glass-houses

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Διαβάζοντας ένα σενάριο του Φώτου Λαμπρινού γύρω από τις ουτοπίες του 20ού αιώνα, ανέσυρα από τα ύψη της βιβλιοθήκης το δυστοπικό μυθιστόρημα του Γεβγκένι Ζαμιάτιν «Εμείς», ένα προφητικό βιβλίο που γράφτηκε το 1921.Ο συγγραφέας, που έφυγε από τη Σοβιετική Ένωση στις αρχές της δεκαετίας του '30 (λέγεται ότι ο Μαξίμ Γκόρκι παρακάλεσε τον Στάλιν να του δώσει την άδεια), ενεπνεύσθη το «Εμείς» από τις επαναστάσεις του 1905 και του 1917, καθώς κι από την εμπειρία του στα ναυπηγεία του ποταμού Τάιν (Βορειοδυτική Αγγλία) στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ιστορία του «Εμείς» εκτυλίσσεται στο μέλλον όπου έχει επικρατήσει το Μονοκράτος, ένα αυταρχικό, αστυνομικό καθεστώς που έχει μετατρέψει τον πλανήτη σε γυάλινη κοσμόπολη: οι κάτοικοι είναι «κρατούμενοι», όλες τους οι ενέργειες ρυθμίζονται από την κεντρική εξουσία και παρακολουθούνται μέσω ενός πολεοδομικού σχεδίου παρόμοιου με το Πανοπτικό. H ζωή τους είναι οργανωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη παραγωγικότητα: βαδίζουν στοιχισμένοι φορώντας ομοιόμορφες στολές πάνω στις οποίες είναι σημειωμένος ο αριθμός τους (οι άνδρες διακρίνονται από ένα σύμφωνο και μονούς αριθμούς, οι γυναίκες από ένα φωνήεν και ζυγούς αριθμούς), ενώ απαγορεύεται, μεταξύ άλλων, ο έρωτας, το κάπνισμα, το αλκοόλ, η υπενθύμιση του παρελθόντος πριν από το Μονοκράτος, τα νυχτερινά όνειρα, η απόκτηση παιδιών χωρίς την άδεια των ευγονιστών.

your-utopia-my-dystopiaΧίλια χρόνια μετά την κατάκτηση του κόσμου, το Μονοκράτος ετοιμάζει το πρώτο του διαστημόπλοιο – τον «Ολοκληρωτή» - το οποίο θα εισβάλει σε άλλους πλανήτες για να κάνει, με τη βία, «ευτυχισμένους» όλους τους εξωγήινους απαλλάσσοντάς τους από τον πρωτογονισμό της ελευθερίας. Ο Ολοκληρωτής είναι έργο του μηχανικού D-503 ο οποίος ζει, όπως όλοι οι «αριθμοί», σε γυάλινο σπίτι και παρακολουθείται από τους Φύλακες. Ο D-503 έχει ως ερωμένη "μερικής απασχόλησης" την Ο-90 που, διορισμένη από το Μονοκράτος, προσφέρει τις υπηρεσίες της και στον καλύτερό του φίλο, τον κρατικό ποιητή Ρ-13 ο οποίος απαγγέλλει τα ποιήματά του σε δημόσιες εκτελέσεις.

O Ζαμιάτιν κατασκευάζει έναν κόσμο απάνθρωπης ευταξίας πολύ πριν οι μπολσεβίκοι προσπαθήσουν να πραγματοποιήσουν την σοσιαλιστική ουτοπία.

O Ζαμιάτιν κατασκευάζει έναν κόσμο απάνθρωπης ευταξίας πολύ πριν οι μπολσεβίκοι προσπαθήσουν να πραγματοποιήσουν την σοσιαλιστική ουτοπία. Το «Εμείς» αποτυπώνει τόσο την ανησυχία που προκάλεσε η εκβιομηχάνιση (και ο τεϊλορισμός), όσο και τις ιδεολογικές ζυμώσεις που εκτυλίσσονταν στη Ρωσία, οι οποίες αποτελούσαν μέρος του οικουμενικού Zeigeist – φουτουρισμός, πολεμικός σοσιαλισμός, αναλυτική ψυχολογία του Γιουνγκ, πολεοδομικές ουτοπίες (Ebenezer Howard, Tony Garnier), κινηματογραφικά οράματα και, όπως πάντα, θεωρίες Συντέλειας. Με λίγα λόγια, το «Εμείς» δεν είναι μόνο μια προβολή στο σοβιετικό μέλλον -μολονότι η οξυδέρκεια του Ζαμιάτιν είναι μαγική: κάνει λόγο για «ψυχο-χειρουργική μετατροπή», για «τρακτέρ με ανθρώπινη μορφή» για τον απόλυτο ηγέτη που ονομάζεται «Ευεργέτης», για κλίμα παράνοιας, προδοσίας, καταγγελιών, επίβουλων ψιθύρων, βασανιστηρίων – αλλά επίσης μια εμβάθυνση στη διαλεκτική ουτοπίας/δυστοπίας. Ο Ζαμιάτιν μοιάζει να λέει: κάθε ουτοπία περικλείει μια δυστοπία και η «πραγματοποίηση» της ουτοπίας ισοδυναμεί με την ακύρωσή της.

the-santambrogio-milano-glass-houses-living-without-boundaries-8Οι ήρωες του «Εμείς» προσπαθούν να παραβιάσουν τους νόμους για να ζήσουν «σαν άνθρωποι» – ενώ πολλά συμβαίνουν κάτω από τη «Μηχανή του Ευεργέτη», μέρος του μεγάλου Πράσινου Τείχους κατεδαφίζεται, πουλιά εισρέουν στην πόλη, οι «αριθμοί» προχωρούν σε μικρές πράξεις αφηφησιάς. Το Μονοκράτος κλονίζεται, η επανάσταση όμως αναβάλλεται.

Ο Ζαμιάτιν, χρησιμοποιώντας βιβλικές μεταφορές, εικόνες από την Αποκάλυψη κι από παλιότερα λογοτεχνικά έργα στα οποία εκφραζόταν η μελλοντολογική ιδέα της κοινωνικής ισοπέδωσης σε «παγκοσμιοποιημένο» αστικό περιβάλλον (όπως το διήγημα "The New Utopia" του Jerome K. Jerome, τα έργα του H. G. Wells, το "Iron Heel" του Jack London), καταδεικνύει, νομίζω, τη δύναμη της λογοτεχνίας ως μάρτυρα της εποχής της και ως προλέγοντα του μέλλοντος: «τα πράγματα θα γίνουν έτσι επειδή δεν μπορούν να γίνουν διαφορετικά». Και «τα πράγματα γίνονται όπως γίνονται επειδή...» Όποιος έζησε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις ρωσικές επαναστάσεις είχε, φαντάζομαι, τη χειρότερη δυνατή εντύπωση από την ανθρώπινη φύση.

Ο Φώτος Λαμπρινός αναφέρεται στο «Εμείς» σ' αυτό το σενάριο που επικεντρώνεται στην αναγκαστική κολεκτιβοποίηση την οποία επέβαλε ο Στάλιν στους σιτοβολώνες της Σοβιετικής Ένωσης. Το αποτέλεσμα ήταν να πεθάνουν 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι από πείνα και να σημειωθούν αναρίθμητες πράξεις κανιβαλισμού: το 1933 ονομάστηκε «μαύρη χρονιά» κι από τότε όλες οι χρονιές ήταν μαύρες. Ο Ζαμιάτιν έμαθε για τον ανελέητο «πόλεμο εναντίον των κουλάκων» ενώ βρισκόταν στο Παρίσι∙ πέθανε λίγα χρόνια αργότερα τις μέρες των μεγάλων εκκαθαρίσεων. Οι συμπατριώτες του έμεναν σε γυάλινα σπίτια και έριχναν πέτρες ο ένας στον άλλον.

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ 

emeis-exofylloΕμείς
Γιεβγκιένι Ζαμιάτιν
Μτφρ: Ειρήνη Κουσκουμβεκάκη
Επιμέλεια: Δημήτρης Κωνσταντίνου
Εκδόσεις Εξάρχεια, 2011
Τιμή € 13,00, σελ. 293

politeia-link

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ