barnes-aerostata390

Της Έλενας Μαρούτσου

Είχα πάντοτε μια ανασφάλεια για το νόημα της λέξης παρελκυστικός, αλλά φαίνεται πως ήρθε η ώρα της να τη χρησιμοποιήσω. Ο Τζούλιαν Μπαρνς, λοιπόν, ξεκινάει αυτό του το βιβλίο, παρελκυστικά. Ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο –το βιβλίο χωρίζεται σε τρία, όπως ίσως μας προετοιμάζει κι ο τίτλος– είναι παρελκυστικό και παραπειστικό. Τίτλος του είναι «Το αμάρτημα του ύψους» κι εδώ ο συγγραφέας μας μιλάει για την αεροναυτική, κάνοντας λόγο για ανθρώπους και περιστατικά που σημάδεψαν τις πτήσεις με αερόστατο.

Το περιεχόμενο μπορεί βέβαια να φλερτάρει με την Iστορία –ο Τζούλιαν Μπαρνς είναι άλλωστε γνωστός στο πλατύ αναγνωστικό κοινό για το βιβλίο του Ιστορία του κόσμου σε 10 ½ κεφάλαια– όμως το ύφος είναι γλαφυρό και μοιάζει να μας προετοιμάζει για τα κεφάλαια που θ' ακολουθήσουν.

Εν αρχή, τα πουλιά πετούσαν, και τα είχε φτιάξει ο Θεός. Οι άγγελοι πετούσαν, και τους είχε φτιάξει ο Θεός. Οι άντρες και οι γυναίκες είχαν μακριά πόδια και γυμνή πλάτη, και ο Θεός τους είχε φτιάξει έτσι για κάποιο λόγο. Το να μπλέκεις με το πέταγμα σήμαινε να τα βάζεις με το Θεό. Κι αυτό θα αποδεικνυόταν αγώνας μακροχρόνιος και πλήρης διδακτικών θρύλων.

Λίγο πριν περάσει στο δεύτερο κεφάλαιο –όπου θα βάλει έναν από αυτούς τους θρύλους στο στόχαστρο της πένας του για να πλάσει με αυτούς μια ερωτική ιστορία– ο συγγραφέας μας μιλάει για την προσπάθεια του Ναντάρ, ενός μυθιστοριογράφου, αεροναύτη και φωτογράφου, να βγάλει για πρώτη φορά φωτογραφίες από αερόστατο συνδυάζοντας έτσι δύο σύμβολα της μοντέρνας εποχής που δεν είχαν ποτέ συνυπάρξει προηγουμένως: τη φωτογραφία και την αεροναυτική.

Στην επιφάνεια: μια ιστορία αγάπης

«Κάθε ερωτική ιστορία είναι εν δυνάμει μια ιστορία ψυχικής οδύνης. Κι αν όχι στην αρχή, τότε αργότερα. Κι αν όχι για τον έναν, τότε για τον άλλο. Μερικές φορές και για τους δυο».

Συνδυάζεις δυο πράγματα που δεν είχαν συνυπάρξει προηγουμένως και άλλοτε φέρνει αυτό αποτέλεσμα άλλοτε δεν φέρνει. (...) Βάζεις μαζί δυο ανθρώπους που δεν είχαν ξαναβρεθεί ποτέ, και άλλοτε ο κόσμος αλλάζει, άλλοτε όχι. Μπορεί να συντριβούν και να καούν ή να καούν και να συντριβούν. Μερικές φορές όμως συμβαίνει κάτι πρωτόφαντο και ο κόσμος αλλάζει.

Ένα από τα διάσημα πρόσωπα της εποχής που φωτογράφησε ο Ναντάρ, και μάλιστα καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής της, ήταν η Σάρα Μπερνάρ. Παρά το ύψος της –μετά βίας ξεπερνούσε το ενάμισυ μέτρο– και το βάρος της –η ίδια έλεγε ότι είναι τόσο αδύνατη που μπορεί να περάσει ανάμεσα στις στάλες της βροχής– η Σάρα Μπερνάρ όχι μόνο κατάφερε να γίνει διάσημη ηθοποιός αλλά και ν' αποκτήσει τη φήμη μιας θαρραλέας και αντισυμβατικής γυναίκας που προκαλούσε με τη μποέμικη εξωφρενική συμπεριφορά της. Η Σάρα Μπερνάρ, μια από τις ελάχιστες γυναίκες που πέταξαν ποτέ με αερόστατο, θα γίνει πρωταγωνίστρια της ερωτικής ιστορίας που διαδραματίζεται στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου που ο Τζούλιαν Μπαρνς τιτλοφορεί Στην επιφάνεια.

Στην επιφάνεια λοιπόν της γης, συναντιέται η γαλλοεβραία Σάρα Μπερνάρ με τον Άγγλο συνταγματάρχη και αεροναυτικό Φρεντ Μπάρναμπυ. Η σπίθα που θ' ανάψει από τον έρωτά τους θα προκαλέσει αρχικά την ανύψωση και μετά τη συντριβή του ενός τους, συγκεκριμένα του Άγγλου Μπάρναμπυ μιας και η Σάρα Μπερνάρ, φτιαγμένη για τις ηδονές και τις εφήμερες συγκινήσεις, αποδείχτηκε πιο ανθεκτική στην πρόσκρουση με την επιφάνεια της γης. Όπως λέει ο Τζούλιαν Μπαρνς:

Ζούμε στην επιφάνεια της γης κι όμως –γι αυτό– οι βλέψεις μας είναι υψιπετείς. (...) Όταν όμως πετάς ψηλά μπορεί και να τσακιστείς. Λίγες είναι οι ομαλές προσγειώσεις. Μπορεί να βρεθείς να σκας στο έδαφος με ορμή που τσακίζει κόκαλα ή να σε παρασύρει ο σιδηρόδρομος σε ράγες ξένης χώρας. Κάθε ερωτική ιστορία είναι εν δυνάμει μια ιστορία ψυχικής οδύνης. Κι αν όχι στην αρχή, τότε αργότερα. Κι αν όχι για τον έναν, τότε για τον άλλο. Μερικές φορές και για τους δυο.

Απώλεια βάθους με αναπόφευκτη απώλεια ύψους

Αν το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου είχε χαρακτήρα ιστορικό-δοκιμιακό και το δεύτερο κεφάλαιο λογοτεχνικό, το τρίτο κεφάλαιο με τον τίτλο «Η απώλεια του βάθους», έχει χαρακτήρα προσωπικής μαρτυρίας. Κι αν είχα χαρακτηρίσει το πρώτο κεφάλαιο παρελκυστικό, υπό την έννοια ότι καθυστερούσε με θεωρητικά τεχνάσματα την έλευση της κεντρικής ερωτικής ιστορίας, το δεύτερο κεφάλαιο θα το χαρακτηρίσω εκ των υστέρων παραπειστικό. Εδώ, καθώς αρχίζουμε να διαβάζουμε το τρίτο κεφάλαιο, καταλαβαίνουμε πως ο συγγραφέας για τη δική του ιστορία θέλει να μας μιλήσει. Για τη δική του πτήση που κατέληξε σε συντριβή. Για τη δική του οριστική και αμετάκλητη απώλεια, μια απώλεια που ενώ μέλλεται να τη γνωρίσουν οι περισσότεροι, μια που πάντα ο ένας απ' τους δυο πεθαίνει πρώτος, δεν παύει ο επιζών να τη βιώνει με την οδυνηρή σφραγίδα του μοναδικού.

barnes-pat-kavanagh-1978

 Ο Τζούλιαν Μπαρνς με τη σύζυγό του Πατ Καβανά (1940-2008), το 1978 

Βέβαια, ο Τζούλιαν Μπαρνς και στα τρία κεφάλαια δεν παύει να στοχάζεται. Εδώ όμως, στο τελευταίο και ειλικρινά σπαρακτικό (όχι όμως γι αυτό και λιγότερο σπινθηροβόλο) κεφάλαιο ο Μπαρνς στοχάζεται πάνω στην απώλεια χωρίς όμως να απομακρύνεται από αυτήν, να υψώνεται πάνω από αυτή για να τη μελετήσει. Αυτό το σπάνιο κατόρθωμα το είχα συναντήσει παλιότερα και σε ένα άλλο, πολύ αγαπητό μου βιβλίο, τα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου, του Ρολάν Μπαρτ. Χωρίς η γλώσσα του Μπαρνς να πλησιάζει τη σημειολογική υφή αυτής του Μπαρτ, συνάντησα και στα δυο βιβλία τη διάθεση να μιλήσει και να αναλύσει ένα φαινόμενο αυτός ο οποίος το υφίσταται. Στο βιβλίο του Μπαρτ, ο συγγραφέας υιοθετεί τη γλώσσα του ερωτευμένου, μιλάει από τη σκοπιά του, ξεδιπλώνει όλα τα συμπτώματα της παράξενης και κοινής αυτής ασθένειας. Με την ίδια διάθεση, ο Μπαρνς δεν χορταίνει να μιλάει για την απώλεια. Τα λόγια του έχουν την αιχμηρή ευφυία όσων δεν δέχονται να υποτάξουν το πάθος τους στη γλώσσα των πολλών, να το καταχωρήσουν κι έτσι να το κατευνάσουν. Τα λόγια του δεν προσβλέπουν στην αναδίφηση του πόνου ή στην εύκολη συγκίνηση ή συμπάθεια από μέρους του αναγνώστη. Διαβάζοντας, είχα την αίσθηση πως ο συγγραφέας μου έπαιρνε το δάχτυλο για να το βυθίσει σ' ένα κενό, λέγοντάς μου: «Εκεί ήταν».

Άλλωστε αυτή δεν είναι και η λειτουργία της φωτογραφίας της γυναίκας του στο αυτί του βιβλίου κάτω από τη δική του; «Αυτή ήταν» είναι σαν να μας λέει, όπως άλλωστε μας λέει η κάθε φωτογραφία μιας και έχει αιχμαλωτίσει μόνο ένα είδωλο, μια στιγμή που έχει για πάντα χαθεί.

Γιατί όμως, διερωτάται ο Μπαρνς, να προσβλέπουμε μονίμως στον έρωτα, μια που με τον έναν ή άλλο τρόπο πρόκειται πάντα να χαθεί; Θα απαντήσω με τα ίδια του τα λόγια, που τόσο επιδέξια δένουν τα τρία κεφάλαια μεταξύ τους: Διότι ο έρωτας είναι το σημείο συνάντησης της αλήθειας με τη μαγεία. Της αλήθειας, όπως αυτής της φωτογραφίας, με τη μαγεία, όπως αυτής της πτήσης με αερόστατο.

Αυτά δεν είναι τα τελευταία λόγια του βιβλίου. Περιέργως πώς, τα τελευταία λόγια του βιβλίου αυτού που μιλάει για το αναπόδραστο της απώλειας του έρωτα, είναι με τον τρόπο τους ανάλαφρα. Κλείνοντάς το ένιωσα αυτή τη μελαγχολική ευφορία που νιώθεις όταν βλέπεις ένα μπαλόνι να φεύγει απ' τα χέρια του παιδιού και ν' ανυψώνεται στον ουρανό.

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

barnes-tria-epipeda-tis-zois-exofylloΤα τρία επίπεδα της ζωής
Τζούλιαν Μπαρνς
Μτφρ. Θωμάς Σκάσσης
Μεταίχμιο 2014
Σελ. 161, τιμή: € 11,00
 
politeia-link
 
 
 
 
 
 
 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εσύ είσαι το placebo» του Τζο Ντισπένζα – Πώς να γίνεις ο θεραπευτής του εαυτού σου

«Εσύ είσαι το placebo» του Τζο Ντισπένζα – Πώς να γίνεις ο θεραπευτής του εαυτού σου

Για τη μελέτη του Τζο Ντισπένζα [Joe Dispenza] «Εσύ είσαι το placebo» (μτφρ. Χρήστος Καψάλης, εκδ. Key Books), ένα βιβλίο για το πώς μπορεί κανείς να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Φάρμακα συμβ...

«Διονύσης Σαββόπουλος» του Δημήτρη Καράμπελα (κριτική) – Κατάδυση στον Σαββοπουλικό κόσμο και στον δικό μας

«Διονύσης Σαββόπουλος» του Δημήτρη Καράμπελα (κριτική) – Κατάδυση στον Σαββοπουλικό κόσμο και στον δικό μας

Για την «αναθεωρημένη» μελέτη του Δημήτρη Καράμπελα «Διονύσης Σαββόπουλος», που κυκλοφόρησε ξανά, με νέα επιμέλεια του συγγραφέα, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Με όρους ημερολογιακούς και ουχί καλλιτ...

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

«Όλα για την αγάπη» της μπελ χουκς (κριτική) – Η ποιητική της αγάπης στον αστερισμό της κοινωνικής αποξένωσης

Για το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Όλα για την αγάπη» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει η Πηνελόπη Αλεξίου

H μπελ χουκς, ή αλλιώς Gloria Watkins, εξέδωσε το 2000 το βιβλίο Αll about love, το οποίο ήρθε στα ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ