dimitris sotakis

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Σωτάκη «Μισή καρδιά» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο Δημήτρης Σωτάκης χρησιμοποίησε και πριν από τρία χρόνια το τέχνασμα του σωσία στο έργο του Ο μεγάλος υπηρέτης, όπου ο υπηρέτης παίρνει τη θέση του αφεντικού και τανάπαλιν. Τώρα, νιώθει έτοιμος να συνεχίσει την προσπάθειά του στην ίδια τεχνική, προσπάθεια που στέφεται με μεγαλύτερη επιτυχία, καθώς αξιοποιεί και τα διδάγματα της Εναλλακτικής ιστορίας.

Σ’ αυτήν, οι συγγραφείς που την υπηρετούν, εικάζουν πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα, αν σε ένα κομβικό σημείο δεν είχαμε την πορεία που τελικά ακολουθήθηκε, αλλά μια άλλη: τι θα γινόταν αν επικρατούσε λ.χ. ο Τρότσκι κι όχι ο Στάλιν, τι αν νικούσαν οι Κομμουνιστές στον Ελληνικό Εμφύλιο, τι αν δεν πέθαινε ο Χίτλερ; Σ’ αυτά τα σενάρια και σε άλλα παρόμοια μπορεί να διερευνήσει κανείς πιθανές εκδοχές του κόσμου, αυτά τα υποθετικά «αν» (“what if”), τις απραγματοποίητες εξελίξεις της ιστορίας. Τα παρεπόμενα τέτοιων δυνητικών αλλαγών θα έφερναν άλλες κοινωνικές πραγματώσεις και δη άλλες εποχές, άλλα αποτελέσματα, άλλες ανθρώπινες κατευθύνσεις.

Ο Δημήτρης Σωτάκης παίρνει το “what if” και το εφαρμόζει στη ζωή ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, του αφηγητή, που ανακαλύπτει ότι κάπου στην πόλη του υπάρχει ένας ολόιδιος άντρας.

Ο Δημήτρης Σωτάκης παίρνει το “what if” και το εφαρμόζει στη ζωή ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, του αφηγητή, που ανακαλύπτει ότι κάπου στην πόλη του υπάρχει ένας ολόιδιος άντρας. Κι ενώ ως τότε έχει αποκηρύξει τη ζωγραφική με την οποία ασχολούνταν, όταν ήταν νέος, κι έχει χωρίσει τη Μυρτώ, προχωρώντας σε γάμο με τη Μαρία, ο σωσίας του εμφανίζεται ως ο άλλος του εαυτός, αυτός που συνέχισε την τότε ζωή του ως ζωγράφος και σύζυγος της πρώτης του αγάπης. Όταν ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται, μέσα στο πλαίσιο του φανταστικού, πώς εξηγείται η ομοιότητα των δυο, βρίσκεται μπροστά στο -άκρως αποτελεσματικό λογοτεχνικά- σταυροδρόμι ανάμεσα στον βιωμένο εαυτό και σ’ αυτόν που θα μπορούσε να εξελιχθεί. Ο άνθρωπος είναι η πραγματωμένη εκδοχή των επιλογών του, ενώ πίσω του χάνονται χιλιάδες, εκατομμύρια ίσως, πιθανότητες που ποτέ δεν ευοδώθηκαν.

Η γραφή του συγγραφέα πάντα διακρινόταν από έναν καθαρόαιμο ρεαλισμό, έναν ρεαλισμό της λεπτομέρειας· πάντα, όμως, δόσεις του φανταστικού, είτε προς την καφκική εκδοχή, είτε προς την παρωδιακή συνθήκη, τον υπονόμευαν. Στα τελευταία του βιβλία αυτός ο ρεαλισμός, ο οποίος εξακολουθεί να υπάρχει, αποκτά όλο και πιο πολλά στοιχεία καθημερινότητας, με εκτενείς σκηνές και περιγραφές, που δυναμιτίζεται ωστόσο από μια παράδοξη συνθήκη. Απουσιάζει το ψυχολογικό βάθος, οι ήρωές του δεν αναδεικνύουν την αγωνία τους μέσω ψυχικών κραδασμών, αλλά όλα κινούνται σε μια εξωτερική επιφάνεια. Και σ’ αυτήν την επιφάνεια το απρόσμενο, σχετικά απίθανο, έρχεται να δημιουργήσει νέους κόσμους, παράλληλους με τον δικό μας.

Η γραφή του συγγραφέα πάντα διακρινόταν από έναν καθαρόαιμο ρεαλισμό, έναν ρεαλισμό της λεπτομέρειας· πάντα, όμως, δόσεις του φανταστικού, είτε προς την καφκική εκδοχή, είτε προς την παρωδιακή συνθήκη, τον υπονόμευαν.

Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, ο αναγνώστης μπορεί να προβλέψει δύο ενδεχόμενες καταλήξεις του τραγικού σημείου στο οποίο βρίσκεται ο πρωταγωνιστής, στο σημείο δηλαδή να συναναστρέφεται τον εαυτό του. Ή να τρελαθεί μην μπορώντας να σηκώσει το βάρος μιας τέτοιας διττότητας, όπως φαίνεται σε πολλά σημεία, όπου παροδικά παραφρονεί και δεν μπορεί να ξεχωρίσει το αληθινό από το ψεύτικο. Ή να απαλλαγεί από τη δεύτερη ζωή του, με μια «ηρωική» πράξη δηλαδή να εξοντώσει το alter ego του, κι έτσι να πάψει να διχάζεται ανάμεσα στο βιωμένο και το πιθανό παρελθόν και παρόν του.

kedros sotakis misi kardiaΤελικά, όσο κι αν οι πολλαπλές ταυτότητες και η πολυδιάστατη προσωπικότητα θεωρείται στις μέρες μας δεδομένη, αν αυτές οι υποστάσεις αυτονομηθούν και τραβήξει καθεμιά τη δική της πορεία, τότε το άτομο θα σχαστεί, θα διαλυθεί ανάμεσα στους διάφορους εαυτούς του και τελικά θα τρελαθεί, αν δεν κόψει τον Γόρδιο δεσμό.

Παρόλο που η γραφή του Δημήτρη Σωτάκη είναι μια επίπεδη πεδινότητα και σπάνια εμφανίζεται ένα ποιητικότερο λοφάκι, παρόλο που μένει σε μια άκρως καθημερινή πραγματικότητα (έστω και με τις βελονιές του φανταστικού να τη διαπερνούν), η ψυχαναλυτική διάσταση του εν λόγω βιβλίου ενδυναμώνει όλα τα υπόλοιπα. Ο άνθρωπος είναι ένα δυναμικό παρόν, που έχει πραγματώσει τη συγκεκριμένη πορεία του, αλλά συνάμα κουβαλά ανεκπλήρωτα όνειρα, εκκρεμείς ελπίδες, απραγματοποίητες αποφάσεις. Αν όλα αυτά εγκατοικούν μέσα του σαν επίμονα απωθημένα, τότε δεν θα μπορέσει ποτέ να συμβιβάσει τους δύο εαυτούς του και θα τρελαθεί. Αν όμως καταφέρει να «σκοτώσει» αυτά τα σαπρόφυτα ή να τα ξαναφέρει στην επιφάνεια με προοπτικές να τα δρομολογήσει, τότε θα είναι σε θέση να προχωρήσει σ’ αυτόν τον βίο που δεν είναι χειρότερος από τη δυνητική ζωή, αυτήν που ποτέ δεν ευοδώθηκε.


* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα της Ελένης Γκίκα «Ο τελευταίος Άλυπος» (εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σειρά  «Klim» (2015).

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας

Δεν έχω πεισθεί ότι ...

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Brandy Sour» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, καρτ ποστάλ που απεικονίζει το Λήδρα Πάλας (Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο, φωτογραφία του Κυρακού Ζαρταριάν, περ. 1954).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...
«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

Για το βιβλίο με πεζά κείμενα του Κώστα Μαυρουδή «Το αλάτι του Bad Ischl» (εκδ. Κίχλη).

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Αυτό που χαρακτηρίζει τα κείμενα του Κώστα Μαυρουδή, ως γνήσιου «εστέτ», αισθητή της γραφής, είναι ότι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ