1 Kythira 700

Για το βιβλίο «Κύθηρα, Οδηγός για παιδιά» της Δέσποινας Μ. Δαμιανού, (εκδ. Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών). 

Της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Τα βιβλία γνώσεων αποτελούν μια χωριστή κατηγορία παιδικών βιβλίων που στόχο έχουν τη μετάδοση στα παιδιά γνώσεων, πληροφοριών, γεγονότων, φαινομένων με τρόπο ελκυστικό και ενδιαφέροντα. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνουμε ότι η εκδοτική παραγωγή των βιβλίων αυτών παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς καλύπτει μια ευρεία κλίμακα επιστημονικών περιοχών. Η ιστορία, η αρχαιολογία, η μυθολογία, η φυσική, τα μαθηματικά, η τέχνη, κυρίως η ζωγραφική αλλά και η μουσική και η γλυπτική, η οικολογία, η λογοτεχνία, καθώς και η ψυχολογία, η πολιτική επιστήμη, το δίκαιο και η κοινωνιολογία απασχολούν τους συγγραφείς βιβλίων αυτής της κατηγορίας, ενώ ο τρόπος μετάδοσης της γνώσης ποικίλλει.

Σε όλες τις μορφές του το βιβλίο γνώσεων διακρίνεται για το μορφωτικό και διδακτικό του χαρακτήρα, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως συμπλήρωμα στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων του σχολείου. 

Έχουμε βιβλία γνώσεων τα οποία επικεντρώνονται στην προσφορά δεδομένων και πληροφοριών με απλό επιστημονικό τρόπο, άλλα που χρησιμοποιούν λογοτεχνίζουσα αφήγηση για να μεταδώσουν τις γνώσεις και έχουμε και τα λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων όπου η πληροφορία μεταδίδεται στον αναγνώστη μέσα από τη μυθοπλασία. Σε όλες τις μορφές του το βιβλίο γνώσεων διακρίνεται για το μορφωτικό και διδακτικό του χαρακτήρα, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως συμπλήρωμα στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων του σχολείου. Διακρίνεται όμως σαφώς από το διδακτικό εγχειρίδιο για την προσφορά ευρύτερου πεδίου επιστημονικών γνώσεων, για τη μεγαλύτερη ελευθερία με την οποία προσεγγίζει το κάθε γνωστικό αντικείμενο και τον δημιουργικότερο τρόπο πρόσκτησης της γνώσης από το μικρό αναγνώστη.

Στην κατηγορία των βιβλίων γνώσεων ανήκουν και οι οδηγοί πόλεων, μουσείων, αρχαιολογικών χώρων κ.λπ. Το βιβλίο Κύθηρα - Οδηγός για παιδιά που εξέδωσε η Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών έχει εκπονηθεί από την εκλεκτή συνάδελφο κυρία Δέσποινα Δαμιανού, Επίκ. Καθηγήτρια του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης με επιστημονικότητα, ακρίβεια στις πληροφορίες, θελκτικό ύφος. Τα Κύθηρα ανήκουν στα μη μυθοπλαστικά βιβλία γνώσεων, διανθίζονται όμως και με σύντομες αφηγήσεις λαϊκών παραδόσεων προσδίδοντας στον οδηγό ποικιλία αφηγηματικής προσφοράς της γνώσης.

1 Kythira crop2Το βιβλίο αυτό καλύπτει όχι μόνο την ιστορία ή τη μυθολογία του νησιού, αλλά όλα τα πεδία που συνδέονται με τα Κύθηρα και αξίζει να γνωρίσουν και να επισκεφθούν οι μαθητές του νησιού και όλοι οι μικροί αλλά και μεγάλοι επισκέπτες του. Ξεκινά από τη γνωριμία του αναγνώστη με τον τόπο γνωρίζοντάς του τις γεωλογικές του ιδιαιτερότητες, όπως είναι τα σπήλαια ή τα κοχύλια που βρίσκει κανείς και σε απομακρυσμένα από τη θάλασσα μέρη, καθώς και τη Χύτρα ή το Αυγό, το μικρό κοντινό ξερονήσι με τις φώκιες. Η συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή περιγραφή των γεωλογικών φαινομένων αλλά αναφέρει και τους λόγους δημιουργίας τους μέσα από τις εύστοχες και εν είδει παιχνιδιού ερωταποκρίσεις, ενώ συμπληρωματικό αλλά καίριο ρόλο στην ευχάριστη εμπέδωση των γνώσεων αποτελεί το φωτογραφικό υλικό του βιβλίου. Με τον ίδιο μεθοδολογικό τρόπο αναφέρεται στη μυθολογία των Κυθήρων, στην Κυθέρεια Αφροδίτη και στη συνέχεια στους προϊστορικούς χρόνους και τους πρώτους Μινωίτες κατοίκους του. Ακολουθεί η εξιστόρηση των ιστορικών χρόνων της αρχαιότητας με τους Φοίνικες που εμπορεύονταν την πορφύρα που αφθονούσε στο νησί και με τους Μυκηναίους από την Πελοπόννησο. Η Δέσποινα Δαμιανού προβάλλει τον αρχαίο πολιτισμό των Κυθήρων με ιδιαίτερη αναφορά τόσο στο μηχανισμό όσο και στον έφηβο των Αντικυθήρων, θαυμαστά επιτεύγματα της αρχαίας επιστήμης και της τέχνης αντίστοιχα, ενώ δεν παραλείπει το μουσείο με το λιοντάρι του Παλιόκαστρου και την ιστορία του επαναπατρισμού του από την Γερμανία.

Τα Κύθηρα στο Βυζάντιο και στην Ενετοκρατία

Η Βυζαντινή περίοδος αποκαλύπτεται στον επισκέπτη και αναγνώστη του οδηγού με αναφορές στις βυζαντινές εκκλησίες, όπως του Αγίου Ανδρέα στο Λιβάδι, του Αγίου Θεοδώρου στα Λογοθετιάνικα ή της Αγίας Ελέσας, καθώς και στο βυζαντινό μουσείο του νησιού. Φωτογραφίες ναών και αγίων, καθώς και ευρύτεροι σχολιασμοί με πλαγιογράμματη γραφή ολοκληρώνουν το πληροφοριακό υλικό και εφιστούν την προσοχή του επισκέπτη στα στοιχεία που του είναι απαραίτητα για να εκτιμήσει τον πολιτισμό αυτής της περιόδου.

Οι πρόσθετες πληροφορίες από τα κείμενα με πλαγιογράμματη γραφή εμπλουτίζουν την ξενάγηση με ιστορίες που συνδέουν τα κάστρα και με άλλα ιστορικά γεγονότα, όπως η κλοπή των μαρμάρων του Παρθενώνα από τον Έλγιν, ή με συναρπαστικές ιστορίες, όπως αυτή του πειρατή Μπαρμπαρόσα, ή δίνουν στο σημερινό επισκέπτη χρήσιμες πληροφορίες για να επισκεφθεί χωρίς απρόοπτα τον τόπο.

Μεγάλο μέρος του οδηγού κατέχει η περίοδος της Ενετικής κυριαρχίας που κράτησε εξακόσια (600) χρόνια περίπου. Γίνεται η περιγραφή των κάστρων του νησιού (της Χώρας, του Μυλοποτάμου, του Αυλαίμονα και της Παλιόχωρας), ενώ αναφέρονται οι λόγοι του κτισίματός τους, τα κτίσματα που υπήρχαν μέσα στα κάστρα, οι εκκλησίες, τα κανόνια, τα οικόσημα στις εισόδους τους. Οι πρόσθετες πληροφορίες από τα κείμενα με πλαγιογράμματη γραφή εμπλουτίζουν την ξενάγηση με ιστορίες που συνδέουν τα κάστρα και με άλλα ιστορικά γεγονότα, όπως η κλοπή των μαρμάρων του Παρθενώνα από τον Έλγιν, ή με συναρπαστικές ιστορίες, όπως αυτή του πειρατή Μπαρμπαρόσα, ή δίνουν στο σημερινό επισκέπτη χρήσιμες πληροφορίες για να επισκεφθεί χωρίς απρόοπτα τον τόπο. Οι πειρατές και οι κουρσάροι, οι επιθέσεις τους στο νησί, ο σημαντικός ρόλος τους στην ιστορία των Κυθήρων, η αναφορά στα σκλαβοπάζαρα, καθώς και τα μέτρα που έπαιρναν οι Κυθήριοι για να προστατευθούν από αυτούς ολοκληρώνουν την περίοδο της Ενετοκρατίας. Και το μέρος αυτό του οδηγού διανθίζεται, πέρα από τις πολύ καλά στοχευμένες ερωταποκρίσεις, με εικαστικές δραστηριότητες, με γραπτές /προφορικές αφηγήσεις, με παιχνίδι ερωτήσεων πολλαπλών επιλογών ή με παράθεση τοπικών ιστοριών που εμπλουτίζουν με παραμυθικό τρόπο τις γνώσεις για την ιστορία του νησιού.

Η εποχή των Άγγλων και της Ένωσης

Η Αγγλική κυριαρχία παρουσιάζεται με αναφορά και φωτογραφικό υλικό των «ωφέλιμων για το κοινωνικό σύνολο» έργων, όπως είναι οι εντυπωσιακές γέφυρες, τα σχολεία, το Μερκάτο (η αγορά) και το Λαζαρέτο (τόπος εξέτασης των ναυτικών για μολυσματικές αρρώστιες) και οι πολύτιμοι για τους ναυτικούς δύο φάροι του νησιού.

Η νεότερη ιστορία αναδεικνύεται μέσα από φωτογραφίες που αναφέρονται στην ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα, καθώς και στο τεράστιο ζήτημα της μετανάστευσης σε Μικρά Ασία, Αίγυπτο, κυρίως όμως στην Αμερική και στην Αυστραλία, ενώ έμφαση δίνεται και στο λαϊκό πολιτισμό με αναφορές στους μύλους (ανεμόμυλους και νερόμυλους), στον τρόπο κατασκευής και λειτουργίας τους, στη λαϊκή αρχιτεκτονική των σπιτιών και στην επίπλωσή τους. Συνδεδεμένοι με την αγροτική παραγωγή του νησιού είναι και οι λανοί, τα αλώνια και τα λιοτρίβια. Τόσο το φωτογραφικό υλικό όσο και οι σαφείς περιγραφές του τρόπου παραγωγής του κρασιού, του σταριού και του λαδιού προκαλούν τον αναγνώστη να επισκεφθεί τους αντίστοιχους τόπους. Ο Οδηγός ολοκληρώνεται με αναφορά στο μέλι και γενικότερα στα προϊόντα υγιεινής διατροφής, καθώς και στην παραδοσιακή ενδυμασία, γυνακεία και ανδρική των κατοίκων.

Η δομή του οδηγού αυτού θα έλεγα ότι είναι υποδειγματική. Έχοντάς τον στο χέρι ο μικρός αλλά και ο μεγάλος επισκέπτης του νησιού δεν κάνει μια τουριστική, επιφανειακή επίσκεψη στα Κύθηρα, αλλά γνωρίζει τόσο το γεωφυσικό, όσο και το ιστορικοκοινωνικό τους περιβάλλον. Ακόμη, το βιβλίο αυτό είναι πολύ χρήσιμο για το μάθημα της τοπικής ιστορίας του νησιού. Το κείμενο είναι γραμμένο με τρόπο εύληπτο και ευχάριστο συγχρόνως. Η άμεση σύνδεση κτισμάτων με την Ιστορία και τη λαογραφία των Κυθήρων και η σημασία της αφήγησης ιστοριών «για τους τόπους και τους ανθρώπους», στοιχεία που αποτελούν τη «φιλοσοφία» συγγραφής αυτού του Οδηγού αναδεικνύουν την αλληλοτροφοδότηση πνεύματος και ύλης, παράδοσης και ιστορίας και τη συμβολή της στη συγκρότηση και εξέλιξη ενός τόπου. Παράλληλα, το οπτικό υλικό (κυρίως φωτογραφίες) σε συνδυασμό με τις αφηγούμενες παραδόσεις και τα δημιουργικά παιχνίδια προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών να απολαύσουν όχι μόνο τις ακρογιαλιές του νησιού αλλά όλο τον πλούτο ιστορικό, λαογραφικό παλαιό και σύγχρονο των Κυθήρων.

* Η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου είναι Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

1 Kythira exofΚύθηρα, Οδηγός για παιδιά
Δέσποινα Μ. Δαμιανού
Eικόνα εξωφύλλου: Μανώλης Χάρος
Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών
Αθήνα 2015, αρ. 24

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

«Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου

Για το βιβλίο «Δημιουργική Γραφή – “Παίζουμε Λογοτεχνία”» του Ανδρέα Καρακίτσιου (εκδ. Ζυγός, σελ. 668)

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης...

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

«Έρχεται ο γίγαντας» του Μάκη Τσίτα (κριτική)

Για το βιβλίο του Μάκη Τσίτα «Έρχεται ο γίγαντας» (εικόνες: Νικόλας Χατζησταμούλος, εκδ. Μεταίχμιο), μια ιστορία για τις ψεύτικες ειδήσεις που τρομοκρατούν τον πληθυσμό. 

Του Μάνου Κοντολέων

Ο Μάκης Τσίτας σίγουρα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στη...

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

«Η χώρα των τεράτων» του Μωρίς Σέντακ – Εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού

Για το εικονοβιβλίο μαγικού ρεαλισμού «H χώρα των τεράτων» του Maurice Sendak (μτφρ. Γιάννης Παλαβός) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. 

Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου

Σε μια καλαίσθητη έκδοση μαζί με δυο αφίσες, σε μια χρηστική πάνινη τσάντα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

OUTRO, του Κωνσταντίνου Βασιλακόπουλου, στο ΠΛΥΦΑ

OUTRO, του Κωνσταντίνου Βασιλακόπουλου, στο ΠΛΥΦΑ

Για το θεατρικό έργο OUTRO, μετεγγραφή του έργου του Ζαν-Λυκ Λαγκάρς [Jean-Luc Lagarce] «Juste la fin du monde» από τον Κωνσταντίνο Βασιλακόπουλο, στον χώρο ΠΛΥΦΑ. Φωτογραφίες: Στέλιος Παπαρδέλας

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο εικ...

Χαν Γκανγκ: «Θα πάω να πιω ένα τσάι με τον γιο μου – Αισθάνομαι κατάπληξη και μεγάλη τιμή»

Χαν Γκανγκ: «Θα πάω να πιω ένα τσάι με τον γιο μου – Αισθάνομαι κατάπληξη και μεγάλη τιμή»

Το δεύτερο τηλεφώνημα που έλαβε η Χαν Γκανγκ από τη Σουηδική Ακαδημία ήταν μια πρώτη, σύντομη, συνομιλία στην οποία καταγράφηκαν οι αυθόρμητες αντιδράσεις στα σπουδαία νέα για τη βράβευσή της με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Αντλήσαμε τη συνομιλία από τον ιστότοπο της Σουηδικής Ακαδημίας. 

Επιμέλεια: B...

Βρετανός πράκτορας και Αμερικανός κατάσκοπος – Σόμερσετ Μομ & Όλεν Στάινχαουερ σε παράλληλη ανάγνωση

Βρετανός πράκτορας και Αμερικανός κατάσκοπος – Σόμερσετ Μομ & Όλεν Στάινχαουερ σε παράλληλη ανάγνωση

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης έρχεται και πάλι με τον «Σάκο Εκστρατείας» του, μιλώντας μας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, τα μυθιστορήματα «Άσεντεν ή ο Βρετανός πράκτορας» (μτφρ. Μαρία Λαϊνά & Μάνια Μεζίτη, εκδ. Πατάκη) του Σόμερσετ Μομ [Somerset Ma...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η οικογένεια των μελισσών» της Άνια Μούγκερλι (προδημοσίευση)

«Η οικογένεια των μελισσών» της Άνια Μούγκερλι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Σλοβένας Άνια Μούγκερλι [Anja Mugerli] «Η οικογένεια των μελισσών» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 14 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην π...

«Κάρμα – Ο οδηγός ενός γιόγκι για το πώς να χαράξεις το πεπρωμένο σου» του Sadhguru (προδημοσίευση)

«Κάρμα – Ο οδηγός ενός γιόγκι για το πώς να χαράξεις το πεπρωμένο σου» του Sadhguru (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του βιβλίου του γιόγκι Sadhguru «Κάρμα – Ο οδηγός ενός γιόγκι για το πώς να χαράξεις το πεπρωμένο σου» (μτφρ. Εριέττα Βασιλείου-Σγουρού), το οποίο κυκλοφορεί στις 17 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ξετυλίγοντας τ...

«Ταξίδι στη νεκρή πόλη» του Μαρκιγιάν Κάμις (προδημοσίευση)

«Ταξίδι στη νεκρή πόλη» του Μαρκιγιάν Κάμις (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ουκρανού Μαρκιγιάν Κάμις [Markiyan Kamysh] «Ταξίδι στη νεκρή πόλη» (μτφρ. Μαρία-Νεφέλη Ταμία), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 14 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν πας ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τέσσερα δοκίμια και μία συλλογή διηγημάτων μας βοηθούν να κατανοήσουμε πλευρές της σύγκρουσης Ισραήλ - Παλαιστίνης

Τέσσερα δοκίμια και μία συλλογή διηγημάτων μας βοηθούν να κατανοήσουμε πλευρές της σύγκρουσης Ισραήλ - Παλαιστίνης

Τέσσερα δοκίμια και μια συλλογή διηγημάτων μας βοηθούν να προσεγγίσουμε το παλαιστινιακό ζήτημα, που έναν χρόνο μετά την άνευ προηγουμένου επίθεση της παλαιστιανικής Χαμάς στο Ισραήλ, έχει μπει σε έναν νέο κύκλο ραγδαίας κλιμάκωσης, όπως και γενικότερα όλη η περιοχή. 

Επιμέλεια: Ελεάνα Κολο...

«Εδώ είναι Βαλκάνια» – 9 λογοτεχνικά έργα από συγγραφείς της γειτονιάς μας

«Εδώ είναι Βαλκάνια» – 9 λογοτεχνικά έργα από συγγραφείς της γειτονιάς μας

Από τη Σερβία έως το Κόσοβο κι από τη Ρουμανία έως τη Β. Μακεδονία. Τα τελευταία χρόνια μεταφράζονται στα ελληνικά περισσότερα βιβλία συγγραφέων από τα Βαλκάνια. Προτείνουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα. Στην κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία «Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2024: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες και τις εβδομάδες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2024: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες και τις εβδομάδες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, γκράφικ νόβελ, βιογραφιών, δοκιμίων, μελετών, βιβλίων επιστημονικής εκλαΐκευσης κ.ά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ