alt

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Ατζακά Φως της Φονιάς (εκδ. Άγρα).

Της Αρχοντούλας Διαβάτη

Το Φως της Φονιάς (2013), το τέταρτο πεζογραφικό βιβλίο του Γιάννη Ατζακά, τρίτο μέρος της άτυπης αυτοβιογραφικής τριλογίας του, που άρχισε με τη νουβέλα Διπλωμένα φτερά (2007) και τον βραβευμένο Θολό βυθό (2008). Ακολούθησε βέβαια το Κάτω από τις οπλές, (2010), άλλης δομής και τεχνικής, εμβόλιμη στην τριλογία νουβέλα.

Mε όλο και μεγαλύτερες επιτυχίες, κερδισμένες φιλίες, λογοτεχνικά διαβάσματα που σφραγίζουν τη ζωή του και έναν καθηγητή του που εμπνέει και εμπνέεται, νιώθοντας να παίρνει υπόσταση η διδασκαλία του από ένα παιδί με τα δικά του χαρακτηριστικά.

Στο Φως της Φονιάς ο συγγραφέας έχει να επινοήσει τον έφηβο Γιάννη, το ορφανό του αντάρτη, που γυρνάει στο νησί του, στον Θεολόγο Θάσου μετά από οκτώ χρόνια περιπλάνησης στις παιδοπόλεις της μετεμφυλιακής Ελλάδας –τα τελευταία τρία χρόνια φιλοξενούμενος στη Θεσσαλονίκη, στην παράγκα του θείου του– για να ξαναφύγει το φθινόπωρο πάλι για την Καβάλα, όπως αποφάσισε –παρόλο το δραματικό της οικονομικό στένεμα– η γιαγιά του που τον στέλνει και τελειώνει εκεί το γυμνάσιο, με όλο και μεγαλύτερες επιτυχίες, κερδισμένες φιλίες, λογοτεχνικά διαβάσματα που σφραγίζουν τη ζωή του και έναν καθηγητή του που εμπνέει και εμπνέεται, νιώθοντας να παίρνει υπόσταση η διδασκαλία του από ένα παιδί με τα δικά του χαρακτηριστικά. Εδώ τον βρίσκει το γράμμα του χαμένου εξόριστου πατέρα, εδώ και ο έρωτας. Πρέπει και με τα δυο να αρχίσει και να τελειώσει. Με την αμφιθυμία του κατ’ αρχάς απέναντι σε έναν πατέρα που έρχεται κυριολεκτικά από τον άλλο κόσμο με ένα γράμμα του, μέχρι να εμφανιστεί στο τέλος της αφήγησης και της αλληλογραφίας, βοηθώντας από μακριά τον γιο που παραμέλησε τόσα χρόνια. Κι από την άλλη, με έναν δύσκολο ανεπίδοτο έρωτα που αξιώνεται να νιώσει και πηγαινοέρχεται από τότε αμήχανος στους δρόμους του νησιού και καιροφυλακτεί και παραφυλάει να δει τη φιγούρα της στο παράθυρο και περιδιαβαίνει τις εξοχές και τα ξωκκλήσια του νησιού με τη μαχαιριά της αγάπης κρυμμένη απ’ όλους, μοναχικός, θαμπωμένος, με τη μυστική μουσική που έγινε τώρα βόμβος και κείνο το απαλό φως άναψε πάλι μέσα του, έγινε φωτιά κόκκινη. Το παιδί που έχει τα λόγια λίγα κοιτάει μεθυσμένο το φως της Φονιάς, μάρτυρα της δοξαστικής ομολογίας του έρωτα, συνεκδοχή του άφθαρτου πρώτου πάθους, λυδία λίθο όπου δοκιμάζονται αισθήματα, σκέψεις και ιδέες, τα τρία αυτά φωτεινά καλοκαίρια, όσα θέλησε ο συγγραφέας να περάσει ο έφηβος Γιάννης στο νησί. Είναι γόνιμη η μοναξιά επειδή είναι δύσκολη. Η πρώτη μόνωση του έρωτα, καιρός μαθητείας και εγκλεισμού, κατά τον Ρίλκε, στα Γράμματα σε ένα νέο ποιητή.

Πίκρα και ματαίωση αλλά να που υπάρχουν ευτυχώς δυο τρεις φίλοι που πιστεύουν σ’ αυτόν, τον συντροφεύουν και τον ενθαρρύνουν να αναζητήσει από την άλλη πλευρά της δοκιμασίας την ταυτότητά του, την πηγή ίσως της συγγραφικής του συνείδησης, να αυτοπροσδιοριστεί, να βρει ακόμα το σχοίνισμα της γραφής, έναν άλλο έρωτα, και να τον κάνει μοίρα του, βάζοντας σε λέξεις τα παιδικά του βάσανα με τις περιπλανήσεις του στις παιδοπόλεις και την τωρινή ανένδοτη αγάπη του, ως συγγραφική ύλη.

Oλόκληρο το μυθιστόρημα είναι μια διαδικασία εξέλιξης ωρίμανσης και χειραφέτησης μέσα από την οποία ο έφηβος ήρωας συγγραφέας βγαίνει από τα σκοτάδια του τραυματισμένου εαυτού και του καιρού του, γράφοντας ένα σπαρακτικό κείμενο εξαιρετικής συγκίνησης.

Όπως στον συγγραφέα ως καλλιτέχνη του Τζόις είναι ολόκληρο το μυθιστόρημα μια διαδικασία εξέλιξης ωρίμανσης και χειραφέτησης μέσα από την οποία ο έφηβος ήρωας συγγραφέας βγαίνει από τα σκοτάδια του τραυματισμένου εαυτού και του καιρού του, γράφοντας ένα σπαρακτικό κείμενο εξαιρετικής συγκίνησης.

Είναι αυτοβιογραφία, και είναι γνωστό πως και η αυτοβιογραφία είναι κι αυτή μια αφηγηματική τεχνική, αφού το τι θα επιλέξει να πει και τι όχι για τα πράγματα ο συγγραφέας είναι η δική του μυθοπλασία, ο δικός του διάλογος με την Ιστορία.

Ο χρόνος της αφήγησης είναι γραμμικός μέσα από την τριτοπρόσωπη μονοεστιακή αφήγηση με το προσωπείο του Γιάννη Αρχοντή, το alter ego του συγγραφέα, ενίοτε και τη χρήση του ελεύθερου πλάγιου λόγου, χωρίς τις μοντερνιστικές εναλλαγές προσώπου ή τα φλασμπάκ που είχαμε στο πρώτο και στο δεύτερο βιβλίο. Το Φως της Φονιάς, εικόνες επιζωγραφισμένες μιας κλειστής αγροτικής κοινωνίας του ‘50, είναι ένα μυθιστόρημα διάπλασης, bildungsroman, κατά το δυτικοευρωπαϊκό πρότυπο, μαθητείας και μύησης, με την περιπλάνηση και τις δοκιμασίες του ήρωα υπαγορευμένες άλλωστε από τις ιστορικές συνθήκες της μετεμφυλιακής Ελλάδας, μια και η αγροτική κοινωνία της Θάσου, υπό βουλγαρική κατοχή στη δεκαετία του '40, με συμπλοκές “το κακορίζικο΄49” ανάμεσα σε αντάρτες, χωροφύλακες και Mάυδες, είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να ενταχτεί ο νεαρός ήρωας, τώρα που γύρισε –οκτώ χρόνια μετά– από τις παιδοπόλεις για να γίνει από παιδί της Φρειδερίκης, το παιδί του αντάρτη, κι όχι απλά να τριγυρνάει ερωτευμένος στη φύση όπως ο Γλαύκος –στο ταξίδι με τον Έσπερο– του Άγγελου Τερζάκη ή ο Λοίζος στην Ερόικα, του Κοσμά Πολίτη  – αντίστοιχα ελληνικά μυθιστορήματα διάπλασης της γενιάς του ’30.

Είναι νομίζω η Φονιά ένα κατόρθωμα της γλώσσας θαυμαστό που δημιούργησε ο συγγραφέας με τη μνήμη και τη φαντασία του. Tοιχογραφία της ελληνικής επαρχίας της δεκαετίας του πενήντα με γλαφυρή, απροσδόκητη κάποτε, τη ντοπιολαλιά του νησιού, ανοίκεια και προς τον ίδιο τον ήρωα που γυρνάει ως ξένος, τις χοντράδες του γερο Ανέστη και της Κονταργυρής ή τις τρεις γριές Καπνηρίνες και τόσους άλλους ήρωες ταπεινούς της καθημερινότητας, ένα σύμπαν παπαδιαμαντικής αγιότητας. Oπωσδήποτε ούτε ενδοσκόπηση χωρίς ιστορικότητα είναι ούτε και ηθογραφία –αφού υπάρχει έντονη τόση αγωνία για το ψυχογράφημα του ήρωα και τη νοηματοδότηση της ζωής, σε επαφή πάντοτε με την ιστορική πραγματικότητα– και το σπουδαιότερο, έχει κερδηθεί ένα μοναδικό στοίχημα: η αλήθεια της επαρχιακής νησιωτικής κοινότητας, όπου μεγαλώνει ένα μικρό δέντρο κόντρα σε τόσους ενάντιους ανέμους, να γίνει μια στέρεη οικουμενική αλήθεια.

* Η ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΔΙΑΒΑΤΗ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΦως της Φονιάς
Γιάννης Ατζακάς
Άγρα 2013
Σελ. 392, τιμή εκδότη € 18,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΑΤΖΑΚΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ