eustathiadis kentriki

Για το βιβλίο του Γιάννη Ευσταθιάδη «Ανοιχτό μικρόφωνο – Μονόλογοι και ομολογίες» (εκδ. Μελάνι).

Της Άννας Λυδάκη

«Έχεις δει ποτέ φωτογραφία με το πρόσωπο να κλαίει; Έχεις; Ενώ η φωνή είναι αλλιώς…» Όλοι έχουμε δει πρόσωπα να κλαίνε σε φωτογραφίες, όμως μόνο αν είναι ενσταντανέ, φωτογραφίες τραβηγμένες χωρίς στήσιμο. Αλλιώς, φροντίζουμε πριν από τη φωτογράφιση την εμφάνισή μας, το χαμόγελό μας, την πόζα μας. Συνήθως δεν θέλουμε να απαθανατιστεί η θλίψη.

Στο μικρόφωνο είναι πιο δύσκολα τα πράγματα γιατί η φωνή δεν φτιασιδώνεται εύκολα και ο λυγμός, όσο κι αν είναι κρυμμένος, τη χρωματίζει. Ο «καθρέφτης ήχων» διασώζει τη φωνή, όμως δεν μπορεί να διασώσει «τη βελούδινη φόδρα της τρυφερότητας… Ή τη σιωπή μου…» μονολογεί ο άνθρωπος μπροστά στο μικρόφωνο και καταγράφει ο Γιάννη Ευσταθιάδης στο βιβλίο του Ανοιχτό μικρόφωνο – Μονόλογοι και ομολογίες.

Είναι γεγονός ότι τόσο μπροστά στην κάμερα όσο και μπροστά στο μικρόφωνο κάποιες αλήθειες διακρίνονται, όμως τις περισσότερες φορές δεν αφήνουμε να φανεί η ψυχή μας, τα συναισθήματά μας. Οι μόνες στιγμές που εκφραζόμαστε με ειλικρίνεια είναι όταν μονολογούμε, συνειδητά ή ασυνείδητα. Τότε που, ενώ δεν μας ακούει κανείς, ο μονόλογός μας έχει αόρατους αποδέκτες· είναι μια «συνομιλία» με εκείνους που, εκόντες άκοντες, φέρουμε διά βίου εντός μας.

Τέτοιου είδους μονολόγους «κρυφακούει» ο Γιάννης Ευσταθιάδης. Όλα όσα θα θέλαμε να πούμε και δεν λέμε ποτέ. Άλλωστε δεν είναι εύκολο να βρεις ευήκοα ώτα. Καθένας έχει τον δικό του μονόλογο, τις δικές του σκέψεις και τα δικά του κρυμμένα όνειρα που χάνονται ή πραγματοποιούνται. Πού να βρει χρόνο να ακούσει τον άλλο…

Ο Ευσταθιάδης με μια σπάνια ικανότητα ενσυναίσθησης (empathy) σκύβει και «ακούει» εσωτερικούς μονολόγους, «μπαίνει» στο μυαλό ανθρώπων, βλέπει τον κόσμο με τα δικά τους μάτια και γράφει τις σκέψεις και τα ανείπωτα λόγια τους: «Η φοβισμένη γυναίκα στον Άγιο Σάββα έχει καλή φωνή, αλλά δεν μπορεί να τραγουδήσει· της λείπει η καρδιά πια».

Ερωτήσεις ασυνήθιστες προκαλούν απαντήσεις απροσδόκητα ειλικρινείς. «– Με πόσες λέξεις μπορεί να ζήσει κανείς; – Αν είσαι μόνος δεν χρειάζεσαι πολλές». Μια ζωή που συνοψίζεται στο «και ούτω καθεξής» μάλλον δεν χρειάζεται άλλες: «Αύριο ήταν μια μέρα παλιά». Αν και η απουσία χρώματος ποικίλλει· «κανένα μαύρο δεν είναι το ίδιο. Εξαρτάται με πόση απελπισία το κοιτάς».

Στον θάλαμο εντατικής ο γιος μιλάει στον ετοιμοθάνατο πατέρα, που τώρα –θέλοντας και μη– τον ακούει. Θυμάται: «την παγερή σιωπή που μέσα της πνίγηκαν τα καλύτερά μου χρόνια – αν είχα ποτέ καλά… Σαράντα πέντε χρόνια μού χρωστάς το χάδι… Δεν θέλω να με χαϊδέψεις τώρα. Θέλω να με χάιδευες τότε…»

Το μπαγιάτικο ψωμί καμιά φορά γίνεται γλυκό, πάντα όμως έχει την πικρή γεύση του χαμένου χρόνου.

Ο Πάουλ Βίτγκενσταϊν, ο πιανίστας που έχασε το ένα χέρι στον πόλεμο, συνθέτει ασκήσεις μοναξιάς στο πιάνο για το εναπομείναν χέρι. Όμως, με την πάροδο του χρόνου το χέρι αποθρασύνεται και βγάζει δίσκο· όχι δίσκο γραμμοφώνου, μα επαιτείας, ζητώντας από σπουδαίους μουσικούς «έναν οβολό ρε μείζονα ή μια βοήθεια ντο ελάσσονα…».

Πενήντα χρόνια πέρασαν από τότε που τον συνέλαβαν και έμεινε στη Μπουμπουλίνας δέκα μέρες τρώγοντας καθημερινά ξύλο. Τώρα καθισμένος σε αναπαυτική πολυθρόνα βλέπει όλη τη ζωή του να περνά σαν σκοτεινή ταινία. Οι τεχνικές απομνημόνευσης και ανάσυρσης αναμνήσεων, που του υπέδειξε το βασανιστής του, αποδεικνύονται αποτελεσματικές!

Μια μύγα με το βουητό της είναι η συντροφιά του στο απόλυτο κενό της ζωής του· «μια αυτοσχέδια άρια του κάτι προς το τίποτα – ένα τρυφερό νανούρισμα πριν από την κατάκλιση. – Μη φύγεις, αύριο πάλι εδώ…»

Εκείνα που αξίζουν να θυμάται κανείς δεν χρειάζονται υπενθυμίσεις. Σαν αόρατες σκιές είναι πάντα δίπλα μας. Αντικείμενα, τεκμήρια και σουβενίρ μπορούν να πεταχτούν.

Ο συλλέκτης ήχων μαθαίνει να ξεχωρίζει τις ανεπαίσθητες αποχρώσεις: «μετά από χρόνια ακροάσεις, κατέληξα ότι το θρόισμα των πράσινων φύλλων διαφέρει από το θρόισμα των κίτρινων… Το αεράκι μιας συννεφιασμένης μέρας αλλιώς ακούγεται από εκείνο μιας ηλιόλουστης, ακόμα κι αν πρόκειται για την ίδια ένταση, τα ίδια μποφόρ».

Ο αρχισυντάκτης χρόνος ψαλιδίζει τις λέξεις. Το κείμενο μικραίνει αλλά το κενό μεγαλώνει. Δεν ξέρεις με πόσες λέξεις μπορείς να το γεμίσεις. Δεν ξέρεις με ποιες θα δείξεις την απουσία.

Ο μάγειρας αυτοκτονεί και νεκρός επιστρέφει στην κουζίνα του. Εκεί τα σφαγμένα ζώα τον κοιτούν με έκφραση παγωμένης ειρωνείας. Συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας, της θνητότητας.

Μόνο στα βλέμματα εκείνων που τον είδαν να παίζει μπάλα και τον λάτρεψαν υπάρχει ο Άγγελος Μεσσάρης, ο «ξανθός άγγελος». Όλοι νεκροί πια –όπως και ο ίδιος. Δεν μπορεί να σκοράρει, αλλά μονολογεί καμιά φορά: «το «αεράκι φέρνει παράφωνα τα λόγια των αναμνήσεων, πιασμένα θαρρείς στα δίχτυα των γκολπόστ, και μια μελωδία που είναι η μόνη απόδειξη ότι υπήρξα».

Ο τηλεφωνητής εξηγεί: «Έχω επιλέξει την ενικότητα της σιωπής, τη μη αντήχηση των άδειων δωματίων, την έσχατη περισυλλογή της λήθης… Ας επικοινωνήσουμε με μια τρυφερή αγλωσσία…»

anoixto mikrofwnoΣαν τον Νάρκισσο, ο συγγραφέας κοιτάζει το είδωλό του στο νερό. Η εικόνα είναι ρευστή και αλλάζει καθώς με την πάροδο του χρόνου το νερό πληθαίνει από τα δικά του δάκρυα… Ισόβια σκυμμένος στο λευκό χαρτί προσπαθεί να διακρίνει μέσα από τις λέξεις που πέφτουν στην επιφάνειά του, τη ζωή του.

Και αναρωτιέται: «Πώς να εκφράσεις τα συναισθήματα, τον ενικό της μοναξιάς, τον δυϊκό του έρωτα, τον πληθυντικό της θλίψης. Πώς γράφεται ένα φιλί; Ποτέ δεν φθάνει ο χρόνος. Ποτέ δεν φθάνουν τα 24 γράμματα. Χρειάζεται περισσότερα φωνήεντα. Μια χορωδία φωνηέντων καλύτερα, που με το τραγούδι της θα γράφει πριν από τον συγγραφέα».

Κάθε μονόλογος που καταγράφεται από τον Ευσταθιάδη είναι ο απόηχος από τα σπαράγματα μιας ζωής, συνήθως χαμένης. Και ο συγγραφέας μπαίνει στη θέση του σιωπηλού «ομιλητή», εκείνου που ομολογεί την ανομολόγητη θλίψη του. Ή μάλλον «γίνεται» ο άλλος.

Ίσως, όμως, και να μη χρειάζεται να «γίνει» ο άλλος. Παρόμοια πάθη και παθήματα ταλανίζουν τους ανθρώπους και ο Ευσταθιάδης έχει το θάρρος, την ευαισθησία και το χάρισμα να μπορεί να βλέπει, να ακούει και να καταγράφει με υπέροχο τρόπο την κοινή ανθρώπινη μοίρα, τη μοναξιά, τα γηρατειά και το αναπόφευκτο τέλος. Και τώρα, την εποχή του κορονοϊού, όλα τα παραμύθια πέθαναν και μαζί τους πέθαναν και οι ελπίδες, γράφει.

Έτσι είναι. Ζωή χωρίς παραμύθια είναι ζωή χωρίς παραμυθία… Και τελικά μαθαίνουμε να ζούμε ο καθένας με τον μονόλογό του, τον όμοιο και διαφορετικό με εκείνο των άλλων…

* Η ΑΝΝΑ ΛΥΔΑΚΗ είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τελευταία βιβλία της, η μελέτη Αναζητώντας το χαμένο παράδειγμα: Επιτόπια έρευνα, κατανόηση, ερμηνεία (εκδ. Παπαζήση) και η επιμέλεια του τόμου Ο άνθρωπος και τα άλλα ζώα (εκδ. Παπαζήση).

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

Το «2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν [Duncan Macmillan] παρουσιάζεται στο θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Φωτογραφίες: © Σπύρος Περδίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το 2071, η σημαντική διάλεξη του...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Ο Δημήτρης Καραντζάς σε συνεργασία με την Γκέλυ Καλαμπάκα, έγραψε και σκηνοθέτησε «Το Σπίτι», την πρώτη του παράσταση έπειτα από δώδεκα χρόνια, ύστερα από ανάθεση της Στέγης για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου έργου. «Το Σπίτι» παρουσιάζεται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Τετάρτη - Κυριακή μέχρι και τις 19 Νοεμβρίου. Φωτο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ