middle-age-people

Της Εύας Στάμου

Η μέση ηλικία είναι το στάδιο του βίου που συνδέει τη νεότητα με το γήρας. Οι περισσότεροι αντιλαμβανόμαστε τη διαδικασία της βιολογικής ωρίμανσης σαν έναν κύκλο με συγκεκριμένα στάδια και όρια. Στα στάδια αυτά προβάλλουμε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και θεωρούμε ότι προσφέρουν συγκεκριμένες δυνατότητες.

Παρόλο που η μέση ηλικία αποτελεί μiα περίοδο κατά την οποία σημαντικές βιολογικές και ψυχικές αλλαγές λαμβάνουν χώρα, η συστηματική μελέτη της αποτελεί ακόμη την εξαίρεση, εν αντιθέσει με την πληθώρα των επιστημονικών ερευνών για την παιδική και τη γεροντική ηλικία.

Στην πρόσφατη βιβλιογραφία η μέση ηλικία παρουσιάζεται ως μια κοινωνικά κατασκευασμένη περίοδος που δεν ορίζεται μόνο από χρονολογικά όρια, αλλά κι από κοινωνικά και πολιτισμικά συμβάντα χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου της ζωής. Τα συμβάντα αυτά αφορούν συγκεκριμένες αλλαγές στην προσωπική και οικογενειακή ζωή του ατόμου (π.χ. ο θάνατος ενός γονιού, η γέννηση ενός παιδιού, μια μόνιμη σχέση, ένα διαζύγιο, η ενηλικίωση ενός παιδιού), καθώς και βιολογικές ή σωματικές αλλαγές, όπως, για τις γυναίκες, η εμμηνόπαυση.

Η μέση ηλικία διαρκεί περίπου από τα 35 έως τα 60. Στο εκτενές αυτό διάστημα ένα άτομο μπορεί να βιώσει πολλές μεταβολές στον τρόπο ζωής του και στους κοινωνικούς ρόλους που αναλαμβάνει. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί για παράδειγμα να παντρευτεί και να γίνει γονιός, να αλλάξει καριέρα, να πάρει διαζύγιο, να ξαναπαντρευτεί, να φροντίζει έναν άρρωστο γονιό ή σύζυγο, να δει το παιδί του να φεύγει από το σπίτι, να επιστρέψει στην αγορά εργασίας ή στο πανεπιστήμιο.

Ένα φαινόμενο ανησυχητικό, κατά την άποψή μου, είναι η πρόσφατη τάση –ιδιαίτερα χαρακτηριστική στις δυτικές κοινωνίες– να συγχέονται τα όρια ανάμεσα στα στάδια του βίου. Η τάση αυτή αντανακλά μια μετακίνηση προς τη ομοιοποίηση των γενεών που αποσκοπεί στην άρνηση της ηλικιακής διαφορετικότητας.

Νέοι τύποι κοινωνικού ρατσισμού κάνουν την εμφάνισή τους. Τα διαφορετικά στάδια της ηλικίας συγχέονται μεταξύ τους και η βιολογική γήρανση δεν γίνεται πλέον αντιληπτή ως διαδικασία φυσιολογικής ωρίμανσης, αλλά ως αποτέλεσμα πολιτιστικών καταστάσεων και κοινωνικών προτύπων, ή ως μία ιδιωτική «πνευματική κατάσταση».

Το πιθανότερο είναι ότι αυτό συμβαίνει επειδή πολλοί συνδέουν τη μέση ηλικία μόνο με αρνητικά στερεότυπα που αφορούν τόσο την εμφάνιση των μεσήλικων όσο και την συμπεριφορά τους. Πιστεύουν, για παράδειγμα, ότι μεσήλικας σημαίνει βολεμένος σ’ έναν ασφαλή, συντηρητικό τρόπο ζωής, αμετακίνητος στις απόψεις του, αδιάφορος για καινούριες εμπειρίες, κλειστός σε νέες ιδέες, βαρετός, προβλέψιμος.

Το ιδεώδες της αιώνιας νεότητας

Αρκετοί μάλιστα, φαίνεται να μην συνειδητοποιούν ότι η μέση ηλικία είναι το στάδιο της ζωής με την μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά πιστεύουν ότι πρόκειται για μια  σύντομη περίοδο πριν τα γηρατειά. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή είμαστε είτε νέοι, είτε γέροι, δίχως να μεσολαβούν ενδιάμεσα στάδια. Η επιλογή, μάλιστα, της χρονικής στιγμής που θα εισέλθουμε στο στάδιο του γήρατος είναι (υποτίθεται) δική μας: μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι αν είμαστε ενεργητικοί, προσέχουμε την διατροφή μας και φροντίζουμε για την ψυχαγωγία μας θα παραμείνουμε νέοι. Αυτό το ιδεώδες της αιώνιας νεότητας και η ψευδαίσθηση ότι το ίδιο το άτομο ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τα σημάδια της γήρανσης, αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά του ηδονιστικού τρόπου ζωής που ενστερνίζεται τις τελευταίες δεκαετίες η μεσαία τάξη στις δυτικές κοινωνίες.

Την ίδια στιγμή, η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου να απομακρύνει τα γηρατειά και το θάνατο, οδηγεί την διαφήμιση, την ιατρική, ακόμα και τις κοινωνικές επιστήμες, να αναφέρονται στη μέση ηλικία σαν μια χρονική περίοδο νέων ευκαιριών, προσωπικής εξέλιξης και απόλαυσης. Έχουμε άλλωστε συνηθίσει να βλέπουμε από τις βιομηχανίες της μόδας και του κινηματογράφου σχεδόν αποκλειστικά εικόνες νεότητας. Η τεχνική επεξεργασία των φωτογραφιών, το μακιγιάζ, η πλαστική χειρουργική μάς δίνουν την εντύπωση ότι μπορούμε να αναβάλουμε την γήρανση επ’ αόριστον.

another_year

Στις βιομηχανίες του θεάματος οι ηλικιωμένοι αποτελούν έτσι κι αλλιώς μειονότητα. Τα ΜΜΕ, όταν δεν τους αγνοούν, παρουσιάζουν τους ηλικιωμένους ως καρικατούρες προορισμένες να προκαλέσουν το γέλιο του θεατή. Η ψευδαίσθηση που δημιουργείται ακόμα μια φορά είναι ότι δεν υπάρχει ένα χρονικό στάδιο το οποίο ενώνει την νεότητα με το γήρας: οι άνθρωποι είναι είτε νέοι, είτε ηλικιωμένοι, χωρίς να μεσολαβεί ενδιάμεσο στάδιο.

Το πρόβλημα πιστεύω ότι πηγάζει από το γεγονός ότι εστιάζουμε μόνο στα βιολογικά χαρακτηριστικά της γήρανσης που είναι εξ ορισμού αρνητικά. Συνήθως ξεχνάμε την ψυχολογική ωρίμανση, η οποία έχει τόσα θετικά γνωρίσματα όπως τη βελτίωση της κριτικής μας ικανότητας, την πρακτική σοφία, τη δυνατότητα να προσεγγίζουμε ένα ζήτημα από διαφορετικές σκοπιές και να λαμβάνουμε λειτουργικές αποφάσεις. Έχει σημασία να μην παραβλέπουμε ότι αν και η βιολογική ωρίμανση μετά από κάποιο ηλιακό όριο είναι μόνο εκφυλιστική, η ψυχολογική ωρίμανση μπορεί να είναι αναπτυξιακή.

Η μέση ηλικία είναι το στάδιο του κύκλου που αρκετοί άνθρωποι καταξιώνονται επαγγελματικά, κάνουν οικογένεια, βιώνουν σημαντικές προσωπικές, σωματικές και ψυχικές εμπειρίες, έχουν την ευκαιρία να επηρεάσουν το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

Πρόκειται εντέλει για μια ιδιαίτερα δημιουργική περίοδο αφού οι μεσήλικοι άντρες και οι μεσήλικες γυναίκες αποτελούν, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι, τους διαχειριστές της κοινωνίας.

* Η εικονογράφηση του άρθρου είναι από την ταινία του Mike Leigh «Another year», που παίχτηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο «Εύθραυστες ισορροπίες».

ΕΥΑ ΣΤΑΜΟΥ

 

Βιβλιογραφία
Eva Stamou, Ageing and Female Identity in Midlife. London: Scholar’s Press, 2013.
J. Bond et al. (eds) Ageing in Society. European Perspectives on Gerontology. London: Sage Publications, 2007.
Tori Moi, Sex, Gender, and the Body. New York: Oxford University Press, 2005.

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

Το βράδυ της Δευτέρας 11 Μαρτίου, δύο χρόνια από τον θάνατο του δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας «Το Ποντίκι» (1979-2005), Κώστα Παπαϊωάννου (1938-2022), διοργανώθηκε στην Ένωση Συντακτών τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του. Βασικοί ομιλητές ήταν οι (από αριστερά στη φωτογραφία) Μιχάλης Ιγνατίου, Αλέξης Παπαχελάς...

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η ικανότητα της Αισθητικής είναι να αποδιώχνει το κακό και μέσω της εμπειρίας του ωραίου να οδηγεί τους ανθρώπους σε αυτοαποκαλύψεις, σε γνωστικές περιπέτειες, αλλά και σε ιατρικές θεραπείες. Κεντρική εικόνα: O Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου ©Wikipedia. 

Γράφει ο Δημο...

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

Σαράντα πέντε λογοτεχνικά περιοδικά: Τα μακροβιότερα, τα καινούργια, τα σπάνια. Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών και βιβλιολογικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή, παρουσιάζοντας το πρώτο και το τελευταίο τεύχος από το καθένα. Μια αναδρομή, επίσης, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα, που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ