
«Δεν είναι εύκολο να σπάσεις το firewall της εποχής»
Ο Αλέξης Σταμάτης μιλάει με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα.
Πολυτάλαντος –έχει θητεύσει ήδη με επιτυχία στην ποίηση, στο θεατρικό έργο και στο παιδικό βιβλίο –ο Αλέξης Σταμάτης κατέθεσε πρόσφατα το τελευταίο του μυθιστόρημα. Ένα βιβλίο που ξετυλίγει δεξιοτεχνικά τον μύθο του μέχρι την τελική έκρηξη και ξεσκεπάζει τα κάτοπτρα της ανθρώπινης αυταπάτης.
Ο συγγραφέας πιστεύω ότι είναι μοναδική περίπτωση. Είναι ο ίδιος ο διαμεσολαβητής μεταξύ του χαοτικού κόσμου που τον εμπνέει και του επεξεργασμένου κειμένου που καταθέτει (εγκαταλείπει). Από εκεί και πέρα αναλαμβάνουν άλλοι, οι επιμελητές, οι φιλόλογοι, οι κριτικοί κ.λπ.
«Σκότωσε ότι αγαπάς» είναι μια γνωστή λογοτεχνική παραίνεση για τις εμμονές του δημιουργού – οι δικές σας εμμονές ποιες είναι;
Το «Σκότωσε ότι αγαπάς» δεν αφορά τόσο τις εμμονές, αλλά τις «αγάπες». Σημαίνει ότι πρέπει να ξεφορτώνεσαι εκείνα τα στοιχεία, τις φράσεις, τις σκηνές του κειμένου που, όσο και να τα «έχεις ερωτευτεί», όσο κι αν αυτοτελώς σου αρέσουν, δεν προσθέτουν κάτι στο όλον, αλλά αντιθέτως το αδυνατίζουν, του διασπούν τη συνοχή. «Kill your darlings» ήταν η συμβουλή του μεγάλου Faulkner. Προσωπικά, σε αρκετά βιβλία μου, αν τα ξανάγραφα, θα έκανα ένα γερό editing, όχι τόσο για να ξορκίσω τις εμμονές μου, αλλά για να τις κάνω πιο διάφανες. Αν ξανάγραφα π.χ. το «Μπαρ Φλωμπέρ» σήμερα, θα έκοβα καμιά δεκαριά σελίδες τουλάχιστον.
Μήπως όμως η σημερινή λογοτεχνία εξαντλείται σε ασκήσεις ύφους; Ο ήρωάς σας αναποδογυρίζει επώδυνα την παραπάνω εντολή.
H σημερινή λογοτεχνία βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο. Η εποχή μας είναι κατακερματισμένη και απομαγευτική, μια και τα ερεθίσματα που προσφέρει είναι a priori διυλισμένα και έρχονται στο φως έχοντας ήδη
Ολόκληρη η λογοτεχνία είναι ένα παιχνίδι ανάμεσα σε ένα Εγώ και σε έναν Άλλο
απεκδυθεί τον ίδιο τους τον μύθο. Η εποχή μας παράγει τα ίδια της τα γεγονότα ως αποδομημένες αφηγήσεις, μποϊκοτάροντας ως ένα σημείο τη λογοτεχνική τους απόδοση – είτε αυτή πραγματοποιείται μέσα από κλασικές αφηγήσεις είτε μέσα από μοντέρνες, ακόμη και μεταμοντέρνες. Αυτή η συνθήκη δημιουργεί δυσκολίες στους δημιουργούς, οδηγώντας πολλούς στις «ασκήσεις ύφους» που λέτε. Δεν είναι εύκολο να σπάσεις το firewall της εποχής. Όταν η σημερινή λογοτεχνία συνειδητοποιήσει ποιος είναι ο σύγχρονος «Μύθος» της –κάτι εξαιρετικά δύσκολο, καθώς ο Μύθος αυτός είναι δύσκολο να αναγνωστεί, εφόσον τα συστατικά του είναι τόσο συσκοτισμένα–, τότε θα αναδυθεί και ο λόγος που θα τον αποτυπώσει.
Στο βιβλίο παίζετε έντονα με την έννοια του Άλλου, ως αντιμετάθεση του Εγώ – είναι τελικά το θέμα της ταυτότητας ο κεντρικός άξονας της δουλειάς σας;
Ο άνθρωπος δεν νοείται δίχως τον άλλον. Ο Άλλος είναι η μόνη του ευκαιρία, είναι η αντανάκλασή του και η μόνη του δυνατότητα να «παραδοθεί» κάπου, να υπερβεί το Εγώ. Εξάλλου, υπό μια έννοια, ολόκληρη η λογοτεχνία είναι ένα παιχνίδι ανάμεσα σε ένα Εγώ και σε έναν Άλλο: τον συγγραφέα και τον αναγνώστη. Όσο για την «ταυτότητα», σίγουρα είναι από τα κεντρικά μου ζητήματα. Αλλά η ταυτότητα για μένα δεν είναι μόνον ένας στατιστικός μέσος όρος που προκύπτει από την καταγωγή, το περιβάλλον, τις επιρροές, τις συγκρούσεις κ.λπ., είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο και βαθύτατα πυρηνικό, είναι το αποτύπωμα της κάθε ψυχής πάνω στην ύλη που την περιτριγυρίζει.
Σκότωσε ό,τι αγαπάς
ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2009
σελ. 252, τιμη €18,81
Πόπη Μουσουράκη