podilates

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Λαδά «Ποδηλάτες» (εκδ. ΚΨΜ). 

Του Γιώργου Συμπάρδη

Οι Ποδηλάτες (2022), το πρόσφατο μυθιστόρημα του Βασίλη Λαδά που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ, αποτελεί πιστεύω φυσική συνέχεια και ευτυχή κατάληξη του ιδιαίτερου αφηγηματικού τρόπου και της τεχνικής για την οποία ο συγγραφέας μάς είχε προϊδεάσει, αφού στοιχεία της ήδη επεξεργαζόταν –και ανιχνεύονταν από τον αναγνώστη– σε όλα σχεδόν τα προηγούμενα πεζά του. 

Η ιστορία είναι μάλλον συνηθισμένη έως κοινότοπη: Ένα τροχαίο θανατηφόρο ατύχημα με θύμα μια νεαρή ποδηλάτισσα και θύτη έναν συνομήλικό της γόνο οικογένειας βιομηχάνων, το πρώτο δικαστήριο που γίνεται για το ατύχημα και στη συνέχεια η κατ’ έφεσιν δίκη· μια υπόθεση που διαρκεί επτά χρόνια, από το 2012 που συνέβη το τροχαίο μέχρι το 2019 και την ανατροπή της πρωτόδικης απόφασης.

Τόπος μια μεγάλη επαρχιακή πόλη που, αν και δεν κατονομάζεται, αναγνωρίζεται εύκολα από τον αναγνώστη, από τις ονομασίες των οδών, των συνοικιών και την πληθώρα των διαφόρων άλλων στοιχείων και τοπωνυμίων, ότι είναι η Πάτρα. Τα φαινόμενα της ψευδομαρτυρίας, των στημένων δημοσιευμάτων στις εφημερίδες και των επίορκων δικαστών, που οδηγούν στην πρωτόδικη αθώωση του θύτη, αλλά και των αντιδράσεων των νεανικών κινημάτων και των ακτιβιστών (αυτοί είναι οι «Ποδηλάτες» του τίτλου) δεν συναντώνται βέβαια μόνο στα αστικά επαρχιακά κέντρα. Γνωστά είναι και στην πρωτεύουσα, πλην όμως η επιλογή εκ μέρους του Λαδά ως τόπου δράσης της Πάτρας υπήρξε ευφυής γιατί στον σχετικά περιορισμένο μικρόκοσμό της, τα γεγονότα και η κοινωνική διαστρωμάτωση των ανθρώπων που τα κινούν προβάλουν περισσότερο ανάγλυφα.

Ένα τροχαίο θανατηφόρο ατύχημα με θύμα μια νεαρή ποδηλάτισσα και θύτη έναν συνομήλικό της γόνο οικογένειας βιομηχάνων, το πρώτο δικαστήριο που γίνεται για το ατύχημα και στη συνέχεια η κατ’ έφεσιν δίκη· μια υπόθεση που διαρκεί επτά χρόνια, από το 2012 που συνέβη το τροχαίο μέχρι το 2019 και την ανατροπή της πρωτόδικης απόφασης.

Τετριμμένο κατ’ αρχήν το επεισόδιο που βρίσκεται, όπως ειπώθηκε, στην αφετηρία του μυθιστορήματος, αλλά η διαπραγμάτευσή του κάθε άλλο παρά συνηθισμένη είναι· κοινός ο καμβάς των γεγονότων αλλά η ανέλιξη της αφήγησης που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα, είναι όλως ιδιαίτερη. Η καινοτομία της αφηγηματικής τεχνικής του Βασίλη Λαδά και το επίτευγμά του έγκειται στο ότι, ενώ στο σχετικά σύντομο –διακοσίων περίπου σελίδων– μυθιστόρημά του παρελαύνουν πάνω από σαράντα πρόσωπα με ρόλο κομβικό στην εξιστόρηση, κανένα από αυτά δεν «πρωταγωνιστεί». Οι ήρωες, έτσι όπως τους εννοούμε όταν μιλάμε για το μυθιστόρημα ως είδος, ελλείπουν· αντ’ αυτών υφίσταται ένας «χορός» προσώπων, τα μέλη του οποίου έρχονται στο προσκήνιο και ένα προς ένα εξατομικεύονται, καταλαμβάνοντας την καθορισμένη θέση τους στην αφήγηση και κερδίζοντας την προσοχή μας.

Η Δανάη Νάκα –το θύμα του τροχαίου–, ο πατέρας της, η Ουκρανή μητέρα της, η μητριά της, τα ετεροθαλή αδέλφια της, ο ιερέας Φιλόλαος και μερικά ακόμα πρόσωπα του περιβάλλοντός της, παρά τις λίγες σελίδες ή τις ελάχιστες και σποραδικές αράδες που τους αφιερώνονται, αναφαίνονται ως ολοκληρωμένοι χαρακτήρες. Το ίδιο ισχύει και για τη μεριά του θύτη Τηλέμαχου Μίχου. Στην περίπτωσή του μάλιστα η αφήγηση ανατρέχει μέχρι τον γενάρχη της οικογένειας και δημιουργό της περιουσίας της. Απαιτείται αφηγηματική συμπύκνωση για να χωρέσει το παρελθόν και ακόμα περισσότερο το παρόν των Μιχαίων σ’ ένα τόσο σύντομο μυθιστόρημα κι οι «Ποδηλάτες» τη διαθέτουν. Εξίσου σημαντικοί είναι κι οι υπόλοιποι χαρακτήρες του δράματος και του πλήθους που κινεί ο συγγραφέας, ιδιαίτερα οι παράγοντες της δίκης και οι φίλοι της Δανάης, οι νεαροί των κινημάτων που με τις ποικίλες δράσεις και διαμαρτυρίες τους συμβάλουν στην τελική καταδίκη του θύτη· διαθέτουν όλοι τους –αν και μέλη «χορού»– ονοματεπώνυμα και εγγράφονται στη μνήμη του αναγνώστη έντονα.

Παρά την εντύπωση και τις προσδοκίες που πιθανόν να δημιουργούνται, οι Ποδηλάτες δεν είναι ένα «δικαστικό» μυθιστόρημα. Οι σελίδες που αναφέρονται στα καθέκαστα της ακροαματικής διαδικασίας και στην περιγραφή της ατμόσφαιρας μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου είναι μάλλον λίγες. Αντίθετα, μεγάλο κομμάτι της εξιστόρησης επικεντρώνεται στην προϊστορία, στο πώς δημιουργήθηκε η μεγάλη περιουσία της οικογένειας των βιομηχάνων, αφού τον παππού του θύτη, Ματθαίο Μίχο, τον παρακολουθούμε από την ηλικία των έξι ετών, όταν στα μέσα της δεκαετίας του ’20 έρχεται ασυνόδευτος από την Ηγουμενίτσα στην Πάτρα, και από μπακαλόγατος και μικροϋπάλληλος εξελίσσεται σταδιακά σε υποδηματοπώλη και αργότερα σε ιδιοκτήτη μεγάλης βιομηχανίας υποδημάτων, της οποίας όμως το μέλλον –καθώς πρόκειται να περάσει στα χέρια του εγγονού του Τηλέμαχου– διαγράφεται ζοφερό. Κλασική περίπτωση ανόδου και πτώσης μιας οικογένειας στη διάρκεια τριών γενεών εγκιβωτίζει ο Λαδάς στο μυθιστόρημά του, υπογραμμίζοντας σχετικά ότι «δύσκολα κρατάει ο πλούτος σε τρίτη γενιά».

Παρά την εντύπωση και τις προσδοκίες που πιθανόν να δημιουργούνται, οι Ποδηλάτες δεν είναι ένα «δικαστικό» μυθιστόρημα. Οι σελίδες που αναφέρονται στα καθέκαστα της ακροαματικής διαδικασίας και στην περιγραφή της ατμόσφαιρας μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου είναι μάλλον λίγες.

Αρκετές σελίδες αφιερώνονται και στην επιχειρηματική πορεία του Ματθαίου Μίχου. Μαθαίνουμε ότι η επιτυχία του δεν πιστώνεται αποκλειστικά στην καλή του τύχη, ούτε μόνον στην εργατικότητα και τον σπαρτιάτικο τρόπο ζωής του. Οφείλεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στη στάση του κατά τη διάρκεια των ταραγμένων χρόνων της κατοχής και του εμφυλίου, όταν συντάχθηκε με τη «σωστή» μεριά της ιστορίας και των νικητών, των ανθρώπων οι οποίοι αργότερα, στην επταετία της δικτατορίας, συνέβαλαν καθοριστικά με τις αθρόες παραγγελίες αρβυλών στην άνοδό του.

Μεγαλύτερο πάντως ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξαιρετική περιγραφή της κατασκευής των χειροποίητων δίψιδων παπουτσιών, της επεξεργασίας των δερμάτων και των χώρων της βιομηχανικής εγκατάστασης με τις σειρές των μηχανημάτων της. Το ίδιο και η εξιστόρηση της μετάβασης στην Ιταλία απ’ όπου αντλούνται μέθοδοι παραγωγής και μοντέλα, του κλεισίματος των βυρσοδεψείων στην Πάτρα και της εισαγωγής πλαστικών υποδημάτων πρώτα από το Πακιστάν και ύστερα από την Κίνα. Ο συγγραφέας μας, που έχει εγκύψει και γνωρίζει καλά το θέμα, επιβεβαιώνει την άποψη ότι το μυθιστόρημα υπήρξε ανέκαθεν –εκτός των άλλων– ένας πανδέκτης γνώσεων, τις οποίες και μεταγγίζει στον αναγνώστη.

kpsm ladas podilatesΗ αντιμετώπιση ενός καθ’ όλα συνηθισμένου τροχαίου ατυχήματος από τη δικαιοσύνη, γίνεται όμως αφορμή για να ξετυλιχτεί, εκτός από το ιστορικό της στρεβλής οικονομικής ανάπτυξης του τόπου, και μια αποτύπωση της ανθρωπογεωγραφίας του, μια πολύ πειστική εικόνα του βίου και των ηθών του σύγχρονου ανθρώπου. Με την πάγια και χαρακτηριστική τακτική του, χωρίς να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες και χωρίς να αναλίσκεται σε ψυχολογικές παρατηρήσεις και αναλύσεις, ο Λαδάς μάς ξεναγεί στις προσωπικές ζωές όλων σχεδόν των προσώπων που εμφανίζονται στους Ποδηλάτες, αποκαλύπτοντας έναν θολό κοινωνικό βυθό που βρίσκεται σε συνεχή κίνηση και αναβρασμό.

Η Ουκρανή μητέρα της Δανάης έχει εγκαταλείψει τον σύζυγο φεύγοντας με τον εραστή της. Η μητριά της Ελένη, παράλληλα με τις επιτυχείς αλλά αραιές συνευρέσεις με τον άντρα της, εκτονώνεται ερωτικά με τον οικογενειακό φίλο Δημήτρη και ταυτόχρονα σκέφτεται και τον Αλβανό Λώλο. Η Βίκυ, η μητέρα του θύτη που συλλαμβάνεται επ’ αυτοφώρω να απατά τον κατά είκοσι έτη μεγαλύτερό της βιομήχανο Λουκά Μίχο και που από πολύ νωρίς έχει παραιτηθεί έναντι χρημάτων από την επιμέλεια του παιδιού της, επανέρχεται στη συνέχεια για να διεκδικήσει γιο και περιουσία. Ο λογιστής Γιάννης Φίλης είναι πιθανότατα εξώγαμο τέκνο του πατριάρχη της οικογένειας των βιομηχάνων. Ο πατέρας της Δανάης μόνον προς το τέλος –στις δύο τελευταίες σελίδες του βιβλίου– συνειδητοποιεί πως όντας επτά ετών παιδί είχε δει τη μάνα του με έναν ξένο άντρα, «τον Σαλονικιό – όπως τον έλεγαν» που ήταν και η αιτία της δολοφονίας της από τον πατέρα του.

Ανάλογα χαρακτηριστικά και σκοτεινές περιοχές και σημεία διαθέτουν οι βίοι όλων των μελών του «χορού» που κινεί ο Λαδάς. Μοναδική φωτεινή χαραμάδα το ίδιο το θύμα του τροχαίου, η Δανάη, και οι φίλοι της, οι νεαροί ποδηλάτες. Ίσως γιατί αυτοί δεν έχουν ακόμη προλάβει να ζήσουν, ίσως και γιατί ο συγγραφέας, επηρεασμένος από τα αισθήματα της συμπάθειας και της αγάπης του, προτιμάει να αγνοεί και αρνείται να υπεισέλθει.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΜΠΑΡΔΗΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, ο τόμος με κριτικά κείμενα «Σκόρπια – Κείμενα για συγγραφείς και βιβλία» (εκδ. Μεταίχμιο).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ