POIOI_AKOUNE_AKOMA_JAZZ

Της Έλενας Χουζούρη

Δεν είναι σίγουρο αν είναι λίγοι και μιας κάποιας ηλικίας αυτοί που ακούνε ακόμη τζαζ, όπως πιθανολογεί με μελαγχολία ο ήρωας του ομότιτλου διηγήματος του Γιάννη Μπασκόζου, το σίγουρο είναι ότι δεν είναι εύκολο να «παίξεις» με τη μουσική και μάλιστα να την μετατρέψεις σε αφηγηματικό πεδίο διαφορετικών μουσικών αποχρώσεων και ιδιωμάτων.

Έχω τη γνώμη ότι ο γνωστός δημοσιογράφος, διευθυντής του ΔΙΑΒΑΖΩ και διηγηματογράφος από το 2005 ─ΜΕΖ (εκδ. Κέδρος) η πρώτη του συλλογή─ κερδίζει αυτό το δύσκολο στοίχημα στα περισσότερα από τα έντεκα διηγήματά του, όπου η μουσική χρωματίζει το ύφος της αφήγησης, αλλά και τη θερμοκρασία των συναισθημάτων και συμπεριφορών των ηρώων.

Είναι φανερό ότι ο συγγραφέας ─σίγουρα φαν της μουσικής─ έχει λάβει σοβαρά υπόψη του την ρήση ενός μεγάλου της τζαζ, του Τσάρλι Πάρκερ, όπως τη διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του: «Η μουσική είναι οι εμπειρίες σου, οι σκέψεις σου, η σοφία σου, αν δεν τη ζήσεις δε θα βγει από το κόρνο σου». Να προσθέσω ότι το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τη λογοτεχνία. Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο ότι κάποια από τα διηγήματα του Μπασκόζου έχουν βιωματικό υπόβαθρο («Ποιοι ακούνε ακόμη τζαζ», «Τα μαύρα μάτια», «Στην ταβέρνα», «Ο Βαγγέλης», «Ιστορίες από το Κόμμα».). Στα διηγήματα στα οποία η μουσική δένεται με τη λογοτεχνία, μπορεί κανείς να παρατηρήσει αλλαγές στο ύφος ανάλογα με τη μουσική που «ακούγεται» σ’ αυτά. Η τζαζ ή η ροκ προκαλεί ένα πιο κοφτό και γρήγορο ύφος, τα ρεμπέτικα και τα τσιφτετέλια απαιτούν ένα πιο χαλαρό και αργό ύφος εμποτισμένο μ’ έναν υπόγειο, και γι’ αυτό έντονο ερωτισμό («Η ταβέρνα»).

basko_3Ωστόσο υπάρχουν δύο διηγήματα που διεκδικούν τη δική τους ιδιαιτερότητα μέσα στο σύνολο των διηγημάτων του Μπασκόζου. Αυτά είναι τα εξής: «Στιγμές από το βίο του Πέτρου Πικρού» και «Κοτσυφάκι - μικρή αστυνομική ιστορία». Με τον «αιρετικό» Πέτρο Πικρό δεν είναι εύκολο να ασχοληθεί κανείς εκτός αν είναι ένας γερά αρματωμένος και γνώστης του αντιφατικού του βίου (βλ. Χριστίνα Ντουνιά). Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη τόλμη στο να τον πάρεις από τα χέρια του μελετητή και να τον παραδώσεις στη δικαιοδοσία της λογοτεχνικής συνθήκης. Μια μυθιστορηματική, λόγου χάριν, βιογραφία του Πικρού μπορεί να ακούγεται λιγότερο τολμηρή. Αλλά να τεμαχίσεις το βίο του, να εστιάσεις, ας πούμε, την λογοτεχνική σου «κάμερα» σε κάποιες στιγμές του τις οποίες εσύ επιλέγεις, ε, αυτό πια κι αν είναι ρίσκο!

Ο Γιάννης Μπασκόζος όμως το παίρνει και όπως γίνεται στις περιπτώσεις υψηλού ρίσκου ή κατακρημνίζεσαι στα τάρταρα ή πετυχαίνεις το στόχο σου. Με το διήγημα του Μπασκόζου συμβαίνει το δεύτερο: Ο συγγραφέας καταφέρνει μέσα από μια σειρά επεισόδια-σκίτσα που το ένα βγαίνει μέσα από το άλλο, όχι απαραίτητα με χρονική ακολουθία, να σκιτσάρει με αδρές, στέρεες γραμμές τις εσωτερικές αντιφάσεις και συγκρούσεις του Πικρού, αλλά και να αναδείξει το ίδιο ελλειπτικά, αλλά καίρια, το περιβάλλον του συγγραφέα, τα πρόσωπα, είτε υπαρκτά είτε επινοημένα, που το απάρτιζαν. Στο τέλος, χάρη στο επινοημένο από τον Μπασκόζο όνειρο του Πικρού, ορμούνε στο διήγημα και το κατακλύζουν οι μυθιστορηματικοί ήρωες του δεύτερου, προσθέτοντας μια δοξαστική και αισιόδοξη νότα, αφού σύμφωνα με το όνειρο έχουν έρθει να του ευχηθούν για τη γιορτή του. Φυσικά όλοι ακούνε τα βαριά απαγορευμένα ρεμπέτικα. Τουτέστιν, τα χασικλίδικα.

Με το διήγημα «Το κοτσυφάκι» με επεξηγηματικό υπότιτλο «μικρή αστυνομική ιστορία» ο συγγραφέας στήνει μια… λοξή, ας την πούμε, ιστορία με πρωταγωνιστή ένα κάπως… λοξό νεαρό αστυνομικό, ο οποίος παραπλανάται πλήρως ως προς το στόχο που παρακολουθεί, για να ανακαλύψει ποιος έκλεψε μια ζωγραφισμένη πέτρα του Γιάννη Ρίτσου από μια ανοιχτή έκθεση έργων του ποιητή στη γενέτειρά του, Μονεμβασιά. Ο ήρωας μπερδεύει τις κινήσεις του στόχου του με τις κινήσεις που κάνει ένα κοτσυφάκι στο στηθαίο της βεράντας του. Ανεξάρτητα όμως από το έξυπνο εύρημα και το χαριτωμένο και απρόβλεπτο τέλος, όλο το διήγημα ακολουθεί με συνέπεια τους κανόνες της αστυνομικής λογοτεχνίας, αφήνοντας χώρο και για κάποια υπαινικτικά σχόλια, όπως στην περίπτωση της δυσθυμίας του αστυνόμου να κάθονται να ασχολούνται με κλεμμένες ζωγραφισμένες πέτρες! Μήπως πρέπει να περιμένουμε και ένα ολοκληρωμένο αστυνομικό μυθιστόρημα μετά «Το κοτσυφάκι»;

Κλείνω με τις «Ιστορίες από το Κόμμα». Ουσιαστικά τρία στιγμιότυπα. Περίοδος η μεταπολίτευση. Στο πρώτο επεισόδιο, ο Στάθης, πρωτοπαλίκαρο του Άρη στα νιάτα του και μέλος της θανατηφόρας ΟΠΛΑ, άτεγκτος φύλακας της ηθικής και προπαντός της κομματικής, παντρεμένος με παιδιά, τα παρατάει όλα στα εξήντα πέντε του και εξαφανίζεται με μια… δεκαεξάχρονη κνίτισσα, την οποία προσπαθούσε να επαναφέρει στον ίσιο δρόμο! Ωστόσο άλλαι αι βουλαί του γεροντοέρωτα του παλιού κομμουνιστή, και άλλαι της ζωής. Έτσι… η συνέχεια επί του διηγήματος. Στο δεύτερο, ο Τόλης από συνεπές μέλος του Κόμματος και συντηρητικός οικογενειάρχης μετατρέπεται σε… χορτοφάγο φρικιό όταν γνωρίζει μια Καναδή και… μην τον είδατε. Στην τρίτη, η Γιάννα, ζουμερή τριαντάρα κομμώτρια, άρτι οργανωθείσα στο Κόμμα, αλλά απ’ ότι φαίνεται μακριά ξημερωμένη από αυτό, αρχίζει να προσφέρει εκτός από κούρεμα και άλλης φύσεως υπηρεσίες στους συντρόφους της, οπότε επεμβαίνει η δαμόκλεια κομματική σπάθη και… η συνέχεια επί του διηγήματος.

Τα τρία αυτά διηγήματα-επεισόδια παραπέμπουν σε μια ολόκληρη εποχή και ο Μπασκόζος τα αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη τρυφερότητα, αλλά και ολίγον μαύρο χιούμορ. Άλλωστε όσοι ζήσαμε εκείνη την εποχή, και μάλιστα υπό τη σκέπη του Κόμματος, το τι ιστορίες μαύρου χιούμορ έχουμε να διηγηθούμε, δεν λέγεται. Ο Μπασκόζος, λοιπόν, με τις τρεις ιστορίες του ανοίγει έναν δρόμο και μάλιστα όχι νοσταλγικό, όχι μνησίκακο, όχι χολιασμένο, αλλά ανθρώπινο και ίσως κάπου στο βάθος σεβαστικό.

AKOUNE_AKOMA_JAZZΓιάννης Μπασκόζος
Ποιοι ακούνε ακόμα τζαζ
Κέδρος 2011

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

«Δύο παράξενα πλάσματα» του Ανδρέα Μήτσου – Το ναυάγιο που γεννά ατομικά και συλλογικά τραύματα

Για τη νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου «Δύο παράξενα πλάσματα» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει ο Σπύρος Γ. Μπρίκος

Στη νέα νουβέλα του Ανδρέα Μήτσου ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

«Εγώ, ο άλλος»
της Έλενας Σαλιγκάρα (προδημοσίευση)

«Εγώ, ο άλλος»
της Έλενας Σαλιγκάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Έλενας Σαλιγκάρα «Εγώ, ο άλλος», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αν έλεγα πως εκείνο το βράδυ κοιμήθηκα καλά, θα ήταν ψέμα. Όχι πως τ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Καλοκαίρι 2025: «Διαβάζοντας σε ανοιχτούς ορίζοντες» – 50 λογοτεχνικά βιβλία για όλες τις διαθέσεις και για κάθε στιγμή

Διηγήματα, νουβέλες και μυθιστορήματα, σύγχρονα και κλασικά, όλα μαζί ανοίγουν μια αναγνωστική βεντάλια για όλες τις διαθέσεις και προτιμήσεις και για κάθε στιγμή. 

Επιλογή-κείμενα: Κώστας Αγοραστός, Διονύσης Μαρίνος

Π...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 +1 βιογραφίες και αυτοβιογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Ανεξάρτητα από το αν καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής ή ένας μέρος αυτής, οι βιογραφίες έχουν ως καταστατικό σκοπό να δείξουν όσα δεν φαίνονται, να αποκαλύψουν κίνητρα και να ερμηνεύσουν αποφάσεις. Έντεκα βιβλία από την πρόσφατη παραγωγή.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι βιογρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ