melos fantasma kentriki

Για το μυθιστόρημα της Μαρίας Γιαγιάννου «Το μέλος φάντασμα» (εκδ. Μελάνι).

Του Γιώργου Βέη

«...ν’ ακολουθήσει τις ίδιες τις μεταφορές του».
Μάλκολμ Λόουρυ, Κάτω από το ηφαίστειο

Μέλος φάντασμα καλείται το μέλος που για διάφορους λόγους έχει ακρωτηριαστεί. Το σώμα εξακολουθεί να το αισθάνεται, αλλά φυσικά εκείνο δεν είναι ορατό. Πρόκειται εν ολίγοις για φάντασμα. Ο δε ανάλογος πόνος λογίζεται ότι προέρχεται από το απόν πλέον κομμάτι. Η συχνότητά του εν λόγω συνδρόμου είναι εξαιρετικά έκδηλη. Μάλιστα το 60-80% των ατόμων που έχουν υποστεί κάποιον ακρωτηριασμό αναφέρουν ποικίλα συμπτώματα, τα οποία προφανώς πιστεύουν ότι προέρχονται από το πρώην μέλος τους (βλ. πρόχειρα; Sherman, R. A., κ.ά, Pain 1984, 18: 83-95). Συγκρατώ ότι η ως άνω περίπτωση δεν αφορά μόνο στα άκρα. Ενδέχεται να εμφανισθεί και σε οποιοδήποτε άλλο μέλος του σώματος, το οποίο έχει αποκοπεί είτε μετά από τραυματισμό είτε στη διάρκεια αναγκαίας χειρουργικής επέμβασης, φέρ’ ειπείν στη σκωληκοειδή απόφυση, στα μάτια και στα δόντια. Ανάλογα φαινόμενα απαντούν και σε ορισμένες περιπτώσεις μαστεκτομής.

Η ομολογουμένως επαρκής, κειμενικά έμπειρη Μαρία Γιαγιάννου επεκτείνει τη συμπτωματολογία και στο ευρύτερο πλαίσιο των μνημονικών δραστηριοτήτων. Με καθ’ όλα ελεγχόμενο εκφραστικό μηχανισμό, όπου, εκτός των άλλων, η ρηματική συνέπεια είναι εμφανέστατη, αποτυπώνει την προβληματική διαχείριση πραγματικών οπωσδήποτε στοιχείων της μνημονικής παρακαταθήκης, αλλά και των εμμέσων συμφραζομένων της, όπως ακριβώς τα βιώνει ο σαραντάχρονος επικοινωνιολόγος ονόματι Γιάννος Μαυρομμάτης. Έχοντας αποτύχει επαγγελματικά, επιστρέφει από την Αθήνα στο χωριό του. Επικυρώνοντας στην πράξη την ατομική ανικανότητα της πολυπόθητης κοινωνικής ανέλιξης, συνιστά αρχετυπική μονάδα ασημαντότητας. Η επικοινωνία με τους γονείς του, όπως θα περίμενε κανείς, είναι προβληματική εξ ορισμού. Το επίπεδο απόλαυσης λογίζεται ήδη μηδενικό. Ένας ακόμη άσωτος υιός, μια τυπική δηλαδή περσόνα αβελτηρίας, επιστρέφει μαθηματικά στη γονική εστία. Όπως ακριβώς επιβάλλει ανά τους αιώνες η καινοδιαθηκική τάξη. Πλην όμως ο Γιάννος Μαυρομμάτης, δρώντας εμφανώς εγωτικά, έχει ήδη προλάβει να μεταβιβάσει την κυριότητα του πατρικού-μητρικού σπιτιού σε αλλοδαπούς για περαιτέρω εκμετάλλευση. Λαμβάνοντας υπόψιν τους ευνοϊκούς όρους που ισχύουν τη δεδομένη περίοδο στην αγορά των ακινήτων, αποδεικνύει στην πράξη την αποτελεσματικότητα του απόκρυφου έως εκείνη τη στιγμή επιχειρηματικού ταλέντου του. Πρόκειται δηλαδή για μιαν ανέκκλητη ανατροπή. Ο φροϋδικά προβλεπόμενος φόνος του πατέρα από τον γιο πραγματοποιείται δηλαδή στο επίπεδο της κτηματαγοράς. Αναποδογυρίζοντας τελεσίδικα την τάξη των πραγμάτων, η γραφή μαρτυρεί το καινοφανές.

Έχοντας αποτύχει επαγγελματικά, επιστρέφει από την Αθήνα στο χωριό του. Επικυρώνοντας στην πράξη την ατομική ανικανότητα της πολυπόθητης κοινωνικής ανέλιξης, συνιστά αρχετυπική μονάδα ασημαντότητας. Η επικοινωνία με τους γονείς του, όπως θα περίμενε κανείς, είναι προβληματική εξ ορισμού. Το επίπεδο απόλαυσης λογίζεται ήδη μηδενικό.

Εκτός κι αν δεν έχει συμβεί ποτέ στο πλαίσιο της πραγματικότητας η όντως εξωφρενική αυτή αγοραπωλησία. Άλλωστε η αφήγηση προτείνει στη συνέχεια άλλες προοπτικές δράσης. Η ανάγνωση ενδέχεται μάλιστα να υιοθετήσει ως τη ρεαλιστικότερη όποιαν εκδοχή φαίνεται ότι της αρμόζει περισσότερο. Ήτοι, η συγκίνηση του δέκτη μετράει. Από την άποψη αυτή η διηγητική πολιτική ανάγεται ευθέως στο αφήγημα Ρασόμον του Ρυουνόσουκε Ακουτάγκαβα (1892-1927). Ό,τι δηλαδή απετέλεσε τη βάση της ομώνυμης, πασίγνωστης κινηματογραφικής ταινίας (1950) του Άκιρα Κουρόσαβα (1910-1998). Κι εκεί, όπως και στο Μέλος φάντασμα, τόσο οι δόσεις της εναλλακτικής αληθοφάνειας όσο και η απλή παρεμβολή διφορούμενων ή ακόμη και σκοτεινών τύπων συμπεριφοράς του κεντρικού χαρακτήρα είναι επόμενο να συμβάλλουν με τη σειρά σε αλλεπάλληλους εναλλακτικούς τρόπους διερμηνείας των επιμέρους φαινομένων. Διότι τίποτε δεν ισχύει ανεξάρτητα από τις διαδοχικές γωνίες θέασης των πραγμάτων. Όπως αλλάζουν αισθητά θέση στις κρίσιμες σελίδες του μυθιστορήματος, οίκοθεν νοείται ότι υποστηρίζουν συνεχώς το αναγνωστικό ενδιαφέρον του ευρηματικού αυτού μυθιστορήματος.

maria giagiannou
Η Μαρία Γιαγιάννου σπούδασε Επικοινωνία & ΜΜΕ, Πολιτιστική Διαχείριση και Φιλοσοφία της Τέχνης. Επιμελείται εικαστικές εκθέσεις και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις και παραδίδει σεμινάρια για τον οπτικό πολιτισμό. Έχει εκδώσει εννιά βιβλία: τρία πεζογραφήματα, τρία θεατρικά έργα, δύο αισθητικά δοκίμια και μία συλλογή πεζοποιημάτων. Στη σκηνή έχουν ανέβει έξι θεατρικά της κείμενα. Διατηρεί το μπλογκ «Η γραπτομηχανή της Μ.» Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

 

Τονίζω ότι πλείστοι ετερόκλητοι υφολογικοί τρόποι υποστηρίζουν επιτυχώς το καθ’ όλα λειτουργικό σύστημα εξιστόρησης. Μονόλογοι διαδέχονται, μεταξύ των άλλων, τις εντυπωσιακές αποτιμήσεις ενός ανθρωπολόγου με τη μορφή συμπαθέστατου, λίαν ευφυούς πιθήκου, ενώ ένα λιτό μονόπρακτο θεατρικό παράρτημα συμπληρώνει την όλη υβριδική πρόταση. Αντιλαμβάνομαι ασφαλώς ότι και η εν μέρει επινόηση του παρελθόντος συμμετέχει επιπροσθέτως στα αίτια και στα αιτιατά του συγκεκριμένου συγγραφικού διαβήματος. Εξού και η επιλογική, η εύληπτη εκείνη διευκρινιστική κλείδα: «γιατί η μνήμη είναι περιστρεφόμενη θεατρική σκηνή, σου επιβάλλει τι θα δεις αλλά είναι τόσο ευμετάβλητη ώστε μπορείς κι εσύ με τη σειρά σου να της επιβάλεις τι θα δεις». Παραβάλλω αυτομάτως για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής και τα εξής συναφή: «Τι γίνεται / άμα στράφτει στην πέρα χώρα του μνημονικού / και αντανακλά σκηνές που μέλλει να συμβούν / σε χρόνο ανύποπτο […] άκου / ο άνθρωπος είναι σαν να ’ρχεται απ’ αλλού / γι’ αυτό και ηχεί παράτονα / μ' ένα θυμητικό κατακερματισμένο άλλ’ / εφεκτικό στα θαύματα» (βλ. Οδυσσέας Ελύτης, «Το αμύγδαλο του κόσμου»: Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας, εκδ. Ίκαρος).

Εν ολίγοις: το φαντασιακό στοιχείο δεν αφανίζεται, δεν διαλύεται εξ ολοκλήρου μέσα στη λίμνη της όποιας αδήριτης, δηλαδή της καθόλα πειστικής πραγματικότητας. Συνυπάρχει με ό,τι κρίνεται εκ του ασφαλούς απόκτημα πραγματιστικής θεώρησης των γεγονότων. Και η συνύπαρξη αυτή καθίσταται γόνιμος κειμενικά, όπως ακριβώς προοικονομεί η συγγραφική ωριμότητα της Μαρίας Γιαγιάννου.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι πρέσβης επί τιμή και ποιητής. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Βράχια» (εκδ. Ύψιλον).

Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία της © Zimmermann Reinhardt.


ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ από το ΒΙΒΛΙΟ

«Δεν θα μπορούσε καν να διανοηθεί όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν. Σαν αναγνώστης μυθιστορήματος που περπατά στο κείμενο με άνεση, ξαφνικά να πατάει σε παγίδα και να πέφτει σε μια βαθιά μεταφορά∙ μια λακκούβα που αποδεικνύεται λαγούμι επιμηκυνόμενο σε υπόγεια σήραγγα. Βυθίζεται αλλά επιθυμεί πραγματικά κάποτε να βγει από εκεί μέσα για να συνεχίσει να περπατά στην ιστορία. Όχι όμως από τώρα. Το σπίτι πεινάει».


giagiannouΤο μέλος φάντασμα
Μαρία Γιαγιάννου
Μελάνι 2020
Σελ. 190, τιμή εκδότη €15,00



ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ