alt

Για το βιβλίο της Μαρίζας Ντεκάστρο «Με τους ζωγράφους της Πινακοθήκης Αβέρωφ. Οδηγός για νέους» (Ίδρυμα Ευαγγέλου Αβέρωφ - Τοσίτσα).

Του Γεώργιου Δ. Παπαντωνάκη

Το βιβλίο γνώσεων κρύβεται μάλλον στην… αθέατη πλευρά της σελήνης για τα ελληνικά θεωρητικά και ερευνητικά δεδομένα. Ενώ αποτελεί σχεδόν τη μισή παραγωγή του βιβλίου για παιδιά, τα διάφορα θεωρητικά βιβλία -και είναι αρκετά-, με εξαίρεση ένα δύο, του αφιερώνουν λίγες αράδες ή μια δυο σελίδες, σε αντίθεση με το λογοτεχνικό παιδικό βιβλίο που καταλαμβάνει το υπόλοιπο μέρος τους.

Μόλις τελευταία το βιβλίο γνώσεων γίνεται αντικείμενο μελέτης σε ορισμένα πανεπιστημιακά τμήματα εκπαίδευσης μελλοντικών εκπαιδευτικών. Η ενασχόληση με τα βιβλία αυτά είναι μια δύσκολη υπόθεση. Γιατί, πέρα από τη βιβλιογραφία και τις πηγές που πρέπει να παραθέτουν, είναι απαραίτητο, με γνώση και σεβασμό στην παιδική ηλικία, να περιέχουν εκείνα τα στοιχεία του ειδικού γνωστικού πεδίου τα οποία είναι κατάλληλα για τα παιδιά, δίχως να απομακρύνονται από την αναγκαία επιστημονικότητα.

Η Μαρίζα Ντεκάστρο, βραβευμένη με το κρατικό βραβείο (2006) και με βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το βιβλίο γνώσεων (2012) αλλά και με βραβείο μετάφρασης (2012), είναι από εκείνους/εκείνες τους/τις συγγραφείς που έχουν καταπιαστεί με ζήλο και με γνώση με το συγκεκριμένο αντικείμενο είτε πρωτογενώς είτε μεταφραστικά. Έχει γράψει βιβλία γνώσεων έγκυρα και αξιόπιστα που αποτελούν ανανέωση του συγκεκριμένου είδους. Πολύ σημαντικά για την εμπλοκή του παιδιού με ειδικά γνωστικά πεδία αποτελούν τρία από τα τελευταία της βιβλία: το Περπατώντας τις εποχές του Βυζαντίου (εκδ. Μεταίχμιο), το Τι και πώς στην προϊστορία (εκδ. Κέδρος) και το Θησαυροί μέσα στο χώμα (εκδ. Παπαδόπουλος). Πρόκειται για βιβλία που μέσα από τον τρόπο που παρουσιάζεται το γνωστικό υλικό ενεργοποιούν περαιτέρω τα παιδιά αναγνώστες, ώστε να ασχοληθούν με το ανάλογο αντικείμενο.

Αποτελεί έναν καλαίσθητο και κατατοπιστικό οδηγό που αναφέρεται σε κάθε ηλικία, πρωτίστως στην παιδική και την εφηβική.

Το πιο πρόσφατο βιβλίο της Με τους ζωγράφους της Πινακοθήκης Αβέρωφ. Οδηγός για νέους (2016) αναφέρεται στη γνωριμία μας με μια σημαντική πινακοθήκη-κληρονομιά του Ευάγγελου Τοσίτσα-Αβέρωφ. Αποτελεί έναν καλαίσθητο και κατατοπιστικό οδηγό που αφορά ανθρώπους κάθε ηλικίας, πρωτίστως παιδικής και εφηβικής. Η συγκεκριμένη πινακοθήκη αποτελεί συμβολή στον εικαστικό μας πολιτισμό, λειτουργεί δε από το 1988 και περιέχει αντιπροσωπευτικά έργα σπουδαίων Ελλήνων ζωγράφων, χαρακτών και γλυπτών του 19ου και του 20ού αιώνα όπως των Γύζη, Λύτρα, Βολανάκη, Ιακωβίδη, Παρθένη, Τόμπρου, Χαζηκυριάκου-Γκίκα, Μόραλη, Τέτση και άλλων. Η συγκεκριμένη πινακοθήκη επίσης διοργανώνει περιοδικά εκθέσεις με έργα από άλλα μουσεία και συλλογές και ανάλογες εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και σχολεία.

Τάσεις και κατατάξεις

Το βιβλίο περιέχει είκοσι πίνακες που είναι αντιπροσωπευτικοί των διάφορων τάσεων της ελληνικής εικαστικής δημιουργίας. Στη μία σελίδα παρουσιάζεται ο πίνακας και στην άλλη ένα συνοπτικό κείμενο που αποτελεί μια πολυτροπική «ιστορία» και συνάμα προσέγγιση του πίνακα.

Το βιβλίο περιέχει είκοσι πίνακες που είναι αντιπροσωπευτικοί των διάφορων τάσεων της ελληνικής εικαστικής δημιουργίας. Ο καθένας καταλαμβάνει δύο σελίδες. Στη μία σελίδα παρουσιάζεται ο πίνακας και στην άλλη ένα συνοπτικό κείμενο που αποτελεί μια πολυτροπική «ιστορία» και συνάμα προσέγγιση του πίνακα. Για παράδειγμα, ας πάρουμε τον γνωστό πίνακα του Γεώργιου Ιακωβίδη που δείχνει έναν παππού να ανεβάζει σε ένα τραπέζι το εγγόνι του, που κάνει τα πρώτα του βήματα προς την αγκαλιά της μικρής του αδερφής που τον περιμένει με ανοιχτά τα χέρια της. Στο απλό και περιεκτικό κείμενο κάτω από τον τίτλο «Έλα… έλα μου…» δίνονται έμμεσα πληροφορίες για τον πίνακα και συνάμα αποτυπώνεται η προσωπική ερμηνεία -παράλληλα και πρόταση- της συγγραφέως για ανάγνωση του συγκεκριμένου έργου, την τεχνοτροπία του και την τεχνική του ζωγράφου. Πρόκειται για μια ερμηνεία που «έρχεται» από την πλευρά του παιδιού με έναν λόγο δημιουργικά μπολιασμένο και με ειδική εικαστική ορολογία. Στο τέλος της σελίδας παρουσιάζεται ο δημιουργός με φωτογραφία και βασικές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του.

Η παρόμοια εικόνα με το ανάλογο ανά πίνακα περιεχόμενο επαναλαμβάνεται και με τα υπόλοιπα έργα. Αποτυπώνονται οι διαφορετικές τους τεχνοτροπίες και η επιτυχημένη προσπάθεια της συγγραφέως να ενεργοποιήσει τον αναγνώστη εμπλέκοντάς τον με διάφορους έμμεσους τρόπους στη δημιουργική δράση της ανάγνωσης/ερμηνείας.

alt

Ξεφυλλίζοντας κάποιος το βιβλίο δεν μπορεί να μην προσέξει τους ποιητικούς αλλά και τους ερωτηματικούς και χιουμοριστικούς τίτλους που δίνει η συγγραφέας στους πίνακες, οι οποίοι δημιουργούν προσδοκίες στον αναγνώστη ώστε να ενσκύψει στα μικρά κείμενα και παράλληλα να «διαβάσει» τον πίνακα σχηματίζοντας ένα «προσωπικό» πλαίσιο πρόσληψής του. Παραθέτω μερικούς τίτλους: Η θάλασσα της ελευθερίας, Το βράδυ όλα ησυχάζουν, Κύματα που καλπάζουν, Ποιος έβαλε φωτιά στο κυπαρίσσι;, Στην τέχνη δεν μπαίνουν σάλτσες, Μια μπουκιά υδροπέπονο, Αυτά τα φρούτα τρώγονται;, Τίτλος;… Επιπρόσθετα, η συγγραφέας επιλέγει τον πίνακα «Μάχη των Φαρσάλων» του Ροϊλού για να δώσει, σε ένα δισέλιδο, πολύτιμες πληροφορίες για τη συντήρηση των διάφορων εικαστικών έργων που δίνουν την αντίστοιχη «μάχη» τους με τη φθορά που υφίστανται «ταξιδεύοντας» στον χρόνο. Ο οδηγός καταλήγει με μια σειρά φωτογραφιών του ιδρυτή της πινακοθήκης σε σχέση με διάφορες δράσεις του, με κατάλογο των έργων που παρουσιάζονται ξανά σε μικρογραφίες, με τη βιβλιογραφία που πιστοποιεί την εγκυρότητά του και με διάφορες πληροφορίες για την πινακοθήκη.

Ο συγκεκριμένος πολυτροπικός οδηγός, συγκεντρώνει όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για το βιβλίο γνώσεων. Είναι καλαίσθητος, παρέχει εγκυρότητα, αξιοπιστία και τα κείμενά του είναι αφενός προσιτά στην παιδική ηλικία και αφετέρου σύμφυτα με την αισθητική που αναδύεται ως σύνολο από το ξεφύλλισμα και την ανάγνωσή του.

Καταλήγοντας: ο συγκεκριμένος πολυτροπικός οδηγός συγκεντρώνει όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για το βιβλίο γνώσεων. Είναι καλαίσθητος, παρέχει εγκυρότητα, αξιοπιστία και τα κείμενά του είναι αφενός προσιτά στην παιδική ηλικία και αφετέρου σύμφυτα με την αισθητική που αναδύεται ως σύνολο από το ξεφύλλισμα και την ανάγνωσή του. Επιπλέον, η αξία του είναι: μορφωτική, γιατί βοηθάει το παιδί να αποκτήσει βασικές γνώσεις για την εικαστική δημιουργία και την ιστορική της διαδρομή τους τελευταίους δύο αιώνες και παιδαγωγική-διδακτική, γιατί καλλιεργεί την κριτική σκέψη, την αυτενέργεια, την ανακαλυπτική και την αντιληπτική ικανότητα του παιδιού. Επίσης, το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί να βοηθήσει το παιδί στο σχολείο του, ώστε να εμπλουτίσει τις γνώσεις του στο μάθημα της Εικαστικής Αγωγής και να καλλιεργήσει τις ανάλογες δεξιότητες. Μπορεί μάλιστα να χρησιμοποιηθεί σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, ωθώντας το παιδί να δώσει γραπτά και τη δική του ερμηνεία αλλά και φιλαναγνωσίας με την ανάγνωση ενδεχομένως και άλλων βιβλίων σχετικών με την εικαστική δημιουργία. Όπως προανέφερα, η ενεργοποίηση του αναγνώστη είναι το ζητούμενο στα βιβλία γνώσεων κι ο συγκεκριμένος οδηγός δίνει πολλές αφορμές. Ως εκ τούτου, είναι περιττό να τονίσω ότι ένα τέτοιο βιβλίο στα χέρια του γονέα αλλά και του εκπαιδευτικού, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την εν γένει μαθησιακή διαδικασία και κυρίως για την καλλιέργεια και την όξυνση του αισθητικού κριτηρίου του παιδιού. 

* Στην κεντρική φωτογραφία λεπτομέρεια από τον πίνακα του Γεώργιου Ιακωβίδη Τα πρώτα βήματα (1889), Λάδι σε μουσαμά, 64x50 εκ.
** Στο κέντρο ο πίνακας του Γεώργιου Ροϊλού Η μάχη των Φαρσάλων (πριν από το 1901), Λάδι σε μουσαμά, 167x290 εκ.

* Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου του Αιγαίου.


altΜε τους ζωγράφους της Πινακοθήκης Αβέρωφ
Οδηγός για νέους
Μαρίζα Ντεκάστρο
Ίδρυμα Ευαγγέλου Αβέρωφ - Τοσίτσα 2016
Σελ. 52, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ