papageorgiou kentriki

Σκέψεις –προσωπικός φόρος τιμής και περιδιάβαση– για το συγγραφικό έργο και την προσωπικότητα του Κώστα Γ. Παπαγεωργίου.

Της Ειρήνης Ρηνιώτη

Γνώριζα το ευθύβολο βλέμμα του από τις φωτογραφίες των βιβλίων του, που μελετούσα προτού τον γνωρίσω. Η πρώτη μας συνάντηση έγινε όταν με κάλεσε σε μιαν εκπομπή Λόγου και Τέχνης που παρουσίαζε στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ. Με υποδέχτηκε φιλικότατα, και νιώθοντας μαζί του εξαρχής ένα είδος «εκλεκτικής συγγένειας», συζητήσαμε στον αέρα για ποίηση με αφοπλιστική εγγύτητα. Με καθήλωσε ο λόγος του, με εντυπωσίασε η ευθυκρισία του, με συγκίνησε η σεμνότητά του. Έκτοτε, μεταπήδησε από τις σελίδες των βιβλίων του στη ζωή μου, έγινε σημείο αναφοράς στον πνευματικό δρόμο μου, αποτέλεσε για μένα μιαν ανεκτίμητη –υπαρξιακής χροιάς– φιλική σχέση, που εδράζετο στην ποίηση.

Τα πρώτα χρόνια συναντιόμασταν συχνά και κουβεντιάζαμε για λογοτεχνία. Τον θυμάμαι να διανύει τους αιώνες –με απίστευτη άνεση– μιλώντας για πρωτοπορίες και ρεύματα, έργα και συγγραφείς, ποίηση, πεζογραφία και κριτική. Κάποιες φορές, όταν είχε οίστρο, η σκέψη του κάλπαζε, ιχνηλατώντας τον συναρπαστικό και ερεβώδη κόσμο της γραφής με μοναδικό και ανεπανάληπτο τρόπο. Ισχυριζόταν ότι μόνον η οδύνη γεννά νέα πράγματα στη λογοτεχνία και θεωρούσε ότι η συναισθηματική εμπλοκή θολώνει το λογοτεχνικό τοπίο, αναχαιτίζοντας την εξελικτική δύναμη του κειμένου. Τα πάντα διακυβεύονται στην τέχνη, έλεγε, γιατί είναι ένα τολμηρό και απρόβλεπτο παιχνίδι, που απαιτεί τη σοβαρότητα, την αφοσίωση και την προσήλωση ενός παιδιού που παίζει. Έφερνε ως παράδειγμα τον Αρθούρο Ρεμπώ, ο οποίος σε μια καίρια στιγμή της ποιητικής εξέλιξης, διαθέτοντας τη μεγαλοφυή σύλληψη της νεαρής ηλικίας, διακήρυξε την ποιητική ελευθερία συλλαμβάνοντας τη δύναμη της αυτόματης γραφής, του υποσυνείδητου και του ονείρου, χρησιμοποιώντας δημιουργικά την άβυσσο των παθών του.

Δεινός μελετητής της λογοτεχνίας και βαθύτατα σκεπτόμενος άνθρωπος, για να ηνιοχήσει τη μνήμη αξιοποίησε εντέχνως τον υπαινιγμό, την αμφισημία, την ειρωνεία, τη φαντασία και τον συνειρμό, προκειμένου να δημιουργήσει νησίδες ασφαλούς προσπέλασης στη σκοτεινή θάλασσα των συναισθημάτων και να οικοδομήσει το έργο του στο στέρεο έδαφος της αποστασιοποίησης.

Μήπως, εντέλει και ο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου δεν έπραξε με παρεμφερή τρόπο, απελευθερώνοντας τον ποιητικό λόγο από τα δεσμά του, καταθέτοντας τη βιωματική οδύνη του με παιγνιώδη διάθεση, διαμορφώνοντας μιαν άλλη αίσθηση των πραγμάτων; Όπως όλοι οι μεγάλοι της λογοτεχνίας, βιώνοντας εντόνως την υπαρξιακή αγωνία που οδηγεί στην αυτεπίγνωση, επιδίωξε συστηματικά –μέσω της ποίησης, της πεζογραφίας και της κριτικής– ν’ αναδείξει τους συνεκτικούς αρμούς που τον έδεναν με τον κόσμο. Δεινός μελετητής της λογοτεχνίας και βαθύτατα σκεπτόμενος άνθρωπος, για να ηνιοχήσει τη μνήμη αξιοποίησε εντέχνως τον υπαινιγμό, την αμφισημία, την ειρωνεία, τη φαντασία και τον συνειρμό, προκειμένου να δημιουργήσει νησίδες ασφαλούς προσπέλασης στη σκοτεινή θάλασσα των συναισθημάτων και να οικοδομήσει το έργο του στο στέρεο έδαφος της αποστασιοποίησης. Με τις λεπταίσθητες κεραίες του αντιλαμβανόταν την παράνοια, τη λαίλαπα και τον ορυμαγδό του κόσμου, και –έχοντας σαφέστατη καλλιτεχνική πρόθεση– εστίαζε με μεγάλη καθαρότητα στο καίριο, καταθέτοντας επιλεκτικά ό,τι ανταποκρινόταν στην ιδιοσυγκρασία και στον ψυχισμό του, δημιουργώντας σκοπίμως μιαν ανθρωπογεωγραφία, η οποία, ενώ αναφέρεται στον δικό του κόσμο, απευθύνεται εντέλει και αφορά τον καθένα μας.

Με την αισθητική και το ύφος του επιχείρησε εγκάρσιες τομές στο σώμα της ύπαρξης, βαθαίνοντας το νυστέρι της αυτογνωσίας ως το μεδούλι των πραγμάτων. Μίλησε με συνειδησιακή ειλικρίνεια για το: απαστράπτον ξεψύχισμα του νοήματος, και για τον λόγο: που ήταν πρώτα κλάμα, ξόρκι και ρυθμός […] και ύστερα νόμισμα στα χέρια των τρελών, δημιουργώντας στίχους –που αιωρούμενοι στ’ όνειρο– ανιχνεύουν τον εφιάλτη: Ραβδοσκόποι του ονείρου με απειλούν […].  Οπότε και τ’ όνειρο χώρος κοινόχρηστος θα είναι και άσυλο η νύχτα ακατάστατο. Η σκέψη του βουτά στο σκοτάδι για ν’ αναμετρηθεί με το φως σ’ έναν χρόνο ρευστό που καλπάζει: οι ώρες είναι ανήμερες σαν ξεχασμένοι αντάρτες που ξέμειναν κρυμμένοι στις σπηλιές της πιο άγριας ιστορίας. Ο συγκερασμός του χρόνου είναι ενδεικτικός στην ποίησή του, το παρελθόν εισχωρεί στο παρόν, το παρόν απομυζά το μέλλον, ενώ η στιγμή τα συμφύρει όλα σε μια λάμψη που επιτρέπει στο οξυδερκές μάτι του ποιητή να δει: τα πράγματα να σπαρταρούν πιασμένα στο αγκίστρι του ονόματός τους. Και άδεια ονόματα ύστερα να σέρνονται παρασυρμένα από τη δύναμη ενός τίποτα. 

Ελλειπτικός, αφαιρετικός, ανατρεπτικός ο ποιητικός λόγος του, στήνει ενέδρα στον εφησυχασμό και στην αδράνεια, αποτυπώνει λεπταίσθητες βιωματικές αποχρώσεις, καταγράφει υπόγεια συνειδησιακά ρεύματα, αναζητώντας: στα καταγώγια του ύπνου, τις μύχιες αλήθειες της ύπαρξης.

Το ποιητικό υποκείμενο, έχοντας επίγνωση αφενός της μηδαμινότητας και αφετέρου του δυνητικού ανθρώπινου μεγαλείου, ακροβατεί στα πιο απόκρυφα σημεία του αίματος, για να καταγράψει την έσωθεν και έξωθεν μαρτυρία ενός κόσμου που καταρρέει, καθώς: κάθε ιθαγένεια ταλαντεύεται ανάμεσα στη στέρηση και την ιδιοτελή φιλανθρωπία. Ελλειπτικός, αφαιρετικός, ανατρεπτικός ο ποιητικός λόγος του, στήνει ενέδρα στον εφησυχασμό και στην αδράνεια, αποτυπώνει λεπταίσθητες βιωματικές αποχρώσεις, καταγράφει υπόγεια συνειδησιακά ρεύματα, αναζητώντας: στα καταγώγια του ύπνου, τις μύχιες αλήθειες της ύπαρξης. Αλλού χιονίζει ακόμα ενώ στην κάτασπρη ποδιά του εκδορέα αίμα και ήχος δερμάτινου ακονίσματος στο γλαρωμένο βλέμμα του παιδιού που αρνήθηκε πεισματικά τη μάσκα του άντρα.

Η παραστατικότητα και η σήμανση των στίχων, υπαινικτική και ιδιαιτέρως υποβλητική, αφοπλίζει και καθηλώνει. Η αίσθηση του επερχόμενου τέλους, φαίνεται πως δεν τρομάζει τον ποιητή, ο οποίος γνωρίζει τα τεχνάσματα του αντιπάλου και σαρκάζει την ευσπλαχνία του: Ο θάνατος είναι τρυφερός και αγαπάει τους υπηκόους του. Χαρίζει εκτάσεις ύπνου απέραντες, δωρεάν τους τρέφει και τους συντηρεί, με λάσπη τους στερεώνει τα μαλλιά να μη χαλάει τη χωρίστρα τους ο αέρας. Σαρκάζει και  αυτοσαρκάζεται, προχωρώντας με σθένος προς το ποιητικό όραμά του, ράβοντας πάνω στο λευκό πουκάμισο της ποίησης ένα μαύρο κουμπί που συμπυκνώνει και ερμηνεύει διαχρονικά την πεμπτουσία του έργου του: Εγώ το μαύρο θα κρατάω έως θανάτου, και αλλού: Το μαύρο αν μίλαγε «μη με φοβάστε». Θα έλεγε «χτενίστε με στο φως, στον ήλιο. Απλώστε το αίμα μου να δείτε. Πώς πονάω όταν με ντύνεστε˙ δεν. Είμαι εγώ το σκοτεινό που σας τυφλώνει. Δεν είμαι εγώ το σκοτεινό μα το ένδυμά του»

«Ο θάνατος είναι τρυφερός και αγαπάει τους υπηκόους του. Χαρίζει εκτάσεις ύπνου απέραντες, δωρεάν τους τρέφει και τους συντηρεί, με λάσπη τους στερεώνει τα μαλλιά να μη χαλάει τη χωρίστρα τους ο αέρας».

Στην ποίηση του Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, όλα όσα συνιστούν τη ζωή συγχωνεύονται στην παρούσα στιγμή, γίνονται ευανάγνωστα εσωτερικά εικαστικά τοπία και μεταστοιχειώνονται σε εξαίρετα δείγματα ποιητικής γραφής, μέσω μιας αυτόνομης, διαταραγμένης και αποσπασματικής γλώσσας, η οποία αντιμάχεται τη φθορά και καταλύει τον θάνατο, μέσω της αποδοχής του: Το φύλλο αυτό που αποσβολώθηκε σε βράχο επάνω και ύστερα είπαν ότι απόδειξη ζωής, σημάδι αιφνίδιας σύναξης του πράσινου μπροστά στου αφανισμού του το ενδεχόμενο, το φύλλο αυτό και τώρα ακόμα στη μνήμη του ίσκιου του θροεί. Ο ρυθμικός καλπασμός των στίχων του μαρτυρεί ότι το παρόν του ποιητικού υποκειμένου επικυρώνεται διαρκώς μέσα από την απώλεια και το πένθος, ενώ ο ίδιος ποιητής, όπως είπε στην εκπομπή Μονόγραμμα, προτείνει μιαν αξιοθαύμαστη στάση ζωής επιλέγοντας να πεθαίνει ζώντας παρά να ζει πεθαίνοντας. 

* Η ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΝΙΩΤΗ είναι ποιήτρια.

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Με αφορμή την κυκλοφορία της πρόσφατης ταινίας «Superman» (2025) και τον ισχυρισμό ορισμένων πως η νέα εκδοχή «παραείναι woke», διατρέχουμε την έντυπη ιστορία του ήρωα, ο οποίος ανέκαθεν πρέσβευε τις αξίες της δικαιοσύνης και της βοήθειας προς τους καταπιεσμένους. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός ...

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Η κριτική του Νίκου Ξένιου για την παράσταση της «Αντιγόνης» του Ούλριχ Ράσε, άνοιξε μια ευρύτερη συζήτηση με τον Δημήτρη Δημητριάδη για την προσέγγιση των κλασικών κειμένων από σύγχρονους σκηνοθέτες. Πόσα δικαιώματα πάνω στο κείμενο έχει ο σκηνοθέτης; Ποια είναι τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης; Αυτά κα...

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Σκέψεις για τέσσερα βιβλία του Γιάννη Ατζακά με όχημα και γέφυρα τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), της Κλερ Κίγκαν. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ