andrei 1

Για την όπερα «Αντρέι: Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές» σε σύλληψη, σύνθεση, μουσική διδασκαλία, σκηνοθεσία και μουσική διεύθυνση της Δήμητρας Τρυπάνη και πρωτότυπο ποιητικό κείμενο του Παντελή Μπουκάλα, η οποία παρουσιάστηκε 25, 27 & 28.09 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ.

Της Έλενας Χουζούρη

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι υπήρξε μια μοναδική περίπτωση στον χώρο του παγκόσμιου κινηματογράφου. Δεν αρκεί να τοποθετηθεί ανάμεσα στους δέκα κορυφαίους σκηνοθέτες όλων των εποχών, διότι το στίγμα του είναι τόσο ιδιαίτερο και ανεπανάληπτο ώστε να απαιτεί μια εξαιρετικά απαιτητική και πολυεπίπεδη ανάγνωση. Αυτήν ακριβώς που επιχείρησαν με τόλμη, γνώση, πίστη και, αξιοθαύμαστα πέτυχαν, η σκηνοθέτις Δήμητρα Τρυπάνη, ο ποιητής Παντελής Μπουκάλας και μια πλειάδα ηθοποιών και μουσικών στην παράσταση ήχου «Αντρέι: Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές», που παρουσιάστηκε στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Οσο για τον Αντρέι, να θυμηθούμε ότι γεννήθηκε το 1932 στην Ζαβράζιε, μια μικρή πόλη της Σοβιετικής Ένωσης, ότι βίωσε από μικρός δύσκολα και καθοριστικά για την μετέπειτα πορεία του, την εκούσια απουσία του πατέρα του, ποιητή Αρσένι Ταρκόφσκι, ότι έζησε παιδική και εφηβική ηλικία κάτω από την στοργική σκέπη της μητέρας του, ότι σπούδασε στη Μόσχα, στο Ινστιτούτο Κινηματογράφου Γερασίμοφ, με δάσκαλο τον γνωστό σοβιετικό σκηνοθέτη, Μιχαήλ Ρομ –στον οποίο κατά δήλωσή του χρωστούσε πολλά– και ότι με την πρώτη του κιόλας κινηματογραφική εμφάνιση, στα τριάντα του χρόνια, το 1962 με την ταινία «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν» κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.

...βίωσε από μικρός δύσκολα και καθοριστικά για την μετέπειτα πορεία του, την εκούσια απουσία του πατέρα του, ποιητή Αρσένι Ταρκόφσκι...

Το 1965 έρχεται ο «Αντρέι Ρουμπλιόφ», που έχει ως θέμα τη ζωή και το έργο του κορυφαίου Ρώσου αγιογράφου του 15ου αιώνα. Το 1972 ολοκληρώνει την ταινία του «Σολάρις», βασισμένη στη νουβέλα του Πολωνού συγγραφέα Στανισλάφ Λεμ και υποψήφια για τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών, ενώ ένα χρόνο αργότερα έρχεται η κατά πολλοίς, αυτοβιογραφική ταινία του «Καθρέφτης», στην οποία εγκιβωτίζει και ποιήματα του πατέρα του, με πυρήνα της τα τραύματα που προκάλεσε στην παιδική του ψυχοσύνθεση ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1976 έχουμε τη, βαθιά φιλοσοφικής και υπαρξιακής αναζήτησης, ταινία του «Στάλκερ», βασισμένη στην επιστημονικής φαντασίας νουβέλα των Ρώσων συγγραφέων, Αρκάντι και Μπορίς Στρουγκάτσκι, η οποία θεωρείται σταθμός στον ποιητικό και στοχαστικό κινηματογράφο που με προσήλωση διακονεί.

Το 1982, στην Ιταλία, γυρίζει την ταινία «Νοσταλγία», για την οποία την επόμενη χρονιά στο Φεστιβάλ των Καννών, μοιράζεται μαζί με τον Ρομπέρ Μπρεσόν, το Μεγάλο Βραβείο Δημιουργικού Κινηματογράφου, ενώ οι σοβιετικές αρχές κάνουν ό,τι μπορούν για να μην τιμηθεί με τον Χρυσό Φοίνικα, γεγονός που οδηγεί εκουσίως τον Αντρέι εκτός Σοβιετικής Ένωσης. Η τελευταία του ταινία με τίτλο «Η Θυσία», θα γυριστεί στην Σουηδία πια, το 1985, με Σουηδούς ηθοποιούς και με έντονο μπεργκμανικό χρώμα. Ένα χρόνο αργότερα, στην ωριμότερη στιγμή της ζωής και της δημιουργίας του, στα πενήντα τέσσερα μόλις χρόνια του, θα διαγνωσθεί με καρκίνο του πνεύμονα σε προχωρημένο στάδιο και θα καταλήξει.

Ο ίδιος δεν ήταν θρησκευόμενος με την στενόκαρδη έννοια του όρου, «δεν πιστεύω» έλεγε «αλλά επιλέγω να πιστέψω», θέση που διαφοροποιεί κατά πολύ την οπτική του απέναντι στον άνθρωπο και στη ζωή.

Όλες του οι ταινίες θα αποσπάσουν μια σειρά διακρίσεων και ο πρόωρος θάνατός του θα στερήσει από τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο, αυτόν που μπόλιασε την κινηματογραφική τέχνη, όσο κανένας άλλος, με την ποίηση, τον φιλοσοφικό στοχασμό, τη βαθιά μεταφυσική-υπαρξιακή αναζήτηση του ανθρώπου και τα προαιώνια ερωτήματά του για την προέλευσή του, την επί της γης πορεία του, τη μεταθανάτια κατάληξή του. Ερωτήματα που συνομιλούσαν ευθέως, με τα αντίστοιχα φιλοσοφικά του χριστιανισμού, ειδικότερα της μεγάλης, ορθόδοξης παράδοσης της χώρας του. Ο ίδιος δεν ήταν θρησκευόμενος με την στενόκαρδη έννοια του όρου, «δεν πιστεύω» έλεγε «αλλά επιλέγω να πιστέψω», θέση που διαφοροποιεί κατά πολύ την οπτική του απέναντι στον άνθρωπο και στη ζωή. Τον κινηματογράφο που υπερασπιζόταν με ελευθερόφρονο σθένος και αταλάντευτη προσήλωση αποκαλούσε «Ποιητικό κινηματογράφο».

Η παράσταση της Λυρικής, που απολαύσαμε και μας συγκίνησε, ήταν μια ολοκληρωμένη, υψηλής αισθητικής θερμοκρασίας και βαθιάς πνευματικότητας, ηχητική και ποιητική αναπαράσταση των επτά ταινιών του Ταρκόφσκι. Ένα πραγματικό επίτευγμα ήχου, μουσικής, κίνησης και βεβαίως κειμένου, γραμμένου από έναν άξιο ποιητή μας, τον Παντελή Μπουκάλα. Και όλα αυτά τα στοιχεία ήταν συνταιριασμένα με σπάνια αρμονία, ισορροπία και οικονομία, από την σκηνοθέτιδα Δήμητρα Τρυπάνη, της οποίας δουλειά ομολογώ δεν είχα ξαναδεί, και η περισσή ικανότητα της να δημιουργήσει/οικοδομήσει αυτό το τόσο σύνθετο, προκλητικά δύσκολο, καλλιτέχνημα, πραγματικά με εξέπληξε.

andrei 2

Από την πρώτη ήδη σκηνή, θαρρείς και έκανε την εμφάνισή του ο ίδιος ο Ταρκόφσκι με το σκηνικό που, εμένα προσωπικά, με ταξίδεψε στο «Στάλκερ» και τον χαρακτηριστικό ήχο του νερού που γουγλουκίζει από κάτω, τόσο γνώριμο σε όλες σχεδόν τις ταινίες του Ρώσου σκηνοθέτη. Και από κοντά το ποιητικό κείμενο του Παντελή Μπουκάλα που αρχίζει με την εικόνα του χριστιανικού σταυρού που σταδιακά στρεβλώνεται και μετατρέπεται σε αγκυλωτό σταυρό, εικόνα ποιητική που παραπέμπει στις φρικωδίες του Παγκόσμιου Πολέμου, τις οποίες βίωσε παιδί ο Αντρέι και τις μετουσίωσε στην κινηματογραφική φιγούρα του Ιβάν, Ιωάννη, Γιοχανατάν και όλων των παιδιών που χάθηκαν ή χάνονται στους πολέμους.

Ένα πραγματικό επίτευγμα ήχου, μουσικής, κίνησης και βεβαίως κειμένου, γραμμένου από έναν άξιο ποιητή μας, τον Παντελή Μπουκάλα.

Στο ποιητικό κείμενό του ο Μπουκάλας προσεγγίζει και αναδεικνύει όλα όσα βασάνισαν τους βαθυστόχαστους προβληματισμούς του Ταρκόφσκι: Η απώλεια, η ελευθερία, η ανελευθερία, ο πόλεμος, η πίστη, η θρησκεία. Το μοτίβο που διατρέχει αυτήν την ανάγνωση των επτά ταινιών του Αντρέι είναι το δέντρο, σύμβολο αιώνιο της ζωής επί της Γης. Ο ποιητικός αυτός λόγος εγκιβωτίζεται μέσα σε ένα ορμητικό ηχητικό ποτάμι, από μουσική, από πολυφωνικό τραγούδι, από σωματικά κρουστά, τόσο αρμονικά δεμένα μεταξύ τους, τόσο υποβλητικά και επιδραστικά, ώστε να πραγματώνεται στην εντέλεια αυτό που η σκηνοθέτις ονομάζει παράσταση ήχου, με την έννοια ότι ο ήχος είναι ο πυρήνας της αφήγησης. Για να διευρυνθεί, θεωρώ, η έννοια της θρησκευτικότητας που πρέσβευε ο Αντρέι, και που δεν περιορίζεται αποκλειστικά στο ορθόδοξο δόγμα, στο κείμενο είχε εγκιβωτιστεί και το λουθηρανικό ρέκβιεμ καθώς και σπαράγματα λατινικής υμνογραφίας, έτσι ώστε να προσδίδεται μια ιερατική αίσθηση, ίσως υπερβολική κάποιες στιγμές.

Θα πρέπει να σταθώ όμως και στους, μακράν εξαιρετικούς, δεκαοχτώ, επί σκηνής, συντελεστές, οι οποίοι «έπαιζαν» ισάριθμες εκδοχές του ταρκοφσκικού σύμπαντος, ταυτισμένοι με τους ήρωες και τις ταινίες του Αντρέι. Ανάμεσά τους, ηθοποιοί, τραγουδιστές, μουσικοί, χορογράφοι, καθώς και το μουσικό σύνολο οκτώ μουσικών, που ένωσαν τις καλλιτεχνικές τους δυνάμεις για να τιμήσουν τον Αντρέι σε αυτό το μοναδικό Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές.


 Η ΕΛΕΝΑ ΧΟΥΖΟΥΡΗ είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Τελευταίο της μυθιστόρημα, «Στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Μια παλιά ιστορία» (εκδ. Πατάκη). 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Καλοκαίρι στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη της Άνδρου – Παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες» και άλλες εκδηλώσεις

Καλοκαίρι στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη της Άνδρου – Παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες» και άλλες εκδηλώσεις

Η Καΐρειος Βιβλιοθήκη της Άνδρου φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, και την παρουσίαση του δοκιμίου του Γιάννη Μαμάη «Κολοφώνες – Η μνήμη της τελευταίας σελίδας» (εκδ. Gutenberg).

Επιμέλεια: Book Press

Ως ίδρυμα που προάγει την ...

Παρελθόν και μέλλον στην Εθνική Λυρική Σκηνή – Όσα αναμένουμε να δούμε το επόμενο διάστημα

Παρελθόν και μέλλον στην Εθνική Λυρική Σκηνή – Όσα αναμένουμε να δούμε το επόμενο διάστημα

Σκέψεις για το πλούσιο πρόγραμμα παραστάσεων που θα ανέβουν στην Εθνική Λυρική Σκηνή το επόμενο διάστημα. Όσα αναμένουμε... Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Τζοκόντα» του Αμίλκαρε Πονκιέλι στο Πασχαλινό Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη ...

«Αθύρματα από χαρτί»: Εγκαίνια της έκθεσης του Απόστολου Φ. Βέττα στο Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο

«Αθύρματα από χαρτί»: Εγκαίνια της έκθεσης του Απόστολου Φ. Βέττα στο Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο

Την Τετάρτη 9 Ιουλίου 2025 στις 19:00, η έκθεση του σκηνογράφου και αρχιτέκτονα Απόστολου Φ. Βέττα «Αθύρματα από χαρτί» εγκαινιάζεται στο Σπίτι του Ελύτη-Μουσείο.

Επιμέλεια: Book Press

Την Τετάρτη 9 Ιουλίου 2025 σ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ