alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Γιώργου Πετράκη «Όλα τα κακά σκορπά» (εκδ. Γαβριηλίδη).

Του Διονύση Μαρίνου

Ο Προυστ ονόμαζε τα βιβλία του παιδιά της σιωπής. Ποιος όμως θα μπορούσε ποτέ να δώσει ένα όνομα στη σιωπή του Θεού μπροστά στο θάνατο των παιδιών; Ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ βεβαιώνει ότι κάθε σιωπή περιέχει το ενδεχόμενο ενός μυστικού. Τόσο εκείνου που δεν δείχνεται, όσο κι εκείνου που είναι κρυμμένο. Εν μέσω σιωπών, λοιπόν. Για τα περαιτέρω, υπάρχει το εξαιρετικό βιβλίο του Πιέρ Ασουλίν Οι βίοι του Ιώβ (εκδ. Πόλις) όπου αξίζει να διαβαστεί ως μια εσωτερική περιπλάνηση με αφορμή την ύπαρξη του γοητευτικού και συνάμα αινιγματικού Ιώβ μέσα τη Βίβλο. 

Είναι οι στιγμές που οι ήρωες του Πετράκη πέφτουν στα δίχτυα του μονολόγου, μια λειτουργία εσωτερικής καύσης που περιλαμβάνει πάντα κάποιον ή κάποιους άλλους που χάθηκαν, βρίσκονται μακριά, είναι οιονεί παρόντες ή ολότελα ναυαγισμένοι στο χρόνο.

Δεν είναι ο μόνος και δεν είναι μόνος του σε τούτο τον κόσμο της σιωπής που μιλάει ως άλλη γλώσσα. Ενδεχομένως πιο εύγλωττη από την πρόδηλη εκφορά ενός κάποιου λόγου. Πολλές εσωτερικές ή εξωτερικές αφορμές κινητοποιούν τους ήρωες του Γιώργου Πετράκη στην πρώτη του συλλογή διηγημάτων Ολα τα κακά σκορπά (εκδ. Γαβριηλίδη), όμως αυτό που περισσότερο συνέχει τους ήρωές τους είναι τα διάκενα μεταξύ λόγου και έμφοβου στοχασμού. Στον ενδιάμεσο χώρο της απαντοχής και της συντριβής. Εν μέσω συνάφειας και μοναξιάς. Τούτος ο χώρος των ηρώων του είναι πλήρης νοημάτων που δεν καταγράφονται με λέξεις, διότι αυτές δεν μπορούν να εξέλθουν από τον φάρυγγα, δεν γαργαλούν τη στοματική κοιλότητα, δεν παίρνουν δύναμη από τους πνεύμονες. Οι λέξεις ανακυκλώνουν την ύπαρξή τους σε μια εσωτερική μήτρα που μοιάζει με ατελεύτητο σπιράλ. 

Είναι οι στιγμές που οι ήρωες του Πετράκη πέφτουν στα δίχτυα του μονολόγου, μια λειτουργία εσωτερικής καύσης που περιλαμβάνει πάντα κάποιον ή κάποιους άλλους που χάθηκαν, βρίσκονται μακριά, είναι οιονεί παρόντες ή ολότελα ναυαγισμένοι στο χρόνο. Αυτή η απεύθυνση που για τις ανάγκες της ανασύνθεσης του ήρωα λειτουργεί απέξω προς τα μέσα, όταν την αντιμετωπίζεις με τους όρους της πλοκής, ελευθερώνονται από τον μέσα χώρο και αναζητούν την απλοχωριά του εξωτερικού περιβάλλοντος – εν προκειμένω της ανάγνωσης. 

Κάπως έτσι, οι δεκαπένε ιστορίες του βιβλίου έχουν μια αντίρροπη κατεύθυνση αρκετά ενδιαφέρουσα ως προς την πρόθεση, αλλά και τη δόμησή τους. Για να μην ξεχνιόμαστε, όμως: η σιωπή είναι πάντα παρούσα. 

Επιπλέον, έχουμε να κάνουμε με διηγήματα κλειστών χώρων, ως επί το πλείστον, και περιορισμένης χρονικής έκτασης. Λαμβάνουμε εικόνες από μια στιγμή του ήρωα, μια μεταιχμιακή στιγμή βεβαίως, και μέσω αυτής γίνεται η βύθιση στο παρελθόν ή η εξακτίνωση στο μέλλον. Ωστόσο, το σημασιολογικό βάρος και το αφηγηματικό παρόν δεν εκτρέπονται ποτέ από τον πυρήνα της ιστορίας. Κάτι που μας θυμίζει γιατί το διήγημα είναι άκρως απαιτητικό «άθλημα» που ζητάει από τον συγγραφέα του να βρίσκεται πάντα σε εγρήγορση, να μην χάνει το μέτρο των πραγμάτων, να μην περιττολογεί. 

Μέσα σε αυτοκίνητα, σε μπαρ, σε διαμερίσματα, σε θαλάμους νοσοκομείων, σε καφέ ή αίθουσες, οι ήρωες των διηγημάτων τριγυρνούν σαν τις μύγες που πέφτουν ζαλισμένες πάνω στο τζάμι, αναζητώντας μια μορφή ισορροπίας. Περίτρομη τις περισσότερες φορές, αλλά πάντα αναγκαία για να νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους. Κάποιοι από αυτούς ζουν –ούτως ή άλλως– διπλή ζωή, άλλοι την ονειρεύονται, άλλοι την αποχαιρετούν. Το δισυπόστατο της ύπαρξής τους, μια παράδοξη μορφή διπλοτυπίας, φαίνεται και από το γεγονός ότι η πραγματικότητα τους δεν είναι ορισμένη και καθαρογραμμένη, αλλά συχνά γλιστράει σε μια υδραργυρική εκδοχή όπου η φαντασίωση, το όνειρο, το μη πραγματικό λαμβάνουν χαρακτήρα απτού σχήματος. 

Οι ήρωες του Πετράκη αναζητούν μια διέξοδο από τη στενωπό στην οποία έχουν βρεθεί. Οι σύντομες παραινέσεις ευτυχίας εναλλάσσονται με στιγμές απομόνωσης.

Είτε μέσω προσευχών, εξου και ο τίτλος της συλλογής Όλα τα κακά σκορπά, είτε μέσω εξωτερικών παρεμβάσεων που προσδοκούν, οι ήρωες του Πετράκη αναζητούν μια διέξοδο από τη στενωπό στην οποία έχουν βρεθεί. Οι σύντομες παραινέσεις ευτυχίας εναλλάσσονται με στιγμές απομόνωσης. Ένας ήρωας θα ήθελε να ξεφορτωθεί όλες τις επαφές από το κινητό του ή επικαλείται ασθένεια για να παραμείνει σε ένα οικείο περιβάλλον νοσοκομείου. Κάποια άλλη αποφασίζει να γίνει το alter ego του κινηματογραφικού Μπάτμαν, σε ένα διήγημα εξόχως ενδιαφέρον ως προς το θέμα του (σ.σ.: έρωτας μεταξύ γυναικών). Άνθρωποι από τον άλλο κόσμο αναλαμβάνουν να μας πουν τη σκληρή ιστορία τους και κάποιος άλλος βλέπει τη μητέρα του να χάνεται ανεπίστρεπτα κι όμως να μην στέργει σε βοήθεια. 

Ακόμη και η βία που εκλύεται από το διήγημα «Τυφλόμυγα», ένα κλασικότροπο bullying εντός ενός πανεπιστημιακού χώρου, δεν υπάρχει ως δήλωση ή με την πρόθεση της κατακεραύνωσης του φαινομένου, αλλά ως μια ακόμη μορφή παθογένειας της πάσχουσας ατομικότητας που αναζητεί διαρκώς έναν τρόπο να υπάρξει με τους άλλους. Ακόμη και μ’ αυτόν τον έκτυπα ακραίο τρόπο. 

alt
Διαβάστε τις απαντήσεις του Γιώργου Πετράκη
στις ερωτήσεις της στήλης μας ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ.

Η παγκόσμια απειλή ενός πολέμου είναι ισοβαρής με την απώλεια ενός έρωτα, υπό το πρίσμα πως όλα αυτά τελούνται όχι σε ευρεία κλίμακα, αλλά σε μια μυθοπλαστική δράκα ατόμων, την οποία έχει επιλέξει ο Πετράκης να μας παρουσιάσει και μέσω αυτής να μας βάλει στη διαδικασία να στοχαστούμε για τη σύγχρονη ανθρώπινη περίπτωση. 

Το ενδιαφέρον, όμως, στην περίπτωση αυτών των διηγημάτων είναι η ζέση των ηρώων να απελευθερωθούν, να βρουν ή να δώσουν μια λύση. Δεν τελούν υπό την μαγγανεία της απαισιοδοξίας. Ακόμη κι αν τα εμπόδια φαντάζουν ανυπέρβλητα, μέσα τους παραμένει ενεργή η φλόγα της ελευθέρωσης από τα τωρινά δεσμά τους. Αυτό είναι, ενδεχόμενα, ένα ακόμη αντίβαρο του Πετράκη στην ανάπτυξη των ιστοριών του που του επιτρέπει να ξεφύγει από την πρωτοεπίπεδη αυτοπάθεια ή τον ανακυκλωμένο σολιψισμό.

Στα περισσότερα διηγήματά του, ιδιαιτέρως στα πιο ρεαλιστικά, ο Πετράκης δείχνει να έχει μια «καθαρή» φωνή και την ικανότητα να χειριστεί το υλικό του με τα απαραίτητα μέσα.

Τα δεκαπέντε διηγήματα της συλλογής διατηρούν την αυτοτέλειά τους, ωστόσο σε όλα υποφώσκει μια συγκεκριμένη νότα, παίζεται ένας ορισμένος σκοπός που επαναλαμβάνεται ως λάιτ μοτίφ. Αυτό μάς επιτρέπει σε μια συνολική θέαση των ιστοριών, αλλά συνιστά και μια εμπρόθετη συγγραφική θέση πάνω στα πράγματα. 

Το πρώτο βιβλίο κάθε συγγραφέα δεν είναι τίποτα άλλο από μια δήλωση προθέσεων. Είναι ένα πρώτο βήμα που παίζει με τις διαθέσεις και τους τρόπους «βάδισης». Στα περισσότερα διηγήματά του, ιδιαιτέρως στα πιο ρεαλιστικά, ο Πετράκης δείχνει να έχει μια «καθαρή» φωνή και την ικανότητα να χειριστεί το υλικό του με τα απαραίτητα μέσα. Σε κάποια άλλα που λοξοκοιτάζουν τη διαφορετική θέαση της πραγματικότητας, χάνει μεν την ευθυβολία του, αλλά όχι σε σημείο εκτροπής. Συνολικά έχουμε να κάνουμε με μια συλλογή που διαθέτει παλμό και εγγράφει υποθήκες για κάτι ακόμη πιο ουσιαστικό στη συνέχεια. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).

 Στην κεντρική εικόνα: Πίνακας του © Juan Jesús Fernández.


altΌλα τα κακά σκορπά
Γιώργος Πετράκης
Γαβριηλίδης 2019
Σελ. 200, τιμή εκδότη €12,70

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

«Ο τελευταίος Άλυπος» της Ελένης Γκίκα (κριτική)

Για το αστυνομικό μυθιστόρημα της Ελένης Γκίκα «Ο τελευταίος Άλυπος» (εκδ. Αρμός). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη σειρά  «Klim» (2015).

Γράφει ο Γιώργος Ρούσκας

Δεν έχω πεισθεί ότι ...

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

«Brandy Sour» της Κωνσταντίας Σωτηρίου (κριτική) – Το Ledra Palace της Λευκωσίας υπογράφει την Ιστορία

Για το μυθιστόρημα της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Brandy Sour» (εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, καρτ ποστάλ που απεικονίζει το Λήδρα Πάλας (Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο, φωτογραφία του Κυρακού Ζαρταριάν, περ. 1954).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...
«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

«Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή (κριτική)

Για το βιβλίο με πεζά κείμενα του Κώστα Μαυρουδή «Το αλάτι του Bad Ischl» (εκδ. Κίχλη).

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Αυτό που χαρακτηρίζει τα κείμενα του Κώστα Μαυρουδή, ως γνήσιου «εστέτ», αισθητή της γραφής, είναι ότι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές»: Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου στην Εθνική Βιβλιοθήκη

«Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές»: Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου, «Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές» που παρουσιάζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος είναι μια σύγχρονη ματιά πάνω στο θέμα της απώλειας και του πένθους. Η έκθεση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Φίλιππου Τσιμπόγλου (1956-2023).

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ