alt

Για το μυθιστόρημα του Νικήτα Παρίση Όλα τα τρώει η σκουριά (εκδ. Momentum).

Του Μάριου Μιχαηλίδη

Το πολύ πρόσφατο βιβλίο του Νικήτα Παρίση Όλα τα τρώει η σκουριά, διεκδικεί πολλά εύσημα. Καταρχάς, για την εκδοτική-αισθητική αρτιότητα από τον οίκο Momentum, γεγονός που πιστώνεται στην επιμέλεια της ποιήτριας Αγγέλας Γαβριήλ. Κυρίως, όμως, γιατί πρόκειται για ένα μυθιστόρημα οργανωμένο κατά τις συνταγές ενός σκιαθίτη μύστη των πιο εξαιρετικών αφηγηματικών τεχνικών και τεχνασμάτων.

Στο μυθιστόρημα Όλα τα τρώει η σκουριά, ακόμη και ο πλέον ασκημένος αναγνώστης, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει την εκπληκτική και εξελικτικώς εκπλήσσουσα τεχνική των λογοτεχνικών αναβαθμών με τους οποίους ο Νικήτας Παρίσης οργανώνει τον αφηγημένο μύθο. Γίνομαι σαφέστερος: ο αφηγημένος μύθος είναι απλός. Το μυθιστόρημα μιλά για ένα νέο άνθρωπο, που σε δίσεκτους καιρούς, στην Αθήνα της δεκαετίας του ’60, αναζητεί εργασία και ανέλπιστα προσλαμβάνεται από μια εταιρεία, οργανωμένη κατά τα αμερικανικά πρότυπα. Στην ηλικία της ωριμότητας, που συμπίπτει με την είσοδο στο  νέο αιώνα, ο Αιμίλιος, το κεντρικό πρόσωπο του μύθου, απολύεται κι αυτό του προκαλεί ένα δυσβάσταχτο άλγος, που τον αποσυντονίζει, ψυχικά τον διαλύει μέχρι που, κυριολεκτικά, τον σκοτώνει.

Ο Νικήτας Παρίσης κατορθώνει να συνδέσει περίτεχνα το πρωτογενές αφηγηματικό υλικό με τα πάθη και τα παθήματα της χώρας.

Όμως, ενώ φαίνεται να είναι μια απλή και συνηθισμένη, ιδίως στην εποχή μας, ιστορία, ο Νικήτας Παρίσης κατορθώνει να συνδέσει περίτεχνα αυτό το πρωτογενές αφηγηματικό υλικό με τα πάθη και τα παθήματα της χώρας. Κι αυτό το πετυχαίνει, πλέκοντας ένα δίχτυ αφηγήσεων, που κινούνται στα εκρηκτικά όρια μιας αιμάσσουσας σύνοψης και που μέσα της ασφυκτιούν οι πιο σημαντικές ιστορικές στιγμές της νεότερης και της πολύ πρόσφατης ιστορίας μας.

Συγκεκριμένα, ο Νικήτας Παρίσης μεταβάλλει το κεντρικό πρόσωπο του μύθου του σε φορέα μιας κοινής μοίρας και ενός κοινού άλγους, που στιγμάτισε τη ζωή χιλιάδων παιδιών, όσα επέζησαν εννοείται, από την περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου, και μετά, ως έφηβοι και ως νέοι, εβίωσαν το φόβο και την αγωνία των διώξεων και της εξορίας και ακολούθως ανέπνευσαν κι αυτοί τις επικίνδυνες αναθυμιάσεις της πολιτικής ανωμαλίας. Και μετά από ένα διάλειμμα επίπλαστης ηρεμίας, όπου είδαν τις αιματοχτισμένες φτωχογειτονιές του Πειραιά, τη Δραπετσώνα και το Πέραμα, να τις σκεπάζει το τσιμέντο, και να γεννιέται μια νέα Αθήνα με τερατώδες πρόσωπο, μετά από όλα αυτά, έζησαν τα σκληρά χρόνια της δικτατορίας του 1967. Κι όμως, ξεπερνώντας όλα σχεδόν τα εμπόδια, μορφώθηκαν, και με πολλές ελπίδες μπήκαν στο στίβο της εργασίας. Μετά όμως από ένα μακρύ διάστημα δημιουργικότητας, έφτασαν ίσαμε το σήμερα για να πιουν το πικρό ποτήρι της αγνωμοσύνης και της αδικίας.

Στο μυθιστόρημα, ο Αιμίλιος, το κεντρικό πρόσωπο, κουβαλά το δικό του στίγμα  από τα πέντε του χρόνια –αυτά που αποκαλούμε χρόνια της παιδικής αθωότητας– όταν το 1944 αντίκρισε το νεκρό σώμα του εκτελεσμένου πατέρα του από τους Γερμανούς. Ένα στίγμα που ο συγγραφέας το διαχειρίζεται με σεβασμό, όταν ο Αιμίλιος, σε στιγμές έντασης περιέρχεται σε κατάσταση κρίσης με συμπτώματα δύσπνοιας και βραδυγλωσσίας.

Στον ιδιωτικό μικρόκοσμο των απλών ανθρώπων, στον αγώνα και τις αγωνίες τους για την επιβίωση, στους έρωτες και τα πάθη τους, αντανακλάται η ζωή και οι περιπέτειες, τα πάθη και τα παθήματα μιας ολόκληρης κοινωνίας και ενός λαού.

Στο μυθιστόρημα αυτό, ο Νικήτας Παρίσης εφαρμόζει επιτυχώς δοκιμασμένες τεχνικές. Εξαρχής εφαρμόζει την τεχνική της πλαστοπροσωπίας, επικοινωνώντας δημιουργικά με τον τρόπο που ο Στρατής Μυριβήλης οργανώνει την αρχή του μυθιστορήματός του, Η ζωή εν τάφω. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι ο συγγραφέας φροντίζει ώστε μέσα από το μέρος να προβάλει την εικόνα του όλου. Πιο συγκεκριμένα στον ιδιωτικό μικρόκοσμο των απλών ανθρώπων, στον αγώνα και τις αγωνίες τους για την επιβίωση, στους έρωτες και τα πάθη τους, αντανακλάται η ζωή και οι περιπέτειες, τα πάθη και τα παθήματα μιας ολόκληρης κοινωνίας και ενός λαού.

Επίσης, στο έργο αυτό, ο Παρίσης παρεμβάλλει στοιχεία θεατρικότητας, όπως είναι ο διάλογος του κεντρικού προσώπου με την Ελένη. Μάλιστα, ο συγγραφέας θέλοντας να τονίσει αυτή τη θεατρικότητα, στις εναλλαγές του λόγου, σημειώνει με έντονα γράμματα τα ονόματα των διαλεγομένων, Αιμίλιος-Ελένη, όπως δηλαδή αποτυπώνονται οι διάλογοι στα θεατρικά έργα. Ένα άλλο στοιχείο είναι το ότι ο Παρίσης στις τελευταίες σελίδες του μυθιστορήματός του προσθέτει 10 μικρο-αφηγήσεις, που όχι μόνο δεν αλλοιώνουν το χαρακτήρα του μυθιστορήματος, αλλά φωτίζουν με ενάργεια την ουσία του.

Εκτός όλων αυτών, σε πολλά σημεία του μυθιστορήματος εμπεριέχονται στοιχεία φιλοσοφικού στοχασμού, καταστάλαγμα αυτό της πικρής περιπέτειας και της διαδρομής του κεντρικού προσώπου. Στην ηλικία της ωριμότητας, ο Αιμίλιος, συνειδητοποιεί ότι όλα υπόκεινται στην εξουσία του αμείλικτου χρόνου, όπου όλα δοκιμάζονται και τέλος οξειδώνονται ή όπως επαναλαμβάνει ο ίδιος, Όλα τα τρώει η σκουριά.

Ο συγγραφέας επιλέγει να αποδώσει αυτή την εμπειρία ζωής του κεντρικού προσώπου, με εξαιρετικά ζεύγη αντιθέσεων. Όταν ο Αιμίλιος απολύεται, και έχοντας από πολλού χάσει τη γυναίκα του Νατάσα, ξανασμίγει με έναν παλιό, αλλά όχι ξεχασμένο έρωτα, την Ελένη. Οπότε, η Ελένη μεταβάλλεται σε συναισθηματικό και ηθικό αντίβαρο της μεγάλης μοναξιάς και των αδιεξόδων του Αιμίλιου. Οι επακόλουθες αφηγηματικές σκηνές που εντέχνως επινοεί ο συγγραφέας, για τα δύο αυτά πρόσωπα, η συναυλία με την ορχήστρα της Βιέννης στο Μέγαρο Μουσικής και η εκδρομή στο Ναύπλιο και τις Μυκήνες, και μετά στη Δωδώνη, λειτουργούν ως αναγκαίες συνθήκες για την ψυχική και συναισθηματική ισορροπία του Αιμίλιου. Από τη μια τονώνουν το ηθικό του και, προσωρινά, τον απαγκιστρώνουν από τη αδιάλειπτη φθαρτική επενέργεια της αδικίας που υπέστη όταν τον απέλυσαν. Από την άλλη γεμίζουν το μεγάλο χρονικό κενό της ερωτικής άπνοιας στη σχέση του με την Ελένη. Η πλήρωση αυτού του κενού, επηρεάζει ευεργετικά και την Ελένη, που με τη συμπεριφορά της δείχνει να δικαιώνεται για το σμίξιμό της, μετά από χρόνια με τον Αιμίλιο. Πάνω απ’ όλα όμως, με τις επιλογές αυτές, ο Παρίσης ορίζει στο έργο του, ως ανώτερο εκθέτη, μια πλάστιγγα αφηγηματικής ακριβείας. Με αυτήν ως μέσο, κατορθώνει όχι μόνο μην εγκλωβίζεται στη ηδονή της μελαγχολίας, αλλά και να δημιουργεί αφηγηματικά αντισώματα, ώστε το κείμενο, εσωτερικά, να ισορροπεί.

Ο λόγος του Παρίση είναι πάντα σαφής, ακριβής, γεωμετρημένος, ενώ επινοεί τρόπους και εφαρμόζει τεχνάσματα, δηλωτικά ενός γνήσιου ταλέντου και μια μεγάλης εμπειρίας.

Άλλωστε, ο λόγος του Νικήτα Παρίση, ακόμη και όταν μιλά για πράγματα απλά και καθημερινά, ποτέ δεν εκφέρεται με εκείνη τη χαρακτηριστική αμεριμνησία των πολλών, που το πιο πολύ, αταίριαστους ήχους σωρεύουν και ρευστά νοήματα. Αντίθετα, ο δικός του λόγος είναι πάντα σαφής, ακριβής, γεωμετρημένος, ενώ στα καθαρώς λογοτεχνικά του κείμενα, επινοεί τρόπους και εφαρμόζει τεχνάσματα, δηλωτικά ενός γνήσιου ταλέντου και μια μεγάλης εμπειρίας.

Το μυθιστόρημα Όλα τα τρώει η σκουριά είναι και ένα αφηγηματικό ψυχογράφημα, αφού ο συγγραφέας αποδεικνύεται ικανός ανατόμος των εσωτερικών εκδηλώσεων του κεντρικού προσώπου, όπως αυτές προσδιορίζονται από τα υπέρογκα φορτία της δικής του, της ατομικής μνήμης αλλά και της συλλογικής. Παράλληλα, δεν αφήνει στην τύχη του κανένα από τα πρόσωπα του έργου και ούτε τα χρησιμοποιεί για να αποκομίσει με φτηνά μέσα, πρόσκαιρο λογοτεχνικό κέρδος. Το κέρδος αυτό έρχεται αβίαστα τόσο από την μυθοπλασία που στήνει μαστορικά ο Παρίσης, όσο και από την πολύ προσεκτική και αβίαστη ανέλιξη των χαρακτήρων του.

* Ο ΜΑΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ είναι συγγραφέας.

altΌλα τα τρώει η σκουριά
Νικήτας Παρίσης
Momentum 2014
Σελ. 120, τιμή εκδότη € 10,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ ΠΑΡΙΣΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ