melos fantasma kentriki

Για το μυθιστόρημα της Μαρίας Γιαγιάννου «Το μέλος φάντασμα» (εκδ. Μελάνι).

Του Γιώργου Βέη

«...ν’ ακολουθήσει τις ίδιες τις μεταφορές του».
Μάλκολμ Λόουρυ, Κάτω από το ηφαίστειο

Μέλος φάντασμα καλείται το μέλος που για διάφορους λόγους έχει ακρωτηριαστεί. Το σώμα εξακολουθεί να το αισθάνεται, αλλά φυσικά εκείνο δεν είναι ορατό. Πρόκειται εν ολίγοις για φάντασμα. Ο δε ανάλογος πόνος λογίζεται ότι προέρχεται από το απόν πλέον κομμάτι. Η συχνότητά του εν λόγω συνδρόμου είναι εξαιρετικά έκδηλη. Μάλιστα το 60-80% των ατόμων που έχουν υποστεί κάποιον ακρωτηριασμό αναφέρουν ποικίλα συμπτώματα, τα οποία προφανώς πιστεύουν ότι προέρχονται από το πρώην μέλος τους (βλ. πρόχειρα; Sherman, R. A., κ.ά, Pain 1984, 18: 83-95). Συγκρατώ ότι η ως άνω περίπτωση δεν αφορά μόνο στα άκρα. Ενδέχεται να εμφανισθεί και σε οποιοδήποτε άλλο μέλος του σώματος, το οποίο έχει αποκοπεί είτε μετά από τραυματισμό είτε στη διάρκεια αναγκαίας χειρουργικής επέμβασης, φέρ’ ειπείν στη σκωληκοειδή απόφυση, στα μάτια και στα δόντια. Ανάλογα φαινόμενα απαντούν και σε ορισμένες περιπτώσεις μαστεκτομής.

Η ομολογουμένως επαρκής, κειμενικά έμπειρη Μαρία Γιαγιάννου επεκτείνει τη συμπτωματολογία και στο ευρύτερο πλαίσιο των μνημονικών δραστηριοτήτων. Με καθ’ όλα ελεγχόμενο εκφραστικό μηχανισμό, όπου, εκτός των άλλων, η ρηματική συνέπεια είναι εμφανέστατη, αποτυπώνει την προβληματική διαχείριση πραγματικών οπωσδήποτε στοιχείων της μνημονικής παρακαταθήκης, αλλά και των εμμέσων συμφραζομένων της, όπως ακριβώς τα βιώνει ο σαραντάχρονος επικοινωνιολόγος ονόματι Γιάννος Μαυρομμάτης. Έχοντας αποτύχει επαγγελματικά, επιστρέφει από την Αθήνα στο χωριό του. Επικυρώνοντας στην πράξη την ατομική ανικανότητα της πολυπόθητης κοινωνικής ανέλιξης, συνιστά αρχετυπική μονάδα ασημαντότητας. Η επικοινωνία με τους γονείς του, όπως θα περίμενε κανείς, είναι προβληματική εξ ορισμού. Το επίπεδο απόλαυσης λογίζεται ήδη μηδενικό. Ένας ακόμη άσωτος υιός, μια τυπική δηλαδή περσόνα αβελτηρίας, επιστρέφει μαθηματικά στη γονική εστία. Όπως ακριβώς επιβάλλει ανά τους αιώνες η καινοδιαθηκική τάξη. Πλην όμως ο Γιάννος Μαυρομμάτης, δρώντας εμφανώς εγωτικά, έχει ήδη προλάβει να μεταβιβάσει την κυριότητα του πατρικού-μητρικού σπιτιού σε αλλοδαπούς για περαιτέρω εκμετάλλευση. Λαμβάνοντας υπόψιν τους ευνοϊκούς όρους που ισχύουν τη δεδομένη περίοδο στην αγορά των ακινήτων, αποδεικνύει στην πράξη την αποτελεσματικότητα του απόκρυφου έως εκείνη τη στιγμή επιχειρηματικού ταλέντου του. Πρόκειται δηλαδή για μιαν ανέκκλητη ανατροπή. Ο φροϋδικά προβλεπόμενος φόνος του πατέρα από τον γιο πραγματοποιείται δηλαδή στο επίπεδο της κτηματαγοράς. Αναποδογυρίζοντας τελεσίδικα την τάξη των πραγμάτων, η γραφή μαρτυρεί το καινοφανές.

Έχοντας αποτύχει επαγγελματικά, επιστρέφει από την Αθήνα στο χωριό του. Επικυρώνοντας στην πράξη την ατομική ανικανότητα της πολυπόθητης κοινωνικής ανέλιξης, συνιστά αρχετυπική μονάδα ασημαντότητας. Η επικοινωνία με τους γονείς του, όπως θα περίμενε κανείς, είναι προβληματική εξ ορισμού. Το επίπεδο απόλαυσης λογίζεται ήδη μηδενικό.

Εκτός κι αν δεν έχει συμβεί ποτέ στο πλαίσιο της πραγματικότητας η όντως εξωφρενική αυτή αγοραπωλησία. Άλλωστε η αφήγηση προτείνει στη συνέχεια άλλες προοπτικές δράσης. Η ανάγνωση ενδέχεται μάλιστα να υιοθετήσει ως τη ρεαλιστικότερη όποιαν εκδοχή φαίνεται ότι της αρμόζει περισσότερο. Ήτοι, η συγκίνηση του δέκτη μετράει. Από την άποψη αυτή η διηγητική πολιτική ανάγεται ευθέως στο αφήγημα Ρασόμον του Ρυουνόσουκε Ακουτάγκαβα (1892-1927). Ό,τι δηλαδή απετέλεσε τη βάση της ομώνυμης, πασίγνωστης κινηματογραφικής ταινίας (1950) του Άκιρα Κουρόσαβα (1910-1998). Κι εκεί, όπως και στο Μέλος φάντασμα, τόσο οι δόσεις της εναλλακτικής αληθοφάνειας όσο και η απλή παρεμβολή διφορούμενων ή ακόμη και σκοτεινών τύπων συμπεριφοράς του κεντρικού χαρακτήρα είναι επόμενο να συμβάλλουν με τη σειρά σε αλλεπάλληλους εναλλακτικούς τρόπους διερμηνείας των επιμέρους φαινομένων. Διότι τίποτε δεν ισχύει ανεξάρτητα από τις διαδοχικές γωνίες θέασης των πραγμάτων. Όπως αλλάζουν αισθητά θέση στις κρίσιμες σελίδες του μυθιστορήματος, οίκοθεν νοείται ότι υποστηρίζουν συνεχώς το αναγνωστικό ενδιαφέρον του ευρηματικού αυτού μυθιστορήματος.

maria giagiannou
Η Μαρία Γιαγιάννου σπούδασε Επικοινωνία & ΜΜΕ, Πολιτιστική Διαχείριση και Φιλοσοφία της Τέχνης. Επιμελείται εικαστικές εκθέσεις και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις και παραδίδει σεμινάρια για τον οπτικό πολιτισμό. Έχει εκδώσει εννιά βιβλία: τρία πεζογραφήματα, τρία θεατρικά έργα, δύο αισθητικά δοκίμια και μία συλλογή πεζοποιημάτων. Στη σκηνή έχουν ανέβει έξι θεατρικά της κείμενα. Διατηρεί το μπλογκ «Η γραπτομηχανή της Μ.» Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

 

Τονίζω ότι πλείστοι ετερόκλητοι υφολογικοί τρόποι υποστηρίζουν επιτυχώς το καθ’ όλα λειτουργικό σύστημα εξιστόρησης. Μονόλογοι διαδέχονται, μεταξύ των άλλων, τις εντυπωσιακές αποτιμήσεις ενός ανθρωπολόγου με τη μορφή συμπαθέστατου, λίαν ευφυούς πιθήκου, ενώ ένα λιτό μονόπρακτο θεατρικό παράρτημα συμπληρώνει την όλη υβριδική πρόταση. Αντιλαμβάνομαι ασφαλώς ότι και η εν μέρει επινόηση του παρελθόντος συμμετέχει επιπροσθέτως στα αίτια και στα αιτιατά του συγκεκριμένου συγγραφικού διαβήματος. Εξού και η επιλογική, η εύληπτη εκείνη διευκρινιστική κλείδα: «γιατί η μνήμη είναι περιστρεφόμενη θεατρική σκηνή, σου επιβάλλει τι θα δεις αλλά είναι τόσο ευμετάβλητη ώστε μπορείς κι εσύ με τη σειρά σου να της επιβάλεις τι θα δεις». Παραβάλλω αυτομάτως για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής και τα εξής συναφή: «Τι γίνεται / άμα στράφτει στην πέρα χώρα του μνημονικού / και αντανακλά σκηνές που μέλλει να συμβούν / σε χρόνο ανύποπτο […] άκου / ο άνθρωπος είναι σαν να ’ρχεται απ’ αλλού / γι’ αυτό και ηχεί παράτονα / μ' ένα θυμητικό κατακερματισμένο άλλ’ / εφεκτικό στα θαύματα» (βλ. Οδυσσέας Ελύτης, «Το αμύγδαλο του κόσμου»: Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας, εκδ. Ίκαρος).

Εν ολίγοις: το φαντασιακό στοιχείο δεν αφανίζεται, δεν διαλύεται εξ ολοκλήρου μέσα στη λίμνη της όποιας αδήριτης, δηλαδή της καθόλα πειστικής πραγματικότητας. Συνυπάρχει με ό,τι κρίνεται εκ του ασφαλούς απόκτημα πραγματιστικής θεώρησης των γεγονότων. Και η συνύπαρξη αυτή καθίσταται γόνιμος κειμενικά, όπως ακριβώς προοικονομεί η συγγραφική ωριμότητα της Μαρίας Γιαγιάννου.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Βράχια» (εκδ. Ύψιλον).

Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία της © Zimmermann Reinhardt.


ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ από το ΒΙΒΛΙΟ

«Δεν θα μπορούσε καν να διανοηθεί όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν. Σαν αναγνώστης μυθιστορήματος που περπατά στο κείμενο με άνεση, ξαφνικά να πατάει σε παγίδα και να πέφτει σε μια βαθιά μεταφορά∙ μια λακκούβα που αποδεικνύεται λαγούμι επιμηκυνόμενο σε υπόγεια σήραγγα. Βυθίζεται αλλά επιθυμεί πραγματικά κάποτε να βγει από εκεί μέσα για να συνεχίσει να περπατά στην ιστορία. Όχι όμως από τώρα. Το σπίτι πεινάει».


giagiannouΤο μέλος φάντασμα
Μαρία Γιαγιάννου
Μελάνι 2020
Σελ. 190, τιμή εκδότη €15,00



ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

«Όλες μας» του Λύο Καλοβυρνά (κριτική) – Ισχύς εν τη ενώσει

Για το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά «Όλες μας» (εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: © Diego San / Unsplash.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Γυναικοκτο...

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

«Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» του Ξενοφώντα Κοντιάδη (κριτική) – Μυθιστορηματική και συναισθηματική προσέγγιση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του

Για το μυθιστόρημα του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, ο Νίκος Μπελογιάννης. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Τι άνθρωποι ήταν αυτοί που μετά την ήττα του ΚΚΕ κα...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (κριτική) – Ιστορίες που δεν βούτηξαν στα μαύρα νερά της λήθης

Για τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο συγγραφέας ως αντηχείο ενός παλλόμενου κόσμου. Ο δημιουργός ως γόνιμος υποδοχέας γεγονότων, αδιαμόρφωτων κατά βάση, όπω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ