Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτί στις οποίες αποκαλύπτεται ποιος ήταν. Ξεχωριστή συνεισφορά, το βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη «Χριστιανισμός της χαράς», για τον νέο, τότε, Πάπα, δυο χρόνια μόλις από την ανάληψη των καθηκόντων του.
Επιμελεια: Book Press
Ο πάπας Φραγκίσκος, κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο είχε γεννηθεί στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Άιρες, στην Αργεντινή. Ήταν Αργεντίνος ιερέας και ο 266ος Πάπας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο πρώτος από τη Λατινική Αμερική, ο πρώτος Ιησουίτης πάπας και ο πρώτος που πήρε το όνομα Φραγκίσκος. Εξελέγη στις 13 Μαρτίου 2013 και επέλεξε το όνομα προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης.
Πριν την εκλογή του, υπηρετούσε ως καρδινάλιος, ήταν αρχιεπίσκοπος Μπουένος Άιρες από το 1998 ενώ αναδείχτηκε καρδινάλιος του Σαν Ρομπέρτο Μπελαρμίνο το 2001.
Μετά τις σπουδές του στη σχολή Βίλα Ντεβότο στο Μπουένος Άιρες, εντάχθηκε στο τάγμα των Ιησουιτών στις 11 Μαρτίου του 1958.
 |
|
Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, τέταρτος από αριστερά στην τρίτη σειρά, σε ηλικία 12 ετών, το σχολικό έτος 1948-49. |
Ο Μπεργκόλιο έλαβε πανεπιστημιακό τίτλο στη φιλοσοφία από το Κολέγιο Μάξιμο Σαν Χοσέ στο Σαν Μιγκέλ ντε Τουκουμάν και στη συνέχεια δίδαξε λογοτεχνία και ψυχολογία στο Κολέγιο της Ιμακουλάδα (Αμώμου Συλλήψεως) στη Σάντα Φε και στο Κολέγιο του Σαλβαδόρ (Σωτήρος) στο Μπουένος Άιρες. Σπούδασε στη Φιλοσοφική και Θεολογική Σχολή του Σαν Μιγκέλ. Ο Μπεργκόλιο υπηρέτησε ως διδάσκαλος των δοκίμων και δίδασκε ως θεολόγος.
 |
|
O πάπας Φραγκίσκος σε νεαρή ηλικία, όταν ήταν φοιτητής τη δεκαετία του 1950. |
Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο χειροτονήθηκε ιερέας στις 13 Δεκεμβρίου του 1969 από τον αρχιεπίσκοπο Χοσέ Ραμόν Καστελλάνο.
Μιλώντας για τον Άγιο Φραγκίσκο από τον οποίο εμπνεύστηκε το όνομά του, έλεγε ότι «έφερε στον Χριστιανισμό μια ιδέα της φτώχειας ενάντια στην πολυτέλεια, την υπερηφάνεια, την ματαιοδοξία των πολιτικών και εκκλησιαστικών δυνάμεων της εποχής. Άλλαξε την ιστορία».
Κατά τη δεύτερη ημέρα του Κονκλαβίου του 2013, μετά από την παραίτηση του Βενεδίκτου ΙΣΤ΄, εξελέγη πάπας. Στην πρώτη του ομιλία, στις 16 Μαρτίου 2013, ο Φραγκίσκος δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι είχε επιλέξει να ονομαστεί προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης (1182-1226), επειδή ανησυχούσε ιδιαίτερα για την ευημερία των φτωχών. Εξήγησε ότι, όταν έγινε σαφές κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας του κονκλάβιου ότι θα εκλεγεί ως νέος επίσκοπος της Ρώμης, ο Βραζιλιάνος καρδινάλιος Κλαούντιο Ούμες τον προσέγγισε και του ψιθύρισε: «Μην ξεχάσεις τους φτωχούς», κάτι που έκανε τον Μπεργκόλιο να σκεφτεί τον Άγιο. Ήταν γνωστός ο θαυμασμός του για τον Άγιο Φραγκίσκο. Μιλώντας για αυτόν, έλεγε ότι «έφερε στον Χριστιανισμό μια ιδέα της φτώχειας ενάντια στην πολυτέλεια, την υπερηφάνεια, την ματαιοδοξία των πολιτικών και εκκλησιαστικών δυνάμεων της εποχής. Άλλαξε την ιστορία».
Ελπίδα - Η αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου (μτφρ. Άννα Παπασταύρου, επιμέλεια Γιάννης Μαμάης, εκδ. Gutenberg)
Στην αυτοβιογραφία που συνέγραψε με τον Ιταλό δημοσιογράφο Κάρλο Μούσο [Carlo Musso], ο πάπας Φραγκίσκος επέλεξε, ανάμεσα στις έννοιες στις οποίες βασίζεται η πνευματικότητα της χριστιανικής θρησκείας («πίστη, ελπίδα, αγάπη»), τη λέξη «ελπίδα».
Η Ελπίδα, έγραφε ο Πάπας ανακοινώνοντας την έκδοση του βιβλίου, «είναι ένα ταξίδι με όπλο την ελπίδα, ένα ταξίδι που δεν μπορώ να διαχωρίσω από το ταξίδι της οικογένειας μου, του λαού μου, όλων των ανθρώπων του Θεού. Κάθε σελίδα του, κάθε απόσπασμα, είναι επίσης το βιβλίο όλων εκείνων που με συντρόφευσαν στο ταξίδι, όσων προηγήθηκαν και όσων θα ακολουθήσουν».
Οι αναγνώστες θα διαβάσουν μια αφήγηση που ξεκινά από τις αρχές του 20ού αιώνα και τις ιταλικές του ρίζες. Διηγείται τις περιπέτειες των προγόνων του, όταν αποφάσισαν να μεταναστεύουν στην Λατινική Αμερική. Μιλά για τα παιδικά του χρόνια, την εφηβεία του, το πώς επέλεξε να ακολουθήσει το θρησκευτικό λειτούργημα, την ενήλικη του ζωή του καθώς και για όλα τα ζητήματα που έχουν απασχολήσει και απασχολούν μέχρι και σήμερα την παποσύνη.
Είναι το «μυθιστόρημα μιας ζωής», ένα γοητευτικό βιβλίο που εμπλουτίζεται με φωτογραφίες, πολλές οικογενειακές και ανέκδοτες, από το προσωπικό αρχείο του πάπα Φραγκίσκου.
Αφηγούμενος τις αναμνήσεις του (χωρίς διόλου να αμελεί να αναφερθεί και στα πάθη του) ο πάπας Φραγκίσκος σχολιάζει με θάρρος και παρρησία πολλά σημαντικά και πολυσυζητημένα ζητήματα της εποχής μας: τον πόλεμο (συμπεριλαμβανομένων και των συγκρούσεων στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή), τις μεταναστεύσεις, την περιβαντολογική κρίση, την κοινωνική πολιτική, τη σεξουαλικότητα, την τεχνολογική ανάπτυξη, το μέλλον της Εκκλησίας και των θρησκειών.
Τα απομνημονεύματα του Πάπα Φραγκίσκου περιλαμβάνουν πλήθος αποκαλύψεων και πολλές άγνωστες ιστορίες, βαθιά ανθρώπινες και συγκινητικές, συγκλονιστικές, δραματικές, αλλά και άλλες που αναδεικνύουν το χιούμορ του. Είναι το «μυθιστόρημα μιας ζωής», ένα γοητευτικό βιβλίο που εμπλουτίζεται με φωτογραφίες, πολλές οικογενειακές και ανέκδοτες, από το προσωπικό αρχείο του Πάπα Φραγκίσκου. Είναι, πάνω από όλα, η ηθική και πνευματική του διαθήκη με την οποία κληροδοτεί την ελπίδα στις μελλοντικές γενιές.
Χριστιανισμός της χαράς - Η μαρτυρία του Πάπα Φραγκίσκου του Σταύρου Ζουμπουλάκη (εκδ. Πόλις)
Αλλά αν θέλουμε να δούμε ποιος ήταν ο πάπας Φραγκίσκος, «ένας άνθρωπος αγάπης, απλός, σεμνός και οικείος», όπως τον περιέγραφε στο βιβλίο του ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, και ποια ήταν τα πρώτα δείγματα γραφής του αλλά και οι προσδοκίες από αυτόν, ανατρέχουμε σε αυτή έκδοση του 2015, δύο χρόνια αφότου ο Φραγκίσκος είχε αναλάβει τα παπικά του καθήκοντα.
«Ο χριστιανισμός του διαπνέεται απ' αρχής μέχρι τέλους από την ιδέα της αποστολικότητας της Εκκλησίας και, αξεχώριστα, από τη χαρά της ζωής του χριστιανού. Αποστολή (missio) είναι να φέρεις και στους άλλους τη χαρά που έλαβες, τη χαρά των καλών ειδήσεων. Η αποστολή δεν αποτελεί μία ανάμεσα στις πολλές εκφράσεις της Εκκλησίας, ένα από τα έργα της, αλλά ιδρυτικό και συστατικό γνώρισμά της. Πηγή και περιεχόμενό της είναι η ευαγγελική χαρά» σημείωνεται στην παρουσίαση της έκδοσης.
«Ο πάπας Φραγκίσκος θέλει μια Εκκλησία φτωχή και των φτωχών, αλλά ταυτόχρονα και κυρίως μια Εκκλησία προσευχόμενη - χωρίς προσευχή μετατρέπεται σε μη κυβερνητική φιλανθρωπική οργάνωση».
Ενώ προστίθεται ότι ο πάπας Φραγκίσκος «έχει επανειλημμένα και σταθερά στραφεί εναντίον του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού, εναντίον μιας ανάπτυξης χωρίς δικαιοσύνη, μιας ανταγωνιστικότητας που καταστρέφει την αγορά εργασίας και δημιουργεί ανέργους, φτωχούς, εξαθλιωμένους και αποκλεισμένους. Δεν πιστεύει στο αόρατο χέρι της αγοράς, που ρυθμίζει μαγικά τα πάντα. Αρνείται την κυριαρχία του χρήματος και την αναγωγή του σε υπέρτατο και μόνο κριτήριο. Ο πάπας Φραγκίσκος θέλει μια Εκκλησία φτωχή και των φτωχών, αλλά ταυτόχρονα και κυρίως μια Εκκλησία προσευχόμενη - χωρίς προσευχή μετατρέπεται σε μη κυβερνητική φιλανθρωπική οργάνωση».
Για μια Εκκλησία φτωχή και των φτωχών - Συνέντευξη εφ'όλης της ύλης στον π. Αντόνιο Σπάνταρο (πρόλογος Θεόδωρος Κοντίδης, Αρχιεπίσκοπος Καθολικών Αθηνών, επίμετρο Σταύρος Ζουμπουλάκης, μετάφραση Αλίκη Ακοντίδου, επιμέλεια Στέλα Ζουμπουλάκη εκδ. Πόλις, 2014)
Μία από τις πρώτες καταθέσεις σε γραπτό κείμενο των σκέψεών του για την Εκκλησία είχε γίνει μέσα από τη συνέντευξη εφ' όλης της ύλης στον πατέρα Αντόνιο Σπάνταρο στον οποίο έλεγε: «Αυτό που χρειάζεται περισσότερο η Εκκλησία σήμερα είναι η ικανότητα να γιατρέψει τις πληγές και να θερμάνει τις καρδιές των πιστών, η προσέγγιση, η εγγύτητα. Η Εκκλησία ορισμένες φορές κλείνεται σε μικρά πράγματα, σε μικρές εντολές. Το πιο σημαντικό όμως είναι η πρώτη αγγελία: "Ο Ιησούς Χριστός σε έσωσε!". Οι λειτουργοί της Εκκλησίας πρέπει να είναι, πριν από όλα, λειτουργοί της ευσπλαχνίας. Εγώ έχω μία δογματική βεβαιότητα: ο Θεός βρίσκεται στη ζωή κάθε ανθρώπου. Ο Θεός είναι στη ζωή καθενός. Ακόμα και αν η ζωή ενός ανθρώπου υπήρξε αποτυχία, αν καταστράφηκε από ελαττώματα, από τα ναρκωτικά ή από οτιδήποτε άλλο, ο Θεός είναι μαζί του. Μπορούμε και πρέπει να τον αναζητήσουμε σε κάθε ανθρώπινη ζωή».
Στο επίμετρο που είχε γράψει για την ελληνική έκδοση, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης σημείωνε: «Η απλότητα του βίου και η υπέρ των φτωχών διδασκαλία, αξεχώριστα μεταξύ τους, τα οποία εκτιμούν οι άνθρωποι, πιστοί και μη, στον πάπα Φραγκίσκο, δεν είναι πολιτική, δεν είναι διπλωματίες, δεν είναι επικοινωνιακά τερτίπια, πολύ περισσότερο όμως δεν είναι κάποια δική του επινόηση ή προσωπική ανακάλυψη. Είναι η αιώνια διδασκαλία της Εκκλησίας, όσο και αν η ζωή των μελών της δεν συμμορφώθηκε πάντα με αυτή. Η Εκκλησία του εκουσίως πτωχεύσαντος Θεού δεν μπορεί παρά να είναι μια Εκκλησία φτωχή και των φτωχών. Αυτή είναι η φυσική στάση κάθε ανθρώπου που πήρε κάποτε την απόφαση να ζήσει τη ζωή του ως μαθητής του Χριστού, ο οποίος γεννήθηκε από μια φτωχή Εβραιοπούλα σε ένα παχνί, διότι "ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι". Έτσι έζησε, έπραξε, δίδαξε και ο π. Χόρχε Μπεργκόλιο όταν ήταν στην Αργεντινή, με τον ίδιο τρόπο ζει, ενεργεί και διδάσκει και τώρα από την έδρα της Ρώμης, ως προκαθήμενος της Καθολικής Εκκλησίας, έχοντας διαλέξει ως όνομά του, μόνος αυτός στην ιστορία της παποσύνης, το όνομα του αγίου των φτωχών».
Το όνομα του Θεού είναι έλεος - Μια συζήτηση με τον Αντρέα Τορνιέλι Μετάφραση Έφη Καλλιφατίδη εκδ. Διάμετρος, 2016
Στη συζήτηση με τον Αντρέα Τορνιέλι, δημοσιογράφο, συγγραφέα και, από το 2018, διευθυντή του τομέα επικοινωνίας (Dicastero per la Comunicazione) της Κουρίας, ο πάπας Φραγκίσκος μιλά με απλότητα και αμεσότητα.
«Η Εκκλησία δεν υπάρχει για να καταδικάζει, αλλά για να επιτρέπει τη συνάντηση με εκείνη τη σπλαχνική αγάπη που είναι το έλεος του Θεού. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να βγούμε έξω. Έξω από τις εκκλησίες και τις ενορίες, να βγούμε και να πάμε ν' αναζητήσουμε τους ανθρώπους εκεί όπου ζουν, όπου υποφέρουν, όπου ελπίζουν» έλεγε στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα προς τους κληρικούς της Καθολικής Εκκλησίας για την αγάπη που έπρεπε να πρεσβεύουν και όχι την καταδίκη. 
Το βιβλίο, με εισαγωγή του Τορνιέλι, μας συστήνει τον ποιμένα που προτάσσει το ζήτημα του ελέους, που ήταν κεντρικό στη θεολογική προσέγγισή του.
«Να χαίρεστε και να αγάλλεστε» - Αποστολική παραίνεση για την κλήση στην αγιοσύνη μέσα στον σύγχρονο κόσμο εκδ. Γραφείον Καλού Τύπου, 2018
Στην τρίτη αποστολική παραίνεση του Φραγκίσκου, το 2018, οι αναγνώστες θα διαβάσουν ένα παγκόσμιο κάλεσμα για αγιότητα, με επίκεντρο «να επαναπροτείνουμε το κάλεσμα για αγιότητα με πρακτικό τρόπο στον δικό μας χρόνο».
«Ο Κύριος ζητάει τα πάντα, και αυτό που προσφέρει είναι η αληθινή ζωή, η ευτυχία για την οποία πλαστήκαμε. Ο Κύριος μας θέλει αγίους και περιμένει από εμάς να μην αρκούμαστε σε μια μέτρια, συμβιβαστική και φτηνή ύπαρξη. Μου αρέσει να βλέπω την αγιοσύνη στον λαό του υπομονετικού Θεού: Στους γονείς που μεγαλώνουν με πολλή αγάπη τα παιδιά τους, στους άνδρες και τις γυναίκες που εργάζονται για να φέρουν το ψωμί στο σπίτι, στους αρρώστους, τις ηλικιωμένες μοναχές που συνεχίζουν να χαμογελούν. Αυτή είναι πολλές φορές η αγιοσύνη «της διπλανής πόρτας», αυτών που ζουν κοντά μας και είναι μια αντανάκλαση της παρουσίας του Θεού, ή, για να χρησιμοποιήσω μιαν άλλη έκφραση, «η μεσαία τάξη της αγιοσύνης» λέει, μεταξύ άλλων, ο Φραγκίσκος σε αυτό το σημαντικό θεολογικό κείμενο.
