dimitris sotakis

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Σωτάκη «Μισή καρδιά» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο Δημήτρης Σωτάκης χρησιμοποίησε και πριν από τρία χρόνια το τέχνασμα του σωσία στο έργο του Ο μεγάλος υπηρέτης, όπου ο υπηρέτης παίρνει τη θέση του αφεντικού και τανάπαλιν. Τώρα, νιώθει έτοιμος να συνεχίσει την προσπάθειά του στην ίδια τεχνική, προσπάθεια που στέφεται με μεγαλύτερη επιτυχία, καθώς αξιοποιεί και τα διδάγματα της Εναλλακτικής ιστορίας.

Σ’ αυτήν, οι συγγραφείς που την υπηρετούν, εικάζουν πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα, αν σε ένα κομβικό σημείο δεν είχαμε την πορεία που τελικά ακολουθήθηκε, αλλά μια άλλη: τι θα γινόταν αν επικρατούσε λ.χ. ο Τρότσκι κι όχι ο Στάλιν, τι αν νικούσαν οι Κομμουνιστές στον Ελληνικό Εμφύλιο, τι αν δεν πέθαινε ο Χίτλερ; Σ’ αυτά τα σενάρια και σε άλλα παρόμοια μπορεί να διερευνήσει κανείς πιθανές εκδοχές του κόσμου, αυτά τα υποθετικά «αν» (“what if”), τις απραγματοποίητες εξελίξεις της ιστορίας. Τα παρεπόμενα τέτοιων δυνητικών αλλαγών θα έφερναν άλλες κοινωνικές πραγματώσεις και δη άλλες εποχές, άλλα αποτελέσματα, άλλες ανθρώπινες κατευθύνσεις.

Ο Δημήτρης Σωτάκης παίρνει το “what if” και το εφαρμόζει στη ζωή ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, του αφηγητή, που ανακαλύπτει ότι κάπου στην πόλη του υπάρχει ένας ολόιδιος άντρας.

Ο Δημήτρης Σωτάκης παίρνει το “what if” και το εφαρμόζει στη ζωή ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, του αφηγητή, που ανακαλύπτει ότι κάπου στην πόλη του υπάρχει ένας ολόιδιος άντρας. Κι ενώ ως τότε έχει αποκηρύξει τη ζωγραφική με την οποία ασχολούνταν, όταν ήταν νέος, κι έχει χωρίσει τη Μυρτώ, προχωρώντας σε γάμο με τη Μαρία, ο σωσίας του εμφανίζεται ως ο άλλος του εαυτός, αυτός που συνέχισε την τότε ζωή του ως ζωγράφος και σύζυγος της πρώτης του αγάπης. Όταν ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται, μέσα στο πλαίσιο του φανταστικού, πώς εξηγείται η ομοιότητα των δυο, βρίσκεται μπροστά στο -άκρως αποτελεσματικό λογοτεχνικά- σταυροδρόμι ανάμεσα στον βιωμένο εαυτό και σ’ αυτόν που θα μπορούσε να εξελιχθεί. Ο άνθρωπος είναι η πραγματωμένη εκδοχή των επιλογών του, ενώ πίσω του χάνονται χιλιάδες, εκατομμύρια ίσως, πιθανότητες που ποτέ δεν ευοδώθηκαν.

Η γραφή του συγγραφέα πάντα διακρινόταν από έναν καθαρόαιμο ρεαλισμό, έναν ρεαλισμό της λεπτομέρειας· πάντα, όμως, δόσεις του φανταστικού, είτε προς την καφκική εκδοχή, είτε προς την παρωδιακή συνθήκη, τον υπονόμευαν. Στα τελευταία του βιβλία αυτός ο ρεαλισμός, ο οποίος εξακολουθεί να υπάρχει, αποκτά όλο και πιο πολλά στοιχεία καθημερινότητας, με εκτενείς σκηνές και περιγραφές, που δυναμιτίζεται ωστόσο από μια παράδοξη συνθήκη. Απουσιάζει το ψυχολογικό βάθος, οι ήρωές του δεν αναδεικνύουν την αγωνία τους μέσω ψυχικών κραδασμών, αλλά όλα κινούνται σε μια εξωτερική επιφάνεια. Και σ’ αυτήν την επιφάνεια το απρόσμενο, σχετικά απίθανο, έρχεται να δημιουργήσει νέους κόσμους, παράλληλους με τον δικό μας.

Η γραφή του συγγραφέα πάντα διακρινόταν από έναν καθαρόαιμο ρεαλισμό, έναν ρεαλισμό της λεπτομέρειας· πάντα, όμως, δόσεις του φανταστικού, είτε προς την καφκική εκδοχή, είτε προς την παρωδιακή συνθήκη, τον υπονόμευαν.

Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, ο αναγνώστης μπορεί να προβλέψει δύο ενδεχόμενες καταλήξεις του τραγικού σημείου στο οποίο βρίσκεται ο πρωταγωνιστής, στο σημείο δηλαδή να συναναστρέφεται τον εαυτό του. Ή να τρελαθεί μην μπορώντας να σηκώσει το βάρος μιας τέτοιας διττότητας, όπως φαίνεται σε πολλά σημεία, όπου παροδικά παραφρονεί και δεν μπορεί να ξεχωρίσει το αληθινό από το ψεύτικο. Ή να απαλλαγεί από τη δεύτερη ζωή του, με μια «ηρωική» πράξη δηλαδή να εξοντώσει το alter ego του, κι έτσι να πάψει να διχάζεται ανάμεσα στο βιωμένο και το πιθανό παρελθόν και παρόν του.

kedros sotakis misi kardiaΤελικά, όσο κι αν οι πολλαπλές ταυτότητες και η πολυδιάστατη προσωπικότητα θεωρείται στις μέρες μας δεδομένη, αν αυτές οι υποστάσεις αυτονομηθούν και τραβήξει καθεμιά τη δική της πορεία, τότε το άτομο θα σχαστεί, θα διαλυθεί ανάμεσα στους διάφορους εαυτούς του και τελικά θα τρελαθεί, αν δεν κόψει τον Γόρδιο δεσμό.

Παρόλο που η γραφή του Δημήτρη Σωτάκη είναι μια επίπεδη πεδινότητα και σπάνια εμφανίζεται ένα ποιητικότερο λοφάκι, παρόλο που μένει σε μια άκρως καθημερινή πραγματικότητα (έστω και με τις βελονιές του φανταστικού να τη διαπερνούν), η ψυχαναλυτική διάσταση του εν λόγω βιβλίου ενδυναμώνει όλα τα υπόλοιπα. Ο άνθρωπος είναι ένα δυναμικό παρόν, που έχει πραγματώσει τη συγκεκριμένη πορεία του, αλλά συνάμα κουβαλά ανεκπλήρωτα όνειρα, εκκρεμείς ελπίδες, απραγματοποίητες αποφάσεις. Αν όλα αυτά εγκατοικούν μέσα του σαν επίμονα απωθημένα, τότε δεν θα μπορέσει ποτέ να συμβιβάσει τους δύο εαυτούς του και θα τρελαθεί. Αν όμως καταφέρει να «σκοτώσει» αυτά τα σαπρόφυτα ή να τα ξαναφέρει στην επιφάνεια με προοπτικές να τα δρομολογήσει, τότε θα είναι σε θέση να προχωρήσει σ’ αυτόν τον βίο που δεν είναι χειρότερος από τη δυνητική ζωή, αυτήν που ποτέ δεν ευοδώθηκε.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ