eustathiadis kentriki

Για το βιβλίο του Γιάννη Ευσταθιάδη «Ανοιχτό μικρόφωνο – Μονόλογοι και ομολογίες» (εκδ. Μελάνι).

Της Άννας Λυδάκη

«Έχεις δει ποτέ φωτογραφία με το πρόσωπο να κλαίει; Έχεις; Ενώ η φωνή είναι αλλιώς…» Όλοι έχουμε δει πρόσωπα να κλαίνε σε φωτογραφίες, όμως μόνο αν είναι ενσταντανέ, φωτογραφίες τραβηγμένες χωρίς στήσιμο. Αλλιώς, φροντίζουμε πριν από τη φωτογράφιση την εμφάνισή μας, το χαμόγελό μας, την πόζα μας. Συνήθως δεν θέλουμε να απαθανατιστεί η θλίψη.

Στο μικρόφωνο είναι πιο δύσκολα τα πράγματα γιατί η φωνή δεν φτιασιδώνεται εύκολα και ο λυγμός, όσο κι αν είναι κρυμμένος, τη χρωματίζει. Ο «καθρέφτης ήχων» διασώζει τη φωνή, όμως δεν μπορεί να διασώσει «τη βελούδινη φόδρα της τρυφερότητας… Ή τη σιωπή μου…» μονολογεί ο άνθρωπος μπροστά στο μικρόφωνο και καταγράφει ο Γιάννη Ευσταθιάδης στο βιβλίο του Ανοιχτό μικρόφωνο – Μονόλογοι και ομολογίες.

Είναι γεγονός ότι τόσο μπροστά στην κάμερα όσο και μπροστά στο μικρόφωνο κάποιες αλήθειες διακρίνονται, όμως τις περισσότερες φορές δεν αφήνουμε να φανεί η ψυχή μας, τα συναισθήματά μας. Οι μόνες στιγμές που εκφραζόμαστε με ειλικρίνεια είναι όταν μονολογούμε, συνειδητά ή ασυνείδητα. Τότε που, ενώ δεν μας ακούει κανείς, ο μονόλογός μας έχει αόρατους αποδέκτες· είναι μια «συνομιλία» με εκείνους που, εκόντες άκοντες, φέρουμε διά βίου εντός μας.

Τέτοιου είδους μονολόγους «κρυφακούει» ο Γιάννης Ευσταθιάδης. Όλα όσα θα θέλαμε να πούμε και δεν λέμε ποτέ. Άλλωστε δεν είναι εύκολο να βρεις ευήκοα ώτα. Καθένας έχει τον δικό του μονόλογο, τις δικές του σκέψεις και τα δικά του κρυμμένα όνειρα που χάνονται ή πραγματοποιούνται. Πού να βρει χρόνο να ακούσει τον άλλο…

Ο Ευσταθιάδης με μια σπάνια ικανότητα ενσυναίσθησης (empathy) σκύβει και «ακούει» εσωτερικούς μονολόγους, «μπαίνει» στο μυαλό ανθρώπων, βλέπει τον κόσμο με τα δικά τους μάτια και γράφει τις σκέψεις και τα ανείπωτα λόγια τους: «Η φοβισμένη γυναίκα στον Άγιο Σάββα έχει καλή φωνή, αλλά δεν μπορεί να τραγουδήσει· της λείπει η καρδιά πια».

Ερωτήσεις ασυνήθιστες προκαλούν απαντήσεις απροσδόκητα ειλικρινείς. «– Με πόσες λέξεις μπορεί να ζήσει κανείς; – Αν είσαι μόνος δεν χρειάζεσαι πολλές». Μια ζωή που συνοψίζεται στο «και ούτω καθεξής» μάλλον δεν χρειάζεται άλλες: «Αύριο ήταν μια μέρα παλιά». Αν και η απουσία χρώματος ποικίλλει· «κανένα μαύρο δεν είναι το ίδιο. Εξαρτάται με πόση απελπισία το κοιτάς».

Στον θάλαμο εντατικής ο γιος μιλάει στον ετοιμοθάνατο πατέρα, που τώρα –θέλοντας και μη– τον ακούει. Θυμάται: «την παγερή σιωπή που μέσα της πνίγηκαν τα καλύτερά μου χρόνια – αν είχα ποτέ καλά… Σαράντα πέντε χρόνια μού χρωστάς το χάδι… Δεν θέλω να με χαϊδέψεις τώρα. Θέλω να με χάιδευες τότε…»

Το μπαγιάτικο ψωμί καμιά φορά γίνεται γλυκό, πάντα όμως έχει την πικρή γεύση του χαμένου χρόνου.

Ο Πάουλ Βίτγκενσταϊν, ο πιανίστας που έχασε το ένα χέρι στον πόλεμο, συνθέτει ασκήσεις μοναξιάς στο πιάνο για το εναπομείναν χέρι. Όμως, με την πάροδο του χρόνου το χέρι αποθρασύνεται και βγάζει δίσκο· όχι δίσκο γραμμοφώνου, μα επαιτείας, ζητώντας από σπουδαίους μουσικούς «έναν οβολό ρε μείζονα ή μια βοήθεια ντο ελάσσονα…».

Πενήντα χρόνια πέρασαν από τότε που τον συνέλαβαν και έμεινε στη Μπουμπουλίνας δέκα μέρες τρώγοντας καθημερινά ξύλο. Τώρα καθισμένος σε αναπαυτική πολυθρόνα βλέπει όλη τη ζωή του να περνά σαν σκοτεινή ταινία. Οι τεχνικές απομνημόνευσης και ανάσυρσης αναμνήσεων, που του υπέδειξε το βασανιστής του, αποδεικνύονται αποτελεσματικές!

Μια μύγα με το βουητό της είναι η συντροφιά του στο απόλυτο κενό της ζωής του· «μια αυτοσχέδια άρια του κάτι προς το τίποτα – ένα τρυφερό νανούρισμα πριν από την κατάκλιση. – Μη φύγεις, αύριο πάλι εδώ…»

Εκείνα που αξίζουν να θυμάται κανείς δεν χρειάζονται υπενθυμίσεις. Σαν αόρατες σκιές είναι πάντα δίπλα μας. Αντικείμενα, τεκμήρια και σουβενίρ μπορούν να πεταχτούν.

Ο συλλέκτης ήχων μαθαίνει να ξεχωρίζει τις ανεπαίσθητες αποχρώσεις: «μετά από χρόνια ακροάσεις, κατέληξα ότι το θρόισμα των πράσινων φύλλων διαφέρει από το θρόισμα των κίτρινων… Το αεράκι μιας συννεφιασμένης μέρας αλλιώς ακούγεται από εκείνο μιας ηλιόλουστης, ακόμα κι αν πρόκειται για την ίδια ένταση, τα ίδια μποφόρ».

Ο αρχισυντάκτης χρόνος ψαλιδίζει τις λέξεις. Το κείμενο μικραίνει αλλά το κενό μεγαλώνει. Δεν ξέρεις με πόσες λέξεις μπορείς να το γεμίσεις. Δεν ξέρεις με ποιες θα δείξεις την απουσία.

Ο μάγειρας αυτοκτονεί και νεκρός επιστρέφει στην κουζίνα του. Εκεί τα σφαγμένα ζώα τον κοιτούν με έκφραση παγωμένης ειρωνείας. Συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας, της θνητότητας.

Μόνο στα βλέμματα εκείνων που τον είδαν να παίζει μπάλα και τον λάτρεψαν υπάρχει ο Άγγελος Μεσσάρης, ο «ξανθός άγγελος». Όλοι νεκροί πια –όπως και ο ίδιος. Δεν μπορεί να σκοράρει, αλλά μονολογεί καμιά φορά: «το «αεράκι φέρνει παράφωνα τα λόγια των αναμνήσεων, πιασμένα θαρρείς στα δίχτυα των γκολπόστ, και μια μελωδία που είναι η μόνη απόδειξη ότι υπήρξα».

Ο τηλεφωνητής εξηγεί: «Έχω επιλέξει την ενικότητα της σιωπής, τη μη αντήχηση των άδειων δωματίων, την έσχατη περισυλλογή της λήθης… Ας επικοινωνήσουμε με μια τρυφερή αγλωσσία…»

anoixto mikrofwnoΣαν τον Νάρκισσο, ο συγγραφέας κοιτάζει το είδωλό του στο νερό. Η εικόνα είναι ρευστή και αλλάζει καθώς με την πάροδο του χρόνου το νερό πληθαίνει από τα δικά του δάκρυα… Ισόβια σκυμμένος στο λευκό χαρτί προσπαθεί να διακρίνει μέσα από τις λέξεις που πέφτουν στην επιφάνειά του, τη ζωή του.

Και αναρωτιέται: «Πώς να εκφράσεις τα συναισθήματα, τον ενικό της μοναξιάς, τον δυϊκό του έρωτα, τον πληθυντικό της θλίψης. Πώς γράφεται ένα φιλί; Ποτέ δεν φθάνει ο χρόνος. Ποτέ δεν φθάνουν τα 24 γράμματα. Χρειάζεται περισσότερα φωνήεντα. Μια χορωδία φωνηέντων καλύτερα, που με το τραγούδι της θα γράφει πριν από τον συγγραφέα».

Κάθε μονόλογος που καταγράφεται από τον Ευσταθιάδη είναι ο απόηχος από τα σπαράγματα μιας ζωής, συνήθως χαμένης. Και ο συγγραφέας μπαίνει στη θέση του σιωπηλού «ομιλητή», εκείνου που ομολογεί την ανομολόγητη θλίψη του. Ή μάλλον «γίνεται» ο άλλος.

Ίσως, όμως, και να μη χρειάζεται να «γίνει» ο άλλος. Παρόμοια πάθη και παθήματα ταλανίζουν τους ανθρώπους και ο Ευσταθιάδης έχει το θάρρος, την ευαισθησία και το χάρισμα να μπορεί να βλέπει, να ακούει και να καταγράφει με υπέροχο τρόπο την κοινή ανθρώπινη μοίρα, τη μοναξιά, τα γηρατειά και το αναπόφευκτο τέλος. Και τώρα, την εποχή του κορονοϊού, όλα τα παραμύθια πέθαναν και μαζί τους πέθαναν και οι ελπίδες, γράφει.

Έτσι είναι. Ζωή χωρίς παραμύθια είναι ζωή χωρίς παραμυθία… Και τελικά μαθαίνουμε να ζούμε ο καθένας με τον μονόλογό του, τον όμοιο και διαφορετικό με εκείνο των άλλων…

* Η ΑΝΝΑ ΛΥΔΑΚΗ είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τελευταία βιβλία της, η μελέτη Αναζητώντας το χαμένο παράδειγμα: Επιτόπια έρευνα, κατανόηση, ερμηνεία (εκδ. Παπαζήση) και η επιμέλεια του τόμου Ο άνθρωπος και τα άλλα ζώα (εκδ. Παπαζήση).

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

«… άμμος» του Μιχάλη Μακρόπουλου (κριτική) – Memento mori

Για τη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου «...Άμμος» (εκδ. Κίχλη). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ένας θολός ουρανός, η θάλασσα σαν μια θαμπή μεμβράνη, όλο το σκηνικό εκτεθειμένο σε έναν εμμονικό νοτιά, που όλα τα μεταπλάθει ...

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

«Τώρα είναι μετά» του Γιάννη Γαβαλά (κριτική) – Η αναζήτηση του καλού μέσα στο παράδοξο

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά «Τώρα είναι μετά» (εκδ. Ροδακιό). 

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη 

Αυτοτοσαρκασμός και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν το μυθιστόρημα του Γιάννη Γαβαλά με τον παράξενο τίτλο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ντενίζ Όντε: «Δεν θέλω να γράφω μυθιστορήματα που σου λένε τι είναι σωστό ή λάθος»

Ντενίζ Όντε: «Δεν θέλω να γράφω μυθιστορήματα που σου λένε τι είναι σωστό ή λάθος»

Η Γερμανίδα συγγραφέας Ντενίζ Όντε [Deniz Ohde] βρέθηκε στην Ελλάδα και συμμετείχε στην 21η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης όπου παρουσίασε το πρώτο της μυθιστόρημα «Διάχυτο φως» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Gutenberg). Μιλήσαμε μαζί της την ταξική και φυλετική βία,τη γλώσσα και για το τι μπορεί, ως συ...

«Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου – Μουσική του παρελθόντος και χορός του μέλλοντος

«Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου – Μουσική του παρελθόντος και χορός του μέλλοντος

Για την παράσταση «Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου που ανεβαίνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή. © φωτογραφίες: Βασίλης Κεχαγιάς. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η «Χρυσή εποχή» του ...

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ