alt

Για το μυθιστόρημα του Νικήτα Παρίση Όλα τα τρώει η σκουριά (εκδ. Momentum).

Του Μάριου Μιχαηλίδη

Το πολύ πρόσφατο βιβλίο του Νικήτα Παρίση Όλα τα τρώει η σκουριά, διεκδικεί πολλά εύσημα. Καταρχάς, για την εκδοτική-αισθητική αρτιότητα από τον οίκο Momentum, γεγονός που πιστώνεται στην επιμέλεια της ποιήτριας Αγγέλας Γαβριήλ. Κυρίως, όμως, γιατί πρόκειται για ένα μυθιστόρημα οργανωμένο κατά τις συνταγές ενός σκιαθίτη μύστη των πιο εξαιρετικών αφηγηματικών τεχνικών και τεχνασμάτων.

Στο μυθιστόρημα Όλα τα τρώει η σκουριά, ακόμη και ο πλέον ασκημένος αναγνώστης, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει την εκπληκτική και εξελικτικώς εκπλήσσουσα τεχνική των λογοτεχνικών αναβαθμών με τους οποίους ο Νικήτας Παρίσης οργανώνει τον αφηγημένο μύθο. Γίνομαι σαφέστερος: ο αφηγημένος μύθος είναι απλός. Το μυθιστόρημα μιλά για ένα νέο άνθρωπο, που σε δίσεκτους καιρούς, στην Αθήνα της δεκαετίας του ’60, αναζητεί εργασία και ανέλπιστα προσλαμβάνεται από μια εταιρεία, οργανωμένη κατά τα αμερικανικά πρότυπα. Στην ηλικία της ωριμότητας, που συμπίπτει με την είσοδο στο  νέο αιώνα, ο Αιμίλιος, το κεντρικό πρόσωπο του μύθου, απολύεται κι αυτό του προκαλεί ένα δυσβάσταχτο άλγος, που τον αποσυντονίζει, ψυχικά τον διαλύει μέχρι που, κυριολεκτικά, τον σκοτώνει.

Ο Νικήτας Παρίσης κατορθώνει να συνδέσει περίτεχνα το πρωτογενές αφηγηματικό υλικό με τα πάθη και τα παθήματα της χώρας.

Όμως, ενώ φαίνεται να είναι μια απλή και συνηθισμένη, ιδίως στην εποχή μας, ιστορία, ο Νικήτας Παρίσης κατορθώνει να συνδέσει περίτεχνα αυτό το πρωτογενές αφηγηματικό υλικό με τα πάθη και τα παθήματα της χώρας. Κι αυτό το πετυχαίνει, πλέκοντας ένα δίχτυ αφηγήσεων, που κινούνται στα εκρηκτικά όρια μιας αιμάσσουσας σύνοψης και που μέσα της ασφυκτιούν οι πιο σημαντικές ιστορικές στιγμές της νεότερης και της πολύ πρόσφατης ιστορίας μας.

Συγκεκριμένα, ο Νικήτας Παρίσης μεταβάλλει το κεντρικό πρόσωπο του μύθου του σε φορέα μιας κοινής μοίρας και ενός κοινού άλγους, που στιγμάτισε τη ζωή χιλιάδων παιδιών, όσα επέζησαν εννοείται, από την περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου, και μετά, ως έφηβοι και ως νέοι, εβίωσαν το φόβο και την αγωνία των διώξεων και της εξορίας και ακολούθως ανέπνευσαν κι αυτοί τις επικίνδυνες αναθυμιάσεις της πολιτικής ανωμαλίας. Και μετά από ένα διάλειμμα επίπλαστης ηρεμίας, όπου είδαν τις αιματοχτισμένες φτωχογειτονιές του Πειραιά, τη Δραπετσώνα και το Πέραμα, να τις σκεπάζει το τσιμέντο, και να γεννιέται μια νέα Αθήνα με τερατώδες πρόσωπο, μετά από όλα αυτά, έζησαν τα σκληρά χρόνια της δικτατορίας του 1967. Κι όμως, ξεπερνώντας όλα σχεδόν τα εμπόδια, μορφώθηκαν, και με πολλές ελπίδες μπήκαν στο στίβο της εργασίας. Μετά όμως από ένα μακρύ διάστημα δημιουργικότητας, έφτασαν ίσαμε το σήμερα για να πιουν το πικρό ποτήρι της αγνωμοσύνης και της αδικίας.

Στο μυθιστόρημα, ο Αιμίλιος, το κεντρικό πρόσωπο, κουβαλά το δικό του στίγμα  από τα πέντε του χρόνια –αυτά που αποκαλούμε χρόνια της παιδικής αθωότητας– όταν το 1944 αντίκρισε το νεκρό σώμα του εκτελεσμένου πατέρα του από τους Γερμανούς. Ένα στίγμα που ο συγγραφέας το διαχειρίζεται με σεβασμό, όταν ο Αιμίλιος, σε στιγμές έντασης περιέρχεται σε κατάσταση κρίσης με συμπτώματα δύσπνοιας και βραδυγλωσσίας.

Στον ιδιωτικό μικρόκοσμο των απλών ανθρώπων, στον αγώνα και τις αγωνίες τους για την επιβίωση, στους έρωτες και τα πάθη τους, αντανακλάται η ζωή και οι περιπέτειες, τα πάθη και τα παθήματα μιας ολόκληρης κοινωνίας και ενός λαού.

Στο μυθιστόρημα αυτό, ο Νικήτας Παρίσης εφαρμόζει επιτυχώς δοκιμασμένες τεχνικές. Εξαρχής εφαρμόζει την τεχνική της πλαστοπροσωπίας, επικοινωνώντας δημιουργικά με τον τρόπο που ο Στρατής Μυριβήλης οργανώνει την αρχή του μυθιστορήματός του, Η ζωή εν τάφω. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι ο συγγραφέας φροντίζει ώστε μέσα από το μέρος να προβάλει την εικόνα του όλου. Πιο συγκεκριμένα στον ιδιωτικό μικρόκοσμο των απλών ανθρώπων, στον αγώνα και τις αγωνίες τους για την επιβίωση, στους έρωτες και τα πάθη τους, αντανακλάται η ζωή και οι περιπέτειες, τα πάθη και τα παθήματα μιας ολόκληρης κοινωνίας και ενός λαού.

Επίσης, στο έργο αυτό, ο Παρίσης παρεμβάλλει στοιχεία θεατρικότητας, όπως είναι ο διάλογος του κεντρικού προσώπου με την Ελένη. Μάλιστα, ο συγγραφέας θέλοντας να τονίσει αυτή τη θεατρικότητα, στις εναλλαγές του λόγου, σημειώνει με έντονα γράμματα τα ονόματα των διαλεγομένων, Αιμίλιος-Ελένη, όπως δηλαδή αποτυπώνονται οι διάλογοι στα θεατρικά έργα. Ένα άλλο στοιχείο είναι το ότι ο Παρίσης στις τελευταίες σελίδες του μυθιστορήματός του προσθέτει 10 μικρο-αφηγήσεις, που όχι μόνο δεν αλλοιώνουν το χαρακτήρα του μυθιστορήματος, αλλά φωτίζουν με ενάργεια την ουσία του.

Εκτός όλων αυτών, σε πολλά σημεία του μυθιστορήματος εμπεριέχονται στοιχεία φιλοσοφικού στοχασμού, καταστάλαγμα αυτό της πικρής περιπέτειας και της διαδρομής του κεντρικού προσώπου. Στην ηλικία της ωριμότητας, ο Αιμίλιος, συνειδητοποιεί ότι όλα υπόκεινται στην εξουσία του αμείλικτου χρόνου, όπου όλα δοκιμάζονται και τέλος οξειδώνονται ή όπως επαναλαμβάνει ο ίδιος, Όλα τα τρώει η σκουριά.

Ο συγγραφέας επιλέγει να αποδώσει αυτή την εμπειρία ζωής του κεντρικού προσώπου, με εξαιρετικά ζεύγη αντιθέσεων. Όταν ο Αιμίλιος απολύεται, και έχοντας από πολλού χάσει τη γυναίκα του Νατάσα, ξανασμίγει με έναν παλιό, αλλά όχι ξεχασμένο έρωτα, την Ελένη. Οπότε, η Ελένη μεταβάλλεται σε συναισθηματικό και ηθικό αντίβαρο της μεγάλης μοναξιάς και των αδιεξόδων του Αιμίλιου. Οι επακόλουθες αφηγηματικές σκηνές που εντέχνως επινοεί ο συγγραφέας, για τα δύο αυτά πρόσωπα, η συναυλία με την ορχήστρα της Βιέννης στο Μέγαρο Μουσικής και η εκδρομή στο Ναύπλιο και τις Μυκήνες, και μετά στη Δωδώνη, λειτουργούν ως αναγκαίες συνθήκες για την ψυχική και συναισθηματική ισορροπία του Αιμίλιου. Από τη μια τονώνουν το ηθικό του και, προσωρινά, τον απαγκιστρώνουν από τη αδιάλειπτη φθαρτική επενέργεια της αδικίας που υπέστη όταν τον απέλυσαν. Από την άλλη γεμίζουν το μεγάλο χρονικό κενό της ερωτικής άπνοιας στη σχέση του με την Ελένη. Η πλήρωση αυτού του κενού, επηρεάζει ευεργετικά και την Ελένη, που με τη συμπεριφορά της δείχνει να δικαιώνεται για το σμίξιμό της, μετά από χρόνια με τον Αιμίλιο. Πάνω απ’ όλα όμως, με τις επιλογές αυτές, ο Παρίσης ορίζει στο έργο του, ως ανώτερο εκθέτη, μια πλάστιγγα αφηγηματικής ακριβείας. Με αυτήν ως μέσο, κατορθώνει όχι μόνο μην εγκλωβίζεται στη ηδονή της μελαγχολίας, αλλά και να δημιουργεί αφηγηματικά αντισώματα, ώστε το κείμενο, εσωτερικά, να ισορροπεί.

Ο λόγος του Παρίση είναι πάντα σαφής, ακριβής, γεωμετρημένος, ενώ επινοεί τρόπους και εφαρμόζει τεχνάσματα, δηλωτικά ενός γνήσιου ταλέντου και μια μεγάλης εμπειρίας.

Άλλωστε, ο λόγος του Νικήτα Παρίση, ακόμη και όταν μιλά για πράγματα απλά και καθημερινά, ποτέ δεν εκφέρεται με εκείνη τη χαρακτηριστική αμεριμνησία των πολλών, που το πιο πολύ, αταίριαστους ήχους σωρεύουν και ρευστά νοήματα. Αντίθετα, ο δικός του λόγος είναι πάντα σαφής, ακριβής, γεωμετρημένος, ενώ στα καθαρώς λογοτεχνικά του κείμενα, επινοεί τρόπους και εφαρμόζει τεχνάσματα, δηλωτικά ενός γνήσιου ταλέντου και μια μεγάλης εμπειρίας.

Το μυθιστόρημα Όλα τα τρώει η σκουριά είναι και ένα αφηγηματικό ψυχογράφημα, αφού ο συγγραφέας αποδεικνύεται ικανός ανατόμος των εσωτερικών εκδηλώσεων του κεντρικού προσώπου, όπως αυτές προσδιορίζονται από τα υπέρογκα φορτία της δικής του, της ατομικής μνήμης αλλά και της συλλογικής. Παράλληλα, δεν αφήνει στην τύχη του κανένα από τα πρόσωπα του έργου και ούτε τα χρησιμοποιεί για να αποκομίσει με φτηνά μέσα, πρόσκαιρο λογοτεχνικό κέρδος. Το κέρδος αυτό έρχεται αβίαστα τόσο από την μυθοπλασία που στήνει μαστορικά ο Παρίσης, όσο και από την πολύ προσεκτική και αβίαστη ανέλιξη των χαρακτήρων του.

* Ο ΜΑΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ είναι συγγραφέας.

altΌλα τα τρώει η σκουριά
Νικήτας Παρίσης
Momentum 2014
Σελ. 120, τιμή εκδότη € 10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ ΠΑΡΙΣΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

«Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Μυθιστόρημα με στοιχεία ιστορικής και λαογραφικής έρευνας

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Κύπρια πεζογράφος της νέας γενιάς, η ...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (κριτική) – Ο θεσσαλικός κάμπος καίγεται

Για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα, τμήμα φωτογραφίας του Τάκη Τλούπα, έργο του οποίου κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο θεσσαλικό...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο ως επίτιμο μέλος της

Η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών εξέλεξε τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο (γενν. 1928) επίτιμο μέλος της. 

Επιμέλεια: Book Press

Η Ακαδημία Αθην...

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

Πάουλο Σκοτ: «Το μυθιστόρημά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι “λευκοί”»

«Νομίζω πως οι Φαινότυποι έτυχαν θερμής υποδοχής επειδή δείχνουν το πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις γέφυρες μεταξύ ανθρώπων που ζουν στην ίδια χώρα και μιλούν την ίδια γλώσσα, επηρεασμένοι από την αδράνεια που υπάρχει ακόμα εξαιτίας του αποικιοκρατικού παρελθόντος» μας είπε ο Βραζιλιάνος Πάουλο Σκοτ (Paulo Scott), που...

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025 – Τι θα δούμε σήμερα, Παρασκευή 20 Ιουνίου

Ποικιλία εκδηλώσεων συναντάμε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 για την Παρασκευή 20 Ιουνίου : εργαστήρια μετάφρασης, αφιερώματα σε νομπελίστες συγγραφείς, συναντήσεις και συζητήσεις με αγαπημένους πεζογράφους της ισπανόφωνης λογοτεχνίας και προβολές ταινιών. Κεντρική εικόνα: Φερνάντο Αραμπ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ