
Ο Ρομέν Γαβράς (Romain Gavras) άνοιξε δια της παρουσίας του το χειμερινό πρόγραμμα της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση με προβολή της τρίτης του ταινίας Αthena, που ξεκίνησε -επίσης χθες- να προβάλλεται σε συνδρομητικό κανάλι.
Του Νίκου Ξένιου
Στα ίχνη του Το μίσος του Mathieu Kassovitz, με πρόδρομο τον Γιο του Σαούλ του Laszlo Nemes και την Κατάσταση πολιορκίας του πατέρα του, και με αισθητική βιντεοπαιχνιδιού (όπου οι αστυνομικοί αναρριχώνται στους τοίχους όπως τα Ορκς στον Άρχοντα των Δακτυλιδιών), ο Γαβράς υιός αξιοποιεί ένα τεράστιο μπάτζετ για να κινηματογραφήσει μια ταινία ελαφρώς φουτουριστική (χωρίς ξεκάθαρη αναφορά σε χρόνο) σε μιαν επινοημένη γειτονιά μεταναστών της γαλλικής πρωτεύουσας (τα γυρίσματα έχουν γίνει στο Parc aux Lièvres, στο νότιο προάστιο Évry-Courcouronnes του Παρισιού).
Ηθοποιοί, σενάριο και πλοκή
Το σενάριο (που ως προς τις προθέσεις δηλώνει συγγενές προς την αρχαία τραγωδία) συνυπογράφουν ο Elias Belkeddar και ο Ladj Ly (που κατάγεται από το Montfermeil του Seine-Saint-Denis και έγραψε και το σενάριο των Misérables), ενώ ο Dali Benssalah (στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Αμπντέλ, μετά από τη συμμετοχή του στον τελευταίο Τζέιμς Μποντ και τον κεντρικό του ρόλο στους Sauvages) εντυπωσιάζει με τη χολυγουντιανή του λάμψη και την ερμηνευτική του δεινότητα. Συμπρωταγωνιστούν ο εκφραστικός Sami Slimane (στον ρόλο του νεαρού, επιπόλαιου Καρίμ), ο πολωνικής καταγωγής νέος ηθοποιός Anthony Bajon (στον ρόλο του όμηρου αστυνομικού), ο Ouassini Embarek (στον ρόλο του διεφθαρμένου αδελφού Μοκτάρ) ο Alexis Manenti (στον ρόλο του πυρομανούς Σεμπαστιέν) και η Darina Al Joundi (στον ρόλο της Μητέρας). Παίζουν, ακόμη, οι Karim Lasmi, Mehdi Abdelhakmi, Guy Donald Koukissa, Tarek Haddaji και Meriam Sbia.
Ο Αμπντέλ ανακοινώνει σε συνέντευξη Τύπου, μπροστά σε συγκεντρωμένο πλήθος, τον θάνατο του 13χρονου αδελφού του Ιντίρ σε μια συμπλοκή με αστυνομικούς. Το βίντεο της δολοφονίας του αλγερινής καταγωγής εφήβου έχει γίνει viral, ενώ αγνοούνται οι πραγματικοί δράστες: η σκηνή διαδραματίζεται μπροστά σε αστυνομικό τμήμα, όταν ο ευερέθιστος μικρότερός του αδελφός Καρίμ ανάβει μια μολότοφ και την εκσφενδονίζει στους αστυνομικούς. Ακολουθούν εισβολή εξοργισμένων νεαρών Αράβων, βανδαλισμός, κλοπή αστυνομικών όπλων, κρανών και αστυνομικής καμιονέτας, ιλιγγιώδης καταδίωξη από τους μπάτσους και άφιξη στο επινοημένο προάστειο/banlieu του Παρισιού που είναι οχυρωμένο σαν κάστρο από αφρικανικής και αραβικής καταγωγής μετανάστες και φέρει τη χαρακτηριστική ονομασία «Αθηνά». Ένας τέταρτος, ετεροθαλής αδελφός, ο Μοκτάρ, είναι ένας αδίστακτος έμπορος ναρκωτικών που απλά θέλει να διασώσει το «stuff». Οι εξεγερμένοι νεαροί της Αθηνάς με επικεφαλής τον Καρίμ συλλαμβάνουν έναν αστυνομικό και απειλούν να τον εκτελέσουν εάν η Αστυνομία δεν τους αποκαλύψει τα ονόματα των δολοφόνων του νεαρού άραβα. Αντίθετα με τον αιματώδη Καρίμ, ο σώφρων Αμπντέλ προσπαθεί να γεφυρώσει το χάσμα διασώζοντας τον όμηρο αστυνομικό, οι αδελφικοί δεσμοί δείχνουν προς στιγμήν να διαρρηγνύονται, αλλά...το αίμα νερό δεν γίνεται: η τροπή των γεγονότων είναι απρόσμενη. Η συνέχεια επί της οθόνης...
Καταιγιστικός ρυθμός, πολιτικό μήνυμα
Μωρά που κλαίνε, γυναίκες που διαμαρτύρονται, αποσκευές, λάμπες και έπιπλα, ανάμεσα σε θόρυβο και λάμψη, δημιουργούν τη σκηνή της εκκένωσης ενός συγκροτήματος κτηρίων που μοιάζει καταδικασμένο να ισοπεδωθεί μετά την πολιορκία. Ο διευθυντής φωτογραφίας Matias Boucard επιτυγχάνει έναν πραγματικό άθλο, καθώς το συναίσθημα του πρωταγωνιστή πυροδοτείται μαζί με τα αντικείμενα και ο εμβαπτισμός στη βία κλιμακώνεται σε αισθητικό επίπεδο, υπερτονίζοντας την κινητικότητα της εικόνας κι επικεντρώνοντας διαρκώς στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών. Αξιοσημείωτη είναι η τολμηρή εναλλαγή κλειστοφοβικών με ευρυγώνιες λήψεις, ενώ αίφνης βλέπουμε το φάσμα ενός έφιππου μεσήλικα που κρατά αλγερινή σημαία, μια εικόνα που κινείται ανάμεσα στο όνειρο, την παραίσθηση και την έκκεντρη ιστορικότητα.
Κοκτέιλ συμβόλων, άγριος ρυθμός και κλίμα εμφυλίου πολέμου είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της ταινίας του Ρομέν Γαβράς, ενώ η ταχύτητα στο μοντάζ και η στυλιζαρισμένη λήψη, ο πυρετώδης ρυθμός με τον οποίο η κάμερα παρακολουθεί τα πρόσωπα και ο ωμός ρεαλισμός των σκηνών συμπλοκής και αστυνομικής βίας περιβάλλονται με αχλή ηρωϊκού μεγαλείου χάρη στην επική, χορωδιακή μουσική του Benoît Heitz, γνωστού και ως Surkin. Έντονα ρομαντική διάθεση και οπτική εξιδανίκευσης είναι επίσης γνωρίσματα της εντυπωσιακής αυτής ταινίας, η σεναριακή λύση της οποίας δηλώνει και τον βαθύτατα κοινωνικοπολιτικό της χαρακτήρα: διαμαρτυρία για τη ματαίωση των μαγκρεμπιανής καταγωγής πολιτών της Γαλλίας, ένσταση για τις θρησκευτικές και φυλετικές διακρίσεις, επαναπροσδιορισμός της έννοιας της επανάστασης, στηλίτευση του συμβιβασμού της αστικής δημοκρατίας και -κυρίως- ξεμπρόστιασμα του καθοριστικού ρόλου που διαδραματίζει η ανερχόμενη ακροδεξιά στη διαιώνιση όλων των πολιτικών αδιεξόδων της Ευρώπης.
Ο δημιουργός
Ο Ρομέν Γαβράς γεννήθηκε το 1981 και είναι γιος του διαπρεπούς σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά και της Michèle Ray-Gavras. Το 1994 δημιούργησε την καλλιτεχνική κολεκτίβα Kourtrajmé μαζί με τους φίλους του, Ladj Ly (σκηνοθέτη της ταινίας "Les Misérables”, 2019), JR και Κιμ Σαπιρόν, που ήταν όλοι τους βαθιά επηρεασμένοι από τις ταινίες δράσης, το χιπ χοπ και την κουλούρα των εθνικών μειονοτήτων στις Δυτικές μητροπόλεις. Έκανε τα βίντεο κλιπ του "Stress” των Justice, του "Born Free” και του "Bad Girl” της M.I.A., του "No Church in The Wild” των Jay-Z και Kanye West και του "Gosh" του Jamie XX. Στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, με τίτλο "Notre jour viendra” (2010) πρωταγωνιστής ήταν ο Βενσάν Κασέλ, ενώ στο "Ο κόσμος σου ανήκει" (Κάννες, 2018, καθώς και υποψηφιότητα για César) έπαιζαν η Ιζαμπέλ Ατζανί, ο Βενσάν Κασέλ, ο Καρίμ Λεκλού και ο Φρανσουά Νταμιέν. Συνεργάστηκε σε διαφημιστικά του Dior, του Yves Saint Laurent και του Louis Vuitton. Το νέο μεγάλο εικαστικό πρότζεκτ που παρουσιάζει το Ιδρυμα Ωνάση (στη Στέγη και στη Μάντρα) πρωταγωνιστέι η Σαρλίζ Θερόν: ονομάζεται Gener8ion και αποτελείται από τρεις ποπ, πολυμεσικές εγκαταστάσεις, το "Neo Surf", που μας μεταφέρει στην Αθήνα του 2034, το "Εmotions" και το "Agartha", που μας μεταφέρει στις ΗΠΑ, σε μια αλλόκοτη στρατιά προπαγανδιστών που πιστεύουν ότι η Γη είναι κούφια.
* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).