρακτηρίζεται «ποιητής», αλλά «παρατηρητής» και «ταξιδευτής-αναγνώστης». Και καλά κάνει. Διότι ο αυτοεγκλωβισμός στον τίτλο «ποιητής» θα μπορούσε να στρέψει κάποιον στο να κοιτάζει αποκλειστικά «ποιητικά» τους επισκεπτόμενους τόπους, διατρέχοντας στη συνέχεια τον κίνδυνο να φορτώσει το ταξιδιωτικό κείμενο με πλεονάζοντα λυρισμό. Απεναντίας στον Ινδικοπλεύστη, όπως άλλωστε και στις λοιπές μαρτυρίες του Βέη, το κείμενο είναι ευφυώς ελεγχόμενο ως προς τον ούτως ή άλλως υπαρκτό λυρισμό του, όπως επίσης ισορροπημένο ως προς τις πολλαπλές προθέσεις του συγγραφέα του, μία βασική εκ των οποίων είναι η εξής: ο «ταξιδευτής-αναγνώστης δεν κατακρίνει, δεν διανοείται να ευτελίσει μέσα του τα φαινόμενα, αλλά αντιθέτως προσπαθεί να μυηθεί εκ των ενόντων στην ακατάσχετη ετερότητα χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Έτσι και η αίσθηση της γόνιμης συνάρτησης με το εκρηκτικά διάφορο». Συνεπώς, με νοοτροπία περιγραφική και όχι κανονιστική, σημασία έχει η «πολιορκία» και η «κατάκτηση», μα και η «επανάκτηση», ενός τόπου με όλο το σώμα, ενός τόπου που λειτουργεί σαν «ένα πολύπτυχο, εξακολουθητικά πολύτιμο, ανανεωμένων ερεθισμών».

Το βλέμμα του είναι διυποκειμενικό: ούτε σολιψιστικό με το να αναζητά την άκρως υποκειμενική πραγματικότητα, ούτε ακαδημαϊκό-σχολαστικό με το να αξιώνει να διδάξει τη δήθεν απόλυτη αλήθεια των παρατηρούμενων.

Η πολλαπλότητα των προθέσεων ευθυγραμμίζεται με την πολλαπλότητα των ερμηνειών, και εδώ ο συχνά αναφερόμενος Νίτσε με τον προοπτικισμό του, δηλαδή την αύξηση των οπτικών γωνιών για την πλουσιότερη ερμηνεία ενός αντικειμένου, παίζει σημαντικό ρόλο. Ο Βέης έχει κατανοήσει πως όσα βλέπει και όσα σκοπεύει να δει (έργα τέχνης, οικοδομήματα, θρησκευτικές τελετουργίες, μύθους εν δράσει, ανθρώπους του μόχθου, τεχνολογικά επιτεύγματα με εστίαση, εν προκειμένω, στα αεροδρόμια/αεροπλάνα, κ.ά.) δεν είναι μονοσήμαντα κι έτσι δεν αξίζει σε καμία περίπτωση να περιοριστούν στη μία σημασία που συχνά ο μέσος τουρίστας τούς προσδίδει, άλλοτε από βιασύνη, άλλοτε από άγνοια, συνήθως από στενομυαλιά. Από την άλλη, δεν ξεπέφτει στον ακατάσχετο σχετικισμό, όπου ανατρέπεται κάθε είδους ιεραρχία ως προς την ομορφιά, την αξία ή τη χρησιμότητα ενός αντικειμένου. Το βλέμμα του είναι διυποκειμενικό: ούτε σολιψιστικό με το να αναζητά την άκρως υποκειμενική πραγματικότητα, ούτε ακαδημαϊκό-σχολαστικό με το να αξιώνει να διδάξει τη δήθεν απόλυτη αλήθεια των παρατηρούμενων.

Στον Ινδικοπλεύστη τα εξωτερικά τοπία διαπλέκονται αέναα με τα εσωτερικά, ενόσω οι συχνές παραπομπές σε συγγραφείς, φιλοσόφους και καλλιτέχνες δίνουν το στίγμα μιας παρατηρητικότητας που βασίζεται σε ό,τι ο Πεσσόα χαρακτήριζε τόσο ωραία «σκεπτόμενες αισθήσεις». Συνταξιδιώτες του Βέη είναι ο Ηρόδοτος με τις ιστορίες του, ο Χιουμ με τον επιστημολογικό σκεπτικισμό του, ο Μοντέν με τον σχετικισμό του ως προς τα ήθη και τα έθιμα, ο Γκιρτζ με την ανθρωπολογία του, ο Γιουνγκ με τα αρχέτυπά του, ο Ζίμελ με την ερμηνευτική του για το τοπίο, ο Σοπενχάουερ με την επηρεασμένη από την Άπω Ανατολή μεταφυσική του, αλλά και ποιητές όπως ο Κόουλριτζ, ο Ρεμπό, ο Ελύτης, ο Καρούζος, ο Σαρ, ο Γκρινμπάιν και πολλοί ακόμα.

alt

Κάθε πέρασμα παραμένει ευφάνταστο, ενώ και κάθε αντικείμενο της ευέλικτης σημειολογίας του αποκτά νόημα αν και εφόσον ερεθίσει τη δημιουργική φαντασία του.

Διαβάζοντας, ήτοι «ταξιδεύοντας» από την Ινδονησία στην Ιαπωνία, από εκεί στην Ινδία και στο ανατολικό Τιμόρ, στο Βιετνάμ και σε τόσους τόπους, εντέλει βιώνει κανείς με ευχάριστη έκπληξη το στοιχείο της έκπληξης! Ο Βέης δεν σε προετοιμάζει για τον επόμενο «σταθμό» του, εξού τα κεφάλαια διαβάζονται και με τυχαία σειρά. Κάθε πέρασμα παραμένει ευφάνταστο, ενώ και κάθε αντικείμενο της ευέλικτης σημειολογίας του αποκτά νόημα αν και εφόσον ερεθίσει τη δημιουργική φαντασία του. Δεν σε νοιάζει λοιπόν το αν ο παρατηρητής θα συνεχίσει το ταξίδι του κάπου στη νοτιοανατολική Ασία (με την οποία καταγίνεται ως επί το πλείστον ο Ινδικοπλεύστης) ή θα σε πάει μια βόλτα ως τη Νέα Υόρκη ή θα κάνει και μια σύντομη στάση στην Ελλάδα. Το βασικό, όπως γράφει χαρακτηριστικά, είναι «να ξεχωρίζω αμέσως καλυμμένα σκύβαλα από ζείδωρα σημαίνοντα, να κατευθύνομαι, μ’ άλλα λόγια, στο ένδον κέντρο». Στάσεις που ξεχώρισα: ο συμβολισμός της μυθικής θυσίας του νεαρού Κεσούμα στο όρος Μπρόμο της ανατολικής Ιάβας, ο μεγάλος Βούδας στο Λόνγκμεν της Κίνας, ο πολιτευτής ευνούχος Σαμπάν Μάουζι στην Ινδία, όπως επίσης η ανάλυση για το δίχορδο μουσικό όργανο «έρχου» στην Κίνα και εκείνη για τον πανάκριβο πίθηκο-φρουρό με την εξαιρετική ονομασία «πρεσβύτις ο εντέλλος» στην Ινδία.

Ο ποιητής αφήνεται σε ό,τι βλέπει χωρίς να αφήνει τη στοχαστική εγρήγορση, και γράφει αποφεύγοντας τόσο τη διανοουμενίστικη μιζέρια, όσο και τη φαντασμαγορική κενότητα.

Ο Βέης είναι κοσμοπολίτης και παράλληλα ιδιοκτήτης και κάτοικος της ξεχωριστής κοσμοεικόνας του. Δεν επιτρέπει στον εκάστοτε τόπο να τον καταπιεί ή να τον εξαϋλώσει, ούτε όμως κρατά τις προαποφασισμένες αποστάσεις ενός υπέρμετρα κυνικού ή ενός ηθικοπλαστικού κριτή (σημαδιακό το μότο του Καμύ για τον πραγματικό καλλιτέχνη που κατανοεί τα πάντα και δεν σπεύδει να κρίνει). Μεθά με τα τοπία, τα άτομα και τα συμβάντα χωρίς όμως να χάνει τη νηφαλιότητά του, εισχωρεί σε αυτά χωρίς να απεμπολεί το φλέγμα του παρατηρητή, μυείται χωρίς να εξοστρακίζει τη δυτική κουλτούρα του. Τίποτα δεν είναι βεβιασμένο (όπως σε έναν μέσο τουρίστα), τίποτα όμως δεν είναι και χαλαρό (όπως επίσης σε έναν μέσο τουρίστα). Ο ποιητής αφήνεται σε ό,τι βλέπει χωρίς να αφήνει τη στοχαστική εγρήγορση, και γράφει αποφεύγοντας τόσο τη διανοουμενίστικη μιζέρια, όσο και τη φαντασμαγορική κενότητα. «Ονειρεύομαι διαδοχικά εαυτούς» επισημαίνει, μα όποιος γνωρίζει την ποίηση και την ταξιδιωτική πεζογραφία του Βέη θα εντοπίσει και στον Ινδικοπλεύστη το «ένδον κέντρο» του.

Και η συνέχεια στο επόμενο (ταξίδι του). 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τα κλαδιά των δέντρων, τα αγαλματίδια, οι οικόσιτοι δαίμονες-φύλακες από πέτρα κοινωνούν διαχρονικότητα, υποστηρίζουν την πραγματικότητα των διαλογισμών, εξηγούν τη μεταφυσική ταυτότητα του νησιού. Ο αποδοτικός τρόπος, ο εγκάρσιος, για να εισχωρήσει κανείς στα υποστρώματα της ψυχής του ιδιότυπου αυτού συστήματος αναφορών στο υπερβατικό είναι πάντα εκεί. Μας καλεί μέσα από τα συμφραζόμενα του περίγυρου. Εννοώ την πρόθυμη ακύρωση της ιδεοληψίας μας για την ασημαντότητα των αντικειμένων, για τη θρυλούμενη κενότητά τους. Τα πράγματα είναι αυτοτελή ποιήματα».


altΙνδικοπλεύστης
Μαρτυρίες, παρεκβάσεις
Γιώργος Βέης
Κέδρος 2017
Σελ. 232, τιμή εκδότη €13,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

«Ήλιος με ξιφολόγχες» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη (κριτική) – Μεσοπόλεμος εντός, εκτός και επί ταυτά

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Ήλιος με ξιφολόγχες» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη ξεκινάει άκρως δελεαστικά. Εν έτει 1931 μια τυχαία φωτιά σε χαμοκέλα της Θεσσαλο...

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

«Όχι δεν χωριζόμαστε» του Γιώργου Στόγια (κριτική) – Ενίοτε συμβαίνουν «ατυχήματα»

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Στόγια «Όχι δεν χωριζόμαστε» (εκδ. Μελάνι). Κεντρική εικόνα: © Tegan Mierle (Unsplash).

Γράφει ο Νίκος Σαλτερής

Ο Γιώργος Στόγιας, γεννημένος στην Αθήνα (1973) σπούδασε στην Κρήτη και στη...

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Ν. Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι νεραντζιές τρελαίνονται την άνοιξη στο Παγκράτι. Οι μυρωδιές τους α...

Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2022: Στη Μαρία Λαϊνά το Μεγάλο Βραβείο

Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2022: Στη Μαρία Λαϊνά το Μεγάλο Βραβείο

Ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, Λογοτεχνικής Μετάφρασης και Παιδικού Βιβλίου καθώς και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το οποίο απονέμεται στη Μαρία Λαϊνά για τη συνολική προσφορά της στα Γράμματα. Τα βραβεία αφορούν βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2021. Φωτογραφία © Αργυρώ Μπο...

Οι εκδότες χαιρετίζουν την εισαγωγή του «πολλαπλού σχολικού βιβλίου» μα ετοιμάζουν προσφυγή στο ΣΤΕ «για την άκρως προβληματική διαδικασία»

Οι εκδότες χαιρετίζουν την εισαγωγή του «πολλαπλού σχολικού βιβλίου» μα ετοιμάζουν προσφυγή στο ΣΤΕ «για την άκρως προβληματική διαδικασία»

H Σύμπραξη Εκδοτών προσφεύγει στο ΣτΕ με στόχο την επανεξέταση των όρων της Πρόσκλησης του υπουργείου Παιδείας σχετικά με το πολλαπλό σχολικό εγχειρίδιο ενώ ταυτόχρονα καταθέτουν τις δικές τους προτάσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Ν. Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι νεραντζιές τρελαίνονται την άνοιξη στο Παγκράτι. Οι μυρωδιές τους α...

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Έρωτες, έρωτες, έρωτες» – δώδεκα ιστορίες με πρωταγωνιστές που επιμένουν να παλεύουν για την ικανοποίηση της ερωτικής τους επιθυμίας. Δώδεκα παραλλαγές πάνω στο ίδιο θέμα, με την τελευταία και μεγαλύτερη να αγκαλιάζει όλες τις προηγούμενες. Κυκλο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο αξιοπρόσεκτα ελληνικά αστυνομικά

Δύο ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα που ξεχωρίζουν: «Το τελευταίο κορίτσι» (εκδ. Τόπος), του Γιάννη Ξανθόπουλου και «Το σπάσιμο» (εκδ. Μεταίχμιο), του Τάσου Παπαναστασίου.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ