india 068

Για το βιβλίο του Γιώργου Βέη «Ινδικοπλεύστης» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Λαμπράκου

«Ο τόπος αυτός είναι εντέλει ένα ακόμη κείμενο». Αυτή η απλή όσο και σημαίνουσα πρόταση αποτελεί τον άξονα που κινητοποιεί την ερμηνευτική του Γιώργου Βέη –ποιητή, κριτικού, μεταφραστή, καθώς και επί δεκαετίες διπλωμάτη σε διάφορα μέρη του κόσμου– σε ό,τι αφορά τα ταξίδια του και τις συνακόλουθες «μαρτυρίες» του. Με τον Ινδικοπλεύστη (Κέδρος, 2017 – με 25 έγχρωμες εικόνες) έχουμε πλέον στη διάθεσή μας την όγδοη πολύτιμη μαρτυρία του, τη γεμάτη «παρεκβάσεις», όπως έχει αποφασίσει αυτή τη φορά να την υποτιτλίσει.

O «ταξιδευτής-αναγνώστης δεν κατακρίνει, δεν διανοείται να ευτελίσει μέσα του τα φαινόμενα, αλλά αντιθέτως προσπαθεί να μυηθεί εκ των ενόντων στην ακατάσχετη ετερότητα χωρίς κανέναν ενδοιασμό.

Ο τόπος ως κείμενο είναι ο τόπος ως σημεία προς ανάγνωση και ερμηνεία, και δεν είναι τυχαίο πως εδώ ο Βέης δεν αυτοχαρακτηρίζεται «ποιητής», αλλά «παρατηρητής» και «ταξιδευτής-αναγνώστης». Και καλά κάνει. Διότι ο αυτοεγκλωβισμός στον τίτλο «ποιητής» θα μπορούσε να στρέψει κάποιον στο να κοιτάζει αποκλειστικά «ποιητικά» τους επισκεπτόμενους τόπους, διατρέχοντας στη συνέχεια τον κίνδυνο να φορτώσει το ταξιδιωτικό κείμενο με πλεονάζοντα λυρισμό. Απεναντίας στον Ινδικοπλεύστη, όπως άλλωστε και στις λοιπές μαρτυρίες του Βέη, το κείμενο είναι ευφυώς ελεγχόμενο ως προς τον ούτως ή άλλως υπαρκτό λυρισμό του, όπως επίσης ισορροπημένο ως προς τις πολλαπλές προθέσεις του συγγραφέα του, μία βασική εκ των οποίων είναι η εξής: ο «ταξιδευτής-αναγνώστης δεν κατακρίνει, δεν διανοείται να ευτελίσει μέσα του τα φαινόμενα, αλλά αντιθέτως προσπαθεί να μυηθεί εκ των ενόντων στην ακατάσχετη ετερότητα χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Έτσι και η αίσθηση της γόνιμης συνάρτησης με το εκρηκτικά διάφορο». Συνεπώς, με νοοτροπία περιγραφική και όχι κανονιστική, σημασία έχει η «πολιορκία» και η «κατάκτηση», μα και η «επανάκτηση», ενός τόπου με όλο το σώμα, ενός τόπου που λειτουργεί σαν «ένα πολύπτυχο, εξακολουθητικά πολύτιμο, ανανεωμένων ερεθισμών».

Το βλέμμα του είναι διυποκειμενικό: ούτε σολιψιστικό με το να αναζητά την άκρως υποκειμενική πραγματικότητα, ούτε ακαδημαϊκό-σχολαστικό με το να αξιώνει να διδάξει τη δήθεν απόλυτη αλήθεια των παρατηρούμενων.

Η πολλαπλότητα των προθέσεων ευθυγραμμίζεται με την πολλαπλότητα των ερμηνειών, και εδώ ο συχνά αναφερόμενος Νίτσε με τον προοπτικισμό του, δηλαδή την αύξηση των οπτικών γωνιών για την πλουσιότερη ερμηνεία ενός αντικειμένου, παίζει σημαντικό ρόλο. Ο Βέης έχει κατανοήσει πως όσα βλέπει και όσα σκοπεύει να δει (έργα τέχνης, οικοδομήματα, θρησκευτικές τελετουργίες, μύθους εν δράσει, ανθρώπους του μόχθου, τεχνολογικά επιτεύγματα με εστίαση, εν προκειμένω, στα αεροδρόμια/αεροπλάνα, κ.ά.) δεν είναι μονοσήμαντα κι έτσι δεν αξίζει σε καμία περίπτωση να περιοριστούν στη μία σημασία που συχνά ο μέσος τουρίστας τούς προσδίδει, άλλοτε από βιασύνη, άλλοτε από άγνοια, συνήθως από στενομυαλιά. Από την άλλη, δεν ξεπέφτει στον ακατάσχετο σχετικισμό, όπου ανατρέπεται κάθε είδους ιεραρχία ως προς την ομορφιά, την αξία ή τη χρησιμότητα ενός αντικειμένου. Το βλέμμα του είναι διυποκειμενικό: ούτε σολιψιστικό με το να αναζητά την άκρως υποκειμενική πραγματικότητα, ούτε ακαδημαϊκό-σχολαστικό με το να αξιώνει να διδάξει τη δήθεν απόλυτη αλήθεια των παρατηρούμενων.

Στον Ινδικοπλεύστη τα εξωτερικά τοπία διαπλέκονται αέναα με τα εσωτερικά, ενόσω οι συχνές παραπομπές σε συγγραφείς, φιλοσόφους και καλλιτέχνες δίνουν το στίγμα μιας παρατηρητικότητας που βασίζεται σε ό,τι ο Πεσσόα χαρακτήριζε τόσο ωραία «σκεπτόμενες αισθήσεις». Συνταξιδιώτες του Βέη είναι ο Ηρόδοτος με τις ιστορίες του, ο Χιουμ με τον επιστημολογικό σκεπτικισμό του, ο Μοντέν με τον σχετικισμό του ως προς τα ήθη και τα έθιμα, ο Γκιρτζ με την ανθρωπολογία του, ο Γιουνγκ με τα αρχέτυπά του, ο Ζίμελ με την ερμηνευτική του για το τοπίο, ο Σοπενχάουερ με την επηρεασμένη από την Άπω Ανατολή μεταφυσική του, αλλά και ποιητές όπως ο Κόουλριτζ, ο Ρεμπό, ο Ελύτης, ο Καρούζος, ο Σαρ, ο Γκρινμπάιν και πολλοί ακόμα.

alt

Κάθε πέρασμα παραμένει ευφάνταστο, ενώ και κάθε αντικείμενο της ευέλικτης σημειολογίας του αποκτά νόημα αν και εφόσον ερεθίσει τη δημιουργική φαντασία του.

Διαβάζοντας, ήτοι «ταξιδεύοντας» από την Ινδονησία στην Ιαπωνία, από εκεί στην Ινδία και στο ανατολικό Τιμόρ, στο Βιετνάμ και σε τόσους τόπους, εντέλει βιώνει κανείς με ευχάριστη έκπληξη το στοιχείο της έκπληξης! Ο Βέης δεν σε προετοιμάζει για τον επόμενο «σταθμό» του, εξού τα κεφάλαια διαβάζονται και με τυχαία σειρά. Κάθε πέρασμα παραμένει ευφάνταστο, ενώ και κάθε αντικείμενο της ευέλικτης σημειολογίας του αποκτά νόημα αν και εφόσον ερεθίσει τη δημιουργική φαντασία του. Δεν σε νοιάζει λοιπόν το αν ο παρατηρητής θα συνεχίσει το ταξίδι του κάπου στη νοτιοανατολική Ασία (με την οποία καταγίνεται ως επί το πλείστον ο Ινδικοπλεύστης) ή θα σε πάει μια βόλτα ως τη Νέα Υόρκη ή θα κάνει και μια σύντομη στάση στην Ελλάδα. Το βασικό, όπως γράφει χαρακτηριστικά, είναι «να ξεχωρίζω αμέσως καλυμμένα σκύβαλα από ζείδωρα σημαίνοντα, να κατευθύνομαι, μ’ άλλα λόγια, στο ένδον κέντρο». Στάσεις που ξεχώρισα: ο συμβολισμός της μυθικής θυσίας του νεαρού Κεσούμα στο όρος Μπρόμο της ανατολικής Ιάβας, ο μεγάλος Βούδας στο Λόνγκμεν της Κίνας, ο πολιτευτής ευνούχος Σαμπάν Μάουζι στην Ινδία, όπως επίσης η ανάλυση για το δίχορδο μουσικό όργανο «έρχου» στην Κίνα και εκείνη για τον πανάκριβο πίθηκο-φρουρό με την εξαιρετική ονομασία «πρεσβύτις ο εντέλλος» στην Ινδία.

Ο ποιητής αφήνεται σε ό,τι βλέπει χωρίς να αφήνει τη στοχαστική εγρήγορση, και γράφει αποφεύγοντας τόσο τη διανοουμενίστικη μιζέρια, όσο και τη φαντασμαγορική κενότητα.

Ο Βέης είναι κοσμοπολίτης και παράλληλα ιδιοκτήτης και κάτοικος της ξεχωριστής κοσμοεικόνας του. Δεν επιτρέπει στον εκάστοτε τόπο να τον καταπιεί ή να τον εξαϋλώσει, ούτε όμως κρατά τις προαποφασισμένες αποστάσεις ενός υπέρμετρα κυνικού ή ενός ηθικοπλαστικού κριτή (σημαδιακό το μότο του Καμύ για τον πραγματικό καλλιτέχνη που κατανοεί τα πάντα και δεν σπεύδει να κρίνει). Μεθά με τα τοπία, τα άτομα και τα συμβάντα χωρίς όμως να χάνει τη νηφαλιότητά του, εισχωρεί σε αυτά χωρίς να απεμπολεί το φλέγμα του παρατηρητή, μυείται χωρίς να εξοστρακίζει τη δυτική κουλτούρα του. Τίποτα δεν είναι βεβιασμένο (όπως σε έναν μέσο τουρίστα), τίποτα όμως δεν είναι και χαλαρό (όπως επίσης σε έναν μέσο τουρίστα). Ο ποιητής αφήνεται σε ό,τι βλέπει χωρίς να αφήνει τη στοχαστική εγρήγορση, και γράφει αποφεύγοντας τόσο τη διανοουμενίστικη μιζέρια, όσο και τη φαντασμαγορική κενότητα. «Ονειρεύομαι διαδοχικά εαυτούς» επισημαίνει, μα όποιος γνωρίζει την ποίηση και την ταξιδιωτική πεζογραφία του Βέη θα εντοπίσει και στον Ινδικοπλεύστη το «ένδον κέντρο» του.

Και η συνέχεια στο επόμενο (ταξίδι του). 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τα κλαδιά των δέντρων, τα αγαλματίδια, οι οικόσιτοι δαίμονες-φύλακες από πέτρα κοινωνούν διαχρονικότητα, υποστηρίζουν την πραγματικότητα των διαλογισμών, εξηγούν τη μεταφυσική ταυτότητα του νησιού. Ο αποδοτικός τρόπος, ο εγκάρσιος, για να εισχωρήσει κανείς στα υποστρώματα της ψυχής του ιδιότυπου αυτού συστήματος αναφορών στο υπερβατικό είναι πάντα εκεί. Μας καλεί μέσα από τα συμφραζόμενα του περίγυρου. Εννοώ την πρόθυμη ακύρωση της ιδεοληψίας μας για την ασημαντότητα των αντικειμένων, για τη θρυλούμενη κενότητά τους. Τα πράγματα είναι αυτοτελή ποιήματα».


altΙνδικοπλεύστης
Μαρτυρίες, παρεκβάσεις
Γιώργος Βέης
Κέδρος 2017
Σελ. 232, τιμή εκδότη €13,30

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

«Ιερεμιάδα» της Χλόης Κουτσουμπέλη (κριτική) – Μια δυστοπία με πολιτικές διαστάσεις

Για το μυθιστόρημα της Χλόης Κουτσουμπέλη «Ιερεμιάδα» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Blindness» που στηρίζεται στο μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου «Περί τυφλότητας». 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

...
«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Βιβλία για το σύγχρονο επιχειρείν: 5 επιλογές από πρόσφατες εκδόσεις

Οι πρωτοπόροι των σημαντικών επιχειρήσεων του κόσμου, οι τρόποι να διαπραγματευόμαστε με αποτέλεσμα και πώς θα βρούμε αυτό που ψάχνουμε στον εργασιακό τομέα. Πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και μπορούν να μας κινητοποιήσουν. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ