Για το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Κβάντι» (εκδ. Ίκαρος). Φωτογραφία: Από την καμπάνια ενημέρωσης, της ΜΚΟ «Enough is Enough».
Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη
Το προηγούμενο βιβλίο του συγγραφέα, Ο δύτης (Ίκαρος, 2018), πρέπει πλέον να θεωρείται υπόδειγμα μυθιστορήματος, το οποίο, ενώ στην επιφάνεια είναι αστυνομικό, κατά βάθος αποτελεί τραγωδία, που καταδύεται σε ψυχικά και ιστορικά άπατα νερά.
Αλλά και το προκείμενο μυθιστόρημα ξεκινάει με μυστήριο, το οποίο ανυψώνεται σταδιακά στα όρια του θρίλερ. Είναι γραμμένο με τέτοιον τρόπο, ώστε η αφήγηση να οδηγείται με άλματα από σκόρπια σημεία σε μια κοινή συνισταμένη που πολύ αργά ολοκληρώνεται, σαν τελίτσες που πρέπει να ενωθούν σε ένα πλήρες σχέδιο. Η δολοφονία του γηραιού Γκούναρ Ρίχτερ πυροδοτεί μια σειρά από ερωτήματα: ποιος/ποια ήταν η μαύρη ανάερη σιλουέτα που τον σκότωσε μια βροχερή νύχτα στο Παρίσι; Γιατί ο γιος του Τέοντορ θέλησε να τον θάψει στο μακρινό Αίγιο; Γιατί προσλαμβάνει τον ντετέκτιβ Κρις Πάππας να διεκπεραιώσει τη δουλειά; Γιατί αυτοκτονεί αφήνοντας στον Κρις τρεις φωτογραφίες; Ποιος είναι ο συλλέκτης Αλεξάντερ Ταμίροφ που αναζητά κι αυτός τον πίνακα με τον Εσταυρωμένο; Και κυρίως ποια άγνωστη γλώσσα ακούγεται σποραδικά, η οποία κανείς δεν ξέρει από πού προέρχεται;
Τι αναζητά, λοιπόν, ο συγγραφέας απλώνοντας τα πόδια τού έλληνα πρωταγωνιστή του έξω από τα σύνορα της πατρίδας; Και τι ρόλο παίζει σ’ αυτό η Αφρική;
Άξονας του αφηγηματικού διαβήτη είναι ο Κρις, αλλά στους κύκλους που χαράζει περιλαμβάνονται η γαλλική αστυνομία στο πρόσωπο του επιθεωρητή Μαξίμ Τουλιέρ, η αγνώστων στοιχείων Σάρα που του δείχνει φευγαλέα τον πίνακα και μερικοί συλλέκτες έργων τέχνης, οι οποίοι χάνονται και ξαναβρίσκονται στην ενδοχώρα της Αφρικής, βόρεια του Κέιπ Τάουν προς τα σύνορα με τη Ναμίμπια. Ο διαβήτης δηλαδή, ενώ ξεκινά από το Αίγιο (όπως και στον Δύτη), απλώνεται πρώτα στη Γαλλία και έπειτα, με ένα μεγάλο τοπικό και χρονικό άνοιγμα, στην Αφρική. Τι αναζητά, λοιπόν, ο συγγραφέας απλώνοντας τα πόδια τού έλληνα πρωταγωνιστή του έξω από τα σύνορα της πατρίδας; Και τι ρόλο παίζει σ’ αυτό η Αφρική;
Κάτω από την επιφάνεια του μυστηρίου, βρίσκονται τα δράματα των αφρικανών γυναικών. Στις μακρινές χώρες της υποσαχάριας επικράτειας, οι παρθένες κοπέλες πέφτουν θύματα δουλεμπορίου λευκής σαρκός, καθώς διψασμένοι συλλέκτες, οι Πότες, επιζητούν το αίμα της διακόρευσης. Έτσι, έχει στηθεί ένα ολόκληρο κύκλωμα που εμπορεύεται, εκμεταλλεύεται και εντέλει διαφθείρει σωματικά και ηθικά νεαρές έφηβες ή και μικρά κορίτσια. Οι έρευνες, λοιπόν, καταλήγουν εκεί απ’ όπου όλα ξεκινησαν, καθώς ο Γκούναρ Ρίχτερ, με άλλο όνομα και άλλη ταυτότητα, είχε μυηθεί σε μια ανάλογη εμπειρία. Κι από εκεί ξεκίνησε η εκδίκηση, που φτάνει με ένα μακρύ μαχαίρι της ερήμου στον φόνο του. Το παρελθόν, όσο κι αν μένει ανενεργό, κάποια στιγμή βρίσκει τρόπο να επιστρέψει δριμύτερο. Κι αυτή η εκκαθάριση παλιών λογαριασμών, λογαριασμών αίματος κυριολεκτικά, μένει ατιμώρητη στο πνεύμα πολλών αστυνομικών μυθιστορημάτων, που θεωρούν ότι η υπάρχουσα δικαιοσύνη δεν μπορεί να καλύψει όλες τις περιπτώσεις.
Κάτω από την πολυτέλεια των πλούσιων συλλεκτών και τη δίψα για έργα τέχνης και ανέγγιχτη σάρκα, κρύβεται ένα δράμα, χαμένο από τα μάτια της Ευρώπης, αλλά πάντα υπάρχον και κοχλάζον, που κάποια στιγμή θα πάρει την εκδίκησή του από τους βολεμένους Λευκούς.
Μπορώ να πω ότι το Κβάντι κατεβαίνει ένα σκαλί σε σχέση με τον Δύτη, κυρίως επειδή η κοφτερή αφήγηση και το αφηγηματικό παιχνίδι με τις συγκλίνουσες τελείες δεν φτάνει, παρά σε ορισμένες μόνο στιγμές, να αναδείξει το τραγικό του θέματος, να συγκλονίσει με το συγκλονιστικό του δράματος και να σοκάρει, ηθικά μα κυρίως λογοτεχνικά, τον αναγνώστη. Ωστόσο, δεν παύει να είναι ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα, όπου η υποβολή, το ομιχλώδες αίνιγμα και οι μυστηριώδεις άνθρωποι προκαλούν τη θριλερική αγωνία, ενώ ο απαιτητικός αναγνώστης, αυτός που αναζητά όχι μόνο τους συλλογισμούς της έρευνας αλλά και το βαθύτερο κοινωνικό υπόστρωμα, θα ικανοποιηθεί. Κάτω από την πολυτέλεια των πλούσιων συλλεκτών και τη δίψα για έργα τέχνης και ανέγγιχτη σάρκα, κρύβεται ένα δράμα, χαμένο από τα μάτια της Ευρώπης, αλλά πάντα υπάρχον και κοχλάζον, που κάποια στιγμή θα πάρει την εκδίκησή του από τους βολεμένους Λευκούς.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).
Κβάντι
ΜΙΝΩΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ
ΙΚΑΡΟΣ 2020
Σελ. 256, τιμή εκδότη €13,50
ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΝΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗ
Απόσπασμα από το βιβλίο
«Μια πρόταση μάλιστα κόλλησε στο μυαλό του, έγινε η αγαπημένη του. Τα τελευταία του λόγια, πριν πηδήξει από τον πέμπτο όροφο: “Ντελ αν γκι σε λουν γιε”. Δηλαδή: “Ό,τι γράφεται με αίμα δεν σβήνεται”.
Η φυλή της Φάραχ έχει εξαφανιστεί πια. Σχεδόν πριν από τρεις δεκαετίες τα ίχνη όσων μιλούσαν τη διάλεκτό της σβήστηκαν για πάντα από την άμμο της ερήμου Καλαχάρι. Σε λίγο κανείς δεν θα θυμάται την ύπαρξή τους. Απόψε όμως το όνομα αυτής της χαμένης γλώσσας ακούγεται σαν ηχώ πάνω από τις παρισινές στέγες: Κβάντι…»
