
Για την ταινία «Η τελευταία μονομαχία» σε σκηνοθεσία του Ridley Scott, η οποία προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Του Θόδωρου Σούμα
«Η τελευταία μονομαχία» του Ρίντλεϊ Σκοτ είναι μια θεαματική, δραματική και περιπετειώδης ταινία εποχής, σαν και αυτές που ο Ρίντλεϊ Σκοτ έχει σκηνοθετήσει ξανά («Το βασίλειο των ουρανών» 2005, «Ο μονομάχος» 2000, «Η έξοδος: Θεοί και βασιλιάδες» 2014, «1492: Χριστόφορος Κολόμβος» 1992, «Οι μονομάχοι» 1977, «Ο Ρομπέν των δασών» 2010). Το φιλμ ανήκει στο ιπποτικό είδος, είναι όμως μπολιασμένο με σύγχρονες φεμινιστικές ιδέες. Στην ουσία πρόκειται για μια (δραματική) κοινωνική ταινία εποχής. Μπορούμε όμως άνετα να την ονομάσουμε και ιστορικό έπος. Η σκηνοθεσία του Σκοτ είναι δυνατή, επιδέξια και καθηλωτική. Οι ερμηνείες άκρως επιτυχημένες. Η ματιά του Σκοτ πάνω στην πατριαρχία και στην ιεραρχική, απολυταρχική κοινωνία είναι κριτική κι απομυθοποιητική.
Η δομή της αφήγησης είναι του στυλ του «Ρασομόν» του Κουροσάβα, δηλαδή αφηγείται τρεις φορές, από τις τρεις διαφορετικές σκοπιές των τριών κεντρικών ηρώων, την ίδια ιστορία ηρωισμού, μίσους, πάθους, υπερηφάνειας, έρωτα, γάμου, πολέμου, βιασμού, σύγκρουσης και δικαιοσύνης. Η δομή της εξιστόρησης και οι διαφορετικές οπτικές που αναδεικνύει, υποδεικνύουν τη συνθετότητα της πολύπλευρης και αμφίσημης αλήθειας. Το κάθε κεφάλαιο, αφηγούμενο από τη σκοπιά ενός από τους τρεις αντιμαχόμενους ήρωες, τον σύζυγο, τον βιαστή και τελευταία τη γυναίκα, φωτίζει διαφορετικές όψεις, λεπτομέρειες, αιτίες συμπεριφοράς, επιθυμίες, κίνητρα και στόχους του καθενός. Με αυτό τον τρόπο προκαλούνται διαδοχικές διαψεύσεις, επιβεβαιώσεις και ανατροπές.
Το επονείδιστο χαρακτηριστικό των δοξασιών και των μεσαιωνικών θρησκευτικών απόψεων της εποχής, είναι πως αντί να αποφασίσει το βασιλικό δικαστήριο για την αθωότητά της και την ενοχή του βιαστή, το όλο ζήτημα παραπέμπεται στο... αποτέλεσμα της μονομαχίας, γιατί υποτίθεται πως... ο Θεός θα δικαιώσει και θα στέψει νικητή όποιον από τους δύο άντρες έχει δίκιο!
Έχουμε να κάνουμε με τη σφιχτοδεμένη διήγηση ενός ιστορικού γεγονότος, της τελευταίας νόμιμης μονομαχίας στη Γαλλία το 1386, μετά από την καταγγελία μιας ευγενούς πως βιάστηκε από τον αλαζόνα και νάρκισσο ευνοούμενο (ο δαιμόνιος Άνταμ Ντράιβερ) του τοπικού άρχοντα (ο Μπεν Άφλεκ ξανθός και πειστικός). Ο άξεστος μα τίμιος ιππότης σύζυγός της (σπουδαίος ο Ματ Ντέιμον) αποφασίζει να ζητήσει ικανοποίηση από τον βιαστή καλώντας τον σε μονομαχία. Όλο το ζουμί όμως βρίσκεται στη συμπεριφορά της κακοποιημένης γυναίκας (Τζόντι Κόμερ), που αντί να αποκρύψει, ταπεινωμένη και ενοχική, το γεγονός του βιασμού όπως συνηθιζόταν τότε, καταγγέλλει τον βιαστή και τον πάει στο δικαστήριο, υιοθετώντας μια γενναία, υπερήφανη και μαχητική στάση. Μέχρι να δικαιωθεί, περνά από την κόλαση της δυσπιστίας και των υποψιών των άλλων, ανδρών και καταπιεσμένων γυναικών, τόσο αυτή όσο και ο άντρας της.
Το επονείδιστο χαρακτηριστικό των δοξασιών και των μεσαιωνικών θρησκευτικών απόψεων της εποχής, είναι πως αντί να αποφασίσει το βασιλικό δικαστήριο για την αθωότητά της και την ενοχή του βιαστή, το όλο ζήτημα παραπέμπεται στο... αποτέλεσμα της μονομαχίας, γιατί υποτίθεται πως... ο Θεός θα δικαιώσει και θα στέψει νικητή όποιον από τους δύο άντρες έχει δίκιο! Και αν ο σύζυγος ηττηθεί, η γυναίκα του, ένοχη σύμφωνα με την... υπόδειξη του Θεού, θα καεί ζωντανή, γυμνή και μαστιγωμένη, για ψευδή κατηγορία εναντίον ενός προύχοντα. Η εκδίκαση και τιμωρία του βιασμού μετατρέπεται άρα, σύμφωνα με την κυρίαρχη, ανδροκρατική ηθική και άποψη περί δικαίου, σε μάχη δύο αντρών που πολεμούν με τα όπλα για να υπερασπιστεί ο καθένας την τιμή του, ερήμην της βιασμένης γυναίκας.
Ο βετεράνος Ρίντλεϊ Σκοτ δημιουργεί μια από τις καλύτερες ταινίες του και είναι πια, πασιφανώς, ένας κλασικός σκηνοθέτης του Χόλυγουντ.
Mειονέκτημα της ταινίας αποτελεί πως όταν ξαναπιάνεται το νήμα της διήγησης –μετά από κάθε υποκειμενική αφήγηση– υπάρχουν αρκετές επαναλήψεις που θα μπορούσαν και να λείπουν, και το φιλμ προκύπτει τελικά με μεγάλη διάρκεια: 152 λεπτά.
Ο βετεράνος Ρίντλεϊ Σκοτ δημιουργεί μια από τις καλύτερες ταινίες του και είναι πια, πασιφανώς, ένας κλασικός σκηνοθέτης του Χόλυγουντ. Να σημειώσουμε πως υπηρέτησε επίσης, με μεγάλη επιτυχία, στην καριέρα του, και ένα άλλο θεαματικό είδος, την επιστημονική φαντασία («Blade Runner» 1982, «Alien» 1979, «Η διάσωση» 2015, «Προμηθέας» 2012, «Allien: Covenan» 2017).
* Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΣΟΥΜΑΣ είναι συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Το ημερολόγιο ενός αδέξιου εραστή» (εκδ. Βακχικόν).