Διαβάζοντας με τη Λένα Κιτσοπούλου

>Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτό τον καιρό;
Η ώρα του αστεριού της Κλαρίσε Λισπέκτορ, αλλά επειδή γράφω και σκηνοθετώ αυτή την εποχή ένα θεατρικό έργο, το έχω αφήσει στη μέση.
>Πώς ήρθε στα χέρια σας;
Διάβασα ένα άρθρο γι' αυτήν την συγγραφέα στην Καθημερινή και μου κίνησε την περιέργεια.
>Γενικά, πώς επιλέγετε βιβλία;
Με όλους τους τρόπους. Είτε έχω διαβάσει σε κάποιο έντυπο ή σάιτ που εμπιστεύομαι κάποιο σχετικό άρθρο, είτε από προτροπή φίλων, με τους οποίους έχουμε σχετικά κοινά γούστα, αλλά και από μόνη μου, χαζεύοντας σε βιβλιοπωλεία τους τίτλους, τα οπισθόφυλλα κ.λ.π.
>Έχετε βιβλίο στην τσάντα σας;
Όχι.
>Διαβάζετε στο Μετρό, σε καφέ ή σε άλλους εξωτερικούς χώρους;
Δεν μου αρέσει να διαβάζω έξω, δεν συγκεντρώνομαι. Θέλω να είμαι σπίτι μου, σε απομόνωση.
>Σε ποια στάση σας αρέσει να διαβάζετε;
Συνήθως σε καθιστή στάση. Σε καναπέ, σε πολυθρόνα. Κάπου που να βολεύομαι, αλλά καθιστή ή τέλος πάντων, ημιξαπλωτή, ημικαθιστή.
>Αφού τα διαβάσετε, φυλάτε τα βιβλία σας και τα μεταφέρετε από σπίτι σε σπίτι όταν μετακομίζετε;
Εννοείται πως τα φυλάω. Δεν μπορώ με τίποτα να διαβάσω βιβλίο που δεν είναι δικό μου. Ακόμα κι αν χρειαστεί να δανειστώ ένα βιβλίο, μετά θα πάω οποσδήποτε και να το αγοράσω, για να το έχω. Φυλάω μέχρι και τα παιδικά μου βιβλία.
>Πόσο οργανωμένη είναι η βιβλιοθήκη σας; Μπορείτε να βρείτε ένα βιβλίο άμα το ψάχνετε;
Έχω πολλά βιβλία κι έχουν αρχίσει να μη χωράνε. Οπότε πλέον επικρατεί μια πολύ χαοτική κατάσταση στο σπίτι μου, παρ' όλα αυτά βρίσκω την άκρη μου, γιατί το χάος αυτό έχει κάπως αποτυπωθεί στο μυαλό μου και ξέρω πού θα βρω τι.
>Προσέχετε τα βιβλία σας ή τα τσακίζετε, τα υπογραμμίζετε και σημειώνετε επάνω σ' αυτά;
Ναι, τα προσέχω. Δεν θέλω να σημειώνω πάνω τους, ούτε να τα τσακίζω.
>Έχει τύχει ποτέ να «κολλήσετε» με βιβλίο; Τι συνέβη;
Έχω κολλήσει πολύ στη ζωή μου με μεγάλα κλασικά μυθιστορήματα, Ντοστογιέφσκι, Γκαίτε αλλά και ελληνικά, π.χ. με τον Καραγάτση. Έχω περάσει ευτυχισμένα πρωινά ξυπνήματα στην ιδέα ότι με περιμένει η συνέχεια του βιβλίου. Τελευταία, ένα καλοκαίρι, είχα φάει «κόλλημα» με την αστυνομική λογοτεχνία. Έφαγα τρελό «κόλλημα» με τον Μαρρή και υπέφερα στην ιδέα ότι θα τα διαβάσω όλα και δεν θα υπάρχει άλλο βιβλίο με τον αστυνόμο Μπέκα που να μην το 'χω διαβάσει. Το έπαθα και λίγο με τον Jo Nesbo. Ήταν ένα καλοκαίρι του αστυνομικού «κολλήματος» πρόπερσι.
>Αφήνετε στη μέση βιβλία που σας κάνουν να βαριέστε; Πόσο συχνά;
Νομίζω ότι ποτέ δεν έχω αφήσει βιβλίο στη μέση. Ακόμα κι αν δεν μου άρεσε.
>Έχει τύχει να σας συναρπάσει, μετά από χρόνια, βιβλίο που στην πρώτη ανάγνωση σας είχε απογοητεύσει;
Νομίζω πως όχι, αλλά έχει τύχει να ξαναδιαβάζω κάτι και να βλέπω ή να ανακαλύπτω καινούργια πράγματα που δεν είχα δει την πρώτη φορά.
>Έχετε κλάψει ποτέ διαβάζοντας ένα βιβλίο;
Ναι. Με παιδικά βιβλία, όπως το Χωρίς οικογένεια, το Υιε μου, υιε μου, Οι άθλιοι, τέτοια πράγματα, παιδικά. Αργότερα, θυμάμαι πολύ κλάμα με τον Ζορμπά, του Καζαντζάκη και επίσης με τον Ομπλόμοφ του Γκορτζάροφ, το οποίο είναι και ένα από τα αγαπημένα βιβλία της ζωής μου.
>Τι κάνετε με τα βιβλία που δεν τα θέλετε πια; Τα πετάτε; Τα χαρίζετε; Τα κρύβετε σε σκοτεινά υπόγεια;
Δεν μπορώ να πετάξω βιβλίο. Κάποια παιδικά είναι σε μια αποθήκη. Αλλά, γενικά, δεν πετάω, ούτε χαρίζω.
>Υπάρχει κάποιο βιβλίο που έχετε δωρίσει σε περισσότερους από έναν άνθρωπο;
Πολύ συχνά το κάνω αυτό. Όταν κάτι μου έχει αρέσει, το κάνω συνήθως και δώρο. Έχει συμβεί με πολλά βιβλία αυτό. Τελευταία, το έκανα με το Γκιάκ του Δημοσθένη Παπαμάρκου.
>Θα συμμετείχατε ποτέ σε Λέσχη Ανάγνωσης;
Δεν μου αρέσουν πολύ τέτοιου είδους συζητήσεις. Γενικά τις αποφεύγω. Και στο θέατρο και παντού. Θεωρώ την ανάγνωση μια πολύ προσωπική περιπέτεια και εμπειρία, δεν θέλω να μοιράζομαι οργανωμένα τέτοιου είδους εμπειρίες, αυτό το κάνω μόνο με πολύ δικούς μου ανθρώπους και μόνο αν προκύψει η ανάγκη.

Ήθελα να βρίσκομαι στις ιστορίες με τις παρέες παιδιών, που κάνουν αλητείες, που ψάχνουν δολοφόνους, που διακινδυνεύουν τη ζωή τους κ.λ.π. Και τώρα πάντως που το σκέφτομαι αυτό θα ήθελα. Να ήμουνα δώδεκα χρονών, να ψάρευα πέστροφες με τον Χακλμπέρι Φιν.

>Σας έχει συμβεί να δανείσετε αγαπημένο βιβλίο και να μην σας επιστραφεί;
Επειδή έχω κόλλημα με το βιβλίο, ως αντικείμενο, αν μου συμβεί κάτι τέτοιο, το ζητάω πίσω. Δεν ντρέπομαι.
>Ποιο ήταν το αγαπημένο σας βιβλίο όταν ήσασταν μικρή;
Μικρή, διάβαζα πάρα πολύ. Οπότε, λόγω της εξοικείωσης με τη λογοτεχνία, από τα δώδεκα και μετά, διάβαζα πλέον βιβλία που θα διάβαζα και τώρα. Θυμάμαι που διάβασα δεκατριών ή δεκατεσσάρων χρονών όλη την Μποβουάρ και τον Σαρτρ. Είχα πολύ πείσμα, ακόμα και με πράγματα που δεν πολυκαταλάβαινα. Επέμενα να τα καταφέρω, να τα τελειώσω. Θυμάμαι που ένοιωθα ικανοποίηση όταν έκλεινα ένα τεράστιο βιβλίο, σαν να είχα καταφέρει να ανέβω ένα βουνό. Αγαπημένοι παιδικοί συγγραφείς, ήταν, όπως νομίζω για όλα τα παιδιά της γενιάς μου, η Ζωρζ Σαρρή και η Άλκη Ζέη. Επίσης, θυμάμαι ένα παιδικό μου «κόλλημα», λίγο άρρωστο, αλλά διάβασα δεκάδες φορές το βιβλίο για τη ζωή της Κριστιάνε Φ. Κριστιάνε Φ. Στα δεκατρία πόρνη και τοξικομανής. Περνούσα φάση εφηβείας και μου φαινόταν πολύ συναρπαστικός αυτός ο κόσμος, αλητεία, καταστροφή, παρανομία. Με μάγευε αυτή η μίζερη ζωή αυτών των παιδιών, με τις διαλυμένες οικογένειες. Τι να πω; Μάλλον, ήθελα ό,τι δεν είχα.
>Το έχετε ξαναδιαβάσει έκτοτε;
Δύσκολα θα ξαναδιαβάσω βιβλίο που έχω διαβάσει. Ειδικά, παιδικό. Επίσης, κάτι που θυμάμαι να με έχει συγκινήσει, δεν θέλω να το ξαναδιαβάσω, για να μην χαλάσει αυτό που είχα πάθει τότε.
>Μέσα σε ποια ιστορία που έχετε διαβάσει θα θέλατε να ζείτε;
Αυτό άλλαζε μέσα στα χρόνια και αναλόγως τη φάση. Στα δεκατρία μου π.χ. ήθελα να είμαι η Κριστιάνε Φ., πιο μικρή ήθελα να είμαι ένας από τους μυστικούς εφτά ή η Πίπη Φακιδομύτη. Και μέσα στον Τομ Σόγιερ ήθελα να ζω. Γενικά, τέτοια ταύτιση, την θυμάμαι μόνο στα παιδικά μου χρόνια. Ήθελα να βρίσκομαι στις ιστορίες με τις παρέες παιδιών, που κάνουν αλητείες, που ψάχνουν δολοφόνους, που διακινδυνεύουν τη ζωή τους κ.λ.π. Και τώρα πάντως που το σκέφτομαι αυτό θα ήθελα. Να ήμουνα δώδεκα χρονών, να ψάρευα πέστροφες με τον Χακλμπέρι Φιν.
>Με ποιον ή ποια συγγραφέα θα θέλατε να δειπνήσετε;
Με τον Παπαδιαμάντη. Θα ήθελα να καθήσω σε ένα καφενείο ή ταβέρνα χειμώνα στην Σκιάθο μαζί του.
>Λένε ότι ορισμένα βιβλία «μας βρίσκουν» σχεδόν μαγικά τη στιγμή που τα χρειαζόμαστε. Είχατε ποτέ τέτοια εμπειρία;
Εγώ πιστεύω ότι και εμείς, αναλόγως σε τι φάση ήμαστε, επιλέγουμε αντίστοιχα και το τι θα διαβάσουμε. Μπορεί ασυνείδητα, όμως σίγουρα είμαστε πάντα και μόνο ανοιχτοί, ώστε να υποδεχτούμε πράγματα ταιριαστά προς την κατάστασή μας.
>Για ποιο βιβλίο θα λέγατε: αυτό το βιβλίο μου άλλαξε τη ζωή;
Για όλα τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Αυτή η γλώσσα κυλάει στις φλέβες, είναι σαν να βάζεις μέσα σου καινούργιο αίμα, σαν να γίνεται θαύμα. Δεν ξέρω πώς να το περιγράψω. Πάντως το έργο του Παπαδιαμάντη έχει σίγουρα μαγικές ικανότητες, πέρα από την λογοτεχνική του αξία, δεξιοτεχνία, θεματολογία, δομή, ρυθμό, ευαισθησία κ.λ.π., τα οποία είναι δεδομένα. Μιλάω και για κάτι το θεϊκό που δημιουργεί ο απόλυτα αρμονικός συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων, το οποίο είναι ένα φυσικό φαινόμενο, σαν την παλίρροια, σαν την έκλειψη, σαν το ξημέρωμα, κάτι τέτοιο.
>Ποιος είναι για σας ο ορισμός του καλού βιβλίου;
Το καλό λογοτεχνικό βιβλίο για μένα είναι αυτό που δεν σε αφήνει να σκεφτείς την ώρα που το διαβάζεις. Που σε παρασύρει. Αυτό που δεν μπορείς να αμφισβητήσεις ούτε μια του λέξη. Αυτό που δεν θα του άλλαζες ούτε μία τελεία.
>Ποιο βιβλίο προτείνετε ενθέρμως αυτή την εποχή;
Κάθε εποχή για μένα είναι Η πτώση του Καμύ, το Έρως ήρως του Παπαδιαμάντη, ο Ομπλόμοφ του Γκορτζάροφ. Δύο από τους τελευταίους μου έρωτες, είναι της Yoko Ogawa Η πισίνα των καταδύσεων και του Ρομπέρτο Μπολάνιο το Τηλεφωνήματα.

Info
Η Λένα Κιτσοπούλου γεννήθηκε το 1971 στην Αθήνα. Είναι ηθοποιός, απόφοιτη της Δραματικής σχολής του θεάτρου Τέχνης, σκηνοθέτης, συγγραφέας θεατρικών έργων και βιβλίων. Μέχρι τις 11 Ιουνίου στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού θεάτρου, ανεβαίνει το έργο της Τυραννόσαυροι ΡΕΞ, το οποίο έγραψε και σκηνοθετεί. Παίζουν Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Γιώργος Κισσανδράκης, Λένα Κιτσοπούλου, Έμιλυ Κολιανδρή, Γιάννης Κότσιφας, Ιωάννα Μαυρέα, Μάριος Παναγιώτου, Δανάη Σαριδάκη, Βασίλης Σαφός.