bourazopoulou250

Του Μάκη Πανώριου

Ένα κείμενο που ονομάζεται-χαρακτηρίζεται ‘μυθιστόρημα’, πρέπει, σύμφωνα με τα λογοτεχνικά δεδομένα, να επιβεβαιώνει απόλυτα τον χαρακτηρισμό του. Πρέπει δηλαδή να αφηγείται μια φανταστική ιστορία, ανεξαρτήτου είδους, και ανεξαρτήτων διακλαδώσεών της, που συνήθως επιβάλλει η φόρμα του, η επιλογή της οποίας ανήκει αποκλειστικά στον συγγραφέα της. Αναμφισβήτητα πρέπει να το διαπνέει από αρχής μέχρι τέλους του μια κάποια ιδεολογία που προκάλεσε την οικοδόμησή του.

Στο προσκήνιό του, όμως, πρέπει να εκτυλίσσεται η ιστορία που την υποστηρίζει, η οποία όσο πιο άμεση είναι ως προς τα συμβάντα της, τα επί μέρους γεγονότα της, τις στάσεις, τις κινήσεις, τις συμπεριφορές, ενέργειες και πρακτικές των προσώπων, όλα αυτά που την συνιστούν και που είναι οι ‘προεκτάσεις’ της προαναφερθείσας ιδεολογίας ή, εν πάση περιπτώσει, της έμπνευσής της, τόσο πιο εύστοχα βρίσκει το στόχο της. Που είναι η επικοινωνία της με τον αναγνώστη. Διαφορετικά κινδυνεύει να μεταμορφωθεί σε πολιτικό, φιλοσοφικό ή γενικά σε διανοουμενίστικο μανιφέστο. Στη χειρότερη περίπτωση, σε δημοσιογραφικό ρεπορτάζ.

Το σύγχρονο νεοελληνικό μυθιστόρημα, αν δεν καταφεύγει στον ανούσιο και άγευστο μελοδραματισμό του τηλεοπτικού μυθιστορήματος, μοιάζει να ενδιαφέρεται μόνο στον μάλλον ύποπτο σχολιασμό της Ιστορίας, πραγματικής ή φανταστικής, γεγονός που συνήθως ακυρώνει τη σημασία του και γίνεται δήθεν ‘αποκαλυπτική μαρτυρία’, την οποία παρασιωπά η επίσημη Ιστορία. Στις εν λόγω περιπτώσεις οι ήρωες χάνουν την υπόστασή τους και γίνονται φερέφωνα κομματικών απόψεων. Η μελέτη, όμως, του ανθρώπινου τοπίου έχει καταδείξει ότι ο κάτοικός του λειτουργεί συνήθως απρόβλεπτα∙ κάποιες κινήσεις του παραμένουν ανεξήγητες και ανερμήνευτες. Ακόμη και ο πλέον διαβρωμένος ιδεολογικά, κάποια στιγμή λειτουργεί ως ‘Άλλος’. Αυτόν ακριβώς τον Άλλο πρέπει να συναντά, να προσεγγίζει και να συνομιλεί μαζί του ο συγγραφέας της λεγόμενης ‘δημιουργικής γραφής’, όπως ονομάζεται το λογοτεχνικό κείμενο τα τελευταία χρόνια. Το μυθιστόρημα, λοιπόν, καλείται να τον παρακολουθήσει, αν όχι να προσπαθήσει να τον ερμηνεύσει ή να τον ιχνηλατήσει. Και φυσικά να παρακολουθήσει την πορεία του με όλες τις ξαφνικές διακλαδώσεις της, μέσα σε ένα εντελώς ρεαλιστικό τοπίο και σκηνικό, στο υπόγειο του οποίου απλώς να ‘κυματίζει’ ο όποιος κοινωνικο-πολιτικός ορίζοντας υπαγόρευσε την αφηγούμενη ιστορία. Θύμα του οποίου είναι ο υπαρξιακός άνθρωπος ως άτομο και η κοινωνία ως σύνολο.

Το ανά χείρας μυθιστόρημα της Ιωάννας Μπουραζοπούλου, έργο υψηλών πνευματικών προδιαγραφών, κατορθώνει, ελέγχοντας απόλυτα τον ενθουσιασμό της έμπνευσης, να τιθασεύσει το εύρημά της και να το μετουσιώσει σε έργο τέχνης, μέσω του οποίου το βλέμμα της συναντά τον προαναφερθέντα άνθρωπο. Βαθύτατα φιλοσοφικό το εν λόγω κριτικό της βλέμμα επικεντρώνει την προβληματική του πάνω στην ανθρώπινη μοίρα, υπεύθυνη για την οποία είναι η διαστρεβλωμένη ανθρώπινη ιδεολογία. Η παράδοξη ιστορία της εξάλλου που εκτυλίσσεται σαν ένα σύγχρονο γοτθικό μεταμοντέρνο οδοιπορικό ‘παραμύθι’ το επιβεβαιώνει.

Στο κέντρο του η συγγραφέας συναντά τον αλλοτριωμένο και διαβρωμένο οδοιπόρο, συμβολικό είδωλο του αιώνιου ανθρώπου που από καταγωγής του φέρεται και άγεται από ιδεολογικές σκοπιμότητες, με αποτέλεσμα να μεταλλάσσεται σε υβρίδιο φραστικών πυροτεχνημάτων. Σκηνικό εντός του οποίου κινείται μια ‘μυθική’ Ευρώπη της οποίας το φιλοσοφικό-πολιτικό καθεστώς είναι η… Συντεχνιακή Δημοκρατία. Βασικό φιλοσοφικό ιδεολόγημα θρησκευτικής απόχρωσης, παράδοξο και αλλόκοτο, που φιλοδοξεί να προσδώσει ένα κάποιο υπαρξιακό νόημα σε έναν νευρασθενικό κόσμο που έχει απωλέσει προ πολλού αξίες και στοιχειώδη ανθρωπισμό. Το εν λόγω ‘νόημα’ συνίσταται στην παγιωμένη βεβαιότητα ότι η ανθρωπότητα είναι εκ φύσεως αμαρτωλή και ως εκ τούτου κανένα μέλος της δεν είναι αθώο. Άρα ο κόσμος είναι… ένοχος.

Πώς μπορεί να εξορκιστεί το ‘Κακό’; Πολύ απλά. Επιλέγεται ένας οποιοσδήποτε κάτοικος της Γης ως εξιλαστήριο θύμα που θα θυσιαστεί οικειοθελώς, δεχόμενο την ενοχή του, και ως εκ τούτου την τιμωρία-εκτέλεσή του. Το παρανοϊκό συμβάν οργανώνεται και εκτελείται με τις πομπώδεις διαδικασίες και προδιαγραφές ενός τυπικού θρησκευτικο-πολιτικής τελετουργίας. Πρόκειται για μια παράδοξη δίκη που θυμίζει Ιερή Εξέταση, αλλά και μοντέρνο στρατοδικείο. Στην ψηφοφορία, «ένοχος» ή «αθώος», που χλευαστικά και υποκριτικά την ονομάζουν «απόδοση δικαιοσύνης», λαμβάνουν μέρος όλες οι κάστες και συντεχνίες που συγκροτούν το σώμα αυτής της παρακμασμένης Ευρώπης, και οι οποίες βρίσκονται σε επιφανειακή αλλά και υπόγεια θανάσιμη διαμάχη μεταξύ τους. Η πορεία του «ενόχου», προς τον τόπο εκτέλεσης της ποινής του –η οποία και θεωρείται δεδομένη– προς τον σύγχρονο Γολγοθά του, που είναι απείρως αγριότερος από τον διάσημο της Γραφής, διέρχεται μέσα από «πόλεις-κάστρα, πόλεις-θέατρα, πόλεις-σανατόρια, πόλεις μοναστήρια, πόλεις-βιβλιοθήκες, πόλεις-οίκοι ανοχής, που αποτελούν τα μέλη (αυτού) του (εφιαλτικού) δικαστηρίου».

Όλα αυτά τα ‘αποστήματα’, που αενάως κακοφορμίζουν, διαβρώνοντας ολοένα και περισσότερο το σώμα του κοινωνικοπολιτικού ιστού, θα βιώσουν την ψευδαίσθηση της απενοχοποίησής τους, βαυκαλιζόμενα ότι ‘έπραξαν το καθήκον τους’, αδυνατώντας να συνειδητοποιήσουν ότι δολοφόνησαν έναν αθώο. Έναν αθώο που το σύστημα του έχει διαμορφώσει την διαστρεβλωμένη πεποίθηση-πίστη ότι είναι άνωθεν επιλεγμένος να λειτουργήσει ως μεσσίας, ως θυσιαστήριος αμνός, ως ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου. Η θανάτωσή του αποκαθιστά την κοινωνικοπολιτική τάξη και σταθερότητα επιβεβαιώνοντας την εν λόγω «φιλοσοφίας ζωής». Το δόγμα της οποίας είναι σαφέστατο: «Ο κρατούμενος δεν αυτοκτονεί… αλλά οδεύει σε οικειοθελή θάνατο… και η Ευρώπη δεν δολοφονεί έναν αθώο, αλλά εκπληρώνει την επιθυμία ενός συνειδητοποιημένου μελλοθάνατου που βλάπτει με την ύπαρξή του και μόνο, όπως ένας λοιμός, και έχει την ωριμότητα να επιζητήσει την εξολόθρεψή του» (σελ. 319). Μόνον έτσι χειραγωγείται ο αφελής, απλούς λαός και μόνον έτσι διαμορφώνεται η σκέψη του από τα κέντρα εξουσίας με όποια μορφή και ιδεολογία κι αν εμφανίζονται στο προσκήνιο της Ιστορίας, η οποία με τέτοιες ακριβώς πρακτικές και διαδικασίες διαμορφώνεται.

Το γοητευτικό μυθιστόρημα της Ιωάννας Μπουραζοπούλου λειτουργεί –και εκτυλίσσεται– ως ένας δαιδαλώδης λαβύρινθος διανοουμενίστικων αφηρημένων παράδοξων ιδεολογημάτων, εντός του οποίου οι ήρωες, έχοντας απωλέσει εαυτόν, περιφέρονται μέσα στους αδιέξοδους διαδρόμους του ως μεταλλαγμένα νευρόσπαστα, φερέφωνα ιδεών, αναζητώντας ματαίως μια κάποια λογική διέξοδο που όμως δεν υπάρχει. Υποσυνείδητα ίσως να αναζητείται το χαμένο νόημα της ύπαρξης, αλλά και μια δικαιολογία του εαυτού. Υπό αυτή την έννοια το συναρπαστικό αυτό μυθιστόρημα, μέσω του ευφάνταστου, ευρηματικού μύθου του, παρουσιάζει με τον πλέον προκλητικό τρόπο την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ιδεολογικής περιπέτειας μέσα στο χρόνο και τον χώρο, που είναι η μόνη υπεύθυνη, ως ένα βαθμό τουλάχιστον, για τις ρεαλιστικές κινήσεις και πρακτικές της.

«Η ενοχή της αθωότητας», της Ιωάννας Μπουραζοπούλου, ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον λογοτεχνικό κείμενο, ένα από τα ωραιότερα των τελευταίων χρόνων, δεν είναι μόνο τέτοιο επειδή αφηγείται την ιστορία του με δημιουργική δεξιοτεχνία, αλλά διότι μέσω αυτού, καταδεικνύει την αποτυχία των πολιτικών συστημάτων, και, κυρίως, την αποκαρδιωτική αποτυχία του ανθρώπου να διαμορφώσει υγιή εαυτόν, «καλόν καγαθόν», σύμφωνα με την αρχαιοελληνική σημασία του. Η ρεαλιστική πραγματικότητα, που προκάλεσε τη ‘μυθοποίησή’ της το αποδεικνύει.

bourazoΙωάννα Μπουραζοπούλου
Η ενοχή της αθωότητας
Καστανιώτης 2011
Σελ.: 397

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ