oloi oi anthropoi tou vasilia kentriki

Για το μυθιστόρημα του Robert Penn Warren «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η λίστα του Robert McCrum στην εφημερίδα «The Guardian» –ανάμεσα στις πολλές λίστες που κυκλοφορούν– για τα 100 καλύτερα μυθιστορήματα στην αγγλική γλώσσα περιλαμβάνει (νο. 67, με χρονολογική σειρά) το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά (1946), συμπερίληψη με την οποία συμφωνούν και πολλοί άλλοι κριτικοί (το περιοδικό «Time» το κατέταξε στα 100 καλύτερα από το 1923 κι εξής, η Modern Library το ανέδειξε 36ο καλύτερο μυθιστόρημα του 20ού αιώνα κ.λπ.). Κι αν ελέγξουμε ποια από αυτά έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, θα ανακαλύψουμε ότι είναι ένα από τα ελάχιστα που είχε απομείνει αμετάφραστο.

Κι είναι όντως ένα μεγάλο ερώτημα αυτό το «γιατί», αν σκεφτεί κανείς ότι είναι ένα καταξιωμένο έργο (βραβείο Πούλιτζερ το 1947), που έχει μεταφερθεί δύο φορές στην κινηματογραφική οθόνη (το 1949 με σκηνοθέτη τον Robert Rossen και το 2006 από τον Steven Zaillian), έχει παιχτεί πολλές φορές στο θέατρο κι έχει διασκευαστεί για την τηλεόραση. Όλα αυτά, βέβαια, δεν μετράνε αυτά καθαυτά, αν δεν επιβεβαιώσουμε ότι το ελληνικό κοινό μπορεί να δει μέσα στο μυθιστόρημα όχι μόνο μια αόριστη γραμματολογική αξία, αλλά και μια βάση για να αντιληφθεί την κοινωνικοπολιτική κατάσταση όχι μόνο της Αμερικής αλλά και τη δική του.

Πολιτικό μυθιστόρημα

Κι όντως το θέμα του μυθιστορήματος δεν είναι ένας κυβερνήτης σε μια μικρή νότια Πολιτεία των ΗΠΑ, αλλά η ίδια η πολιτική, ιδωμένη μέσα από το ψυχολογικό πρίσμα ενός κοντινού του ανθρώπου. Ο κυβερνήτης είναι ο Γουίλι Σταρκ, αφηγητής είναι ο πρώην δημοσιογράφος και νυν σύμβουλός του Τζακ Μπέρντεν κι όλα ξεκινάνε από τη στιγμή που ο τελευταίος αναλαμβάνει να ξεψαχνίσει το παρελθόν του δικαστή Μόνταγκιου Ίρβιν, για να βρει κάτι σάπιο. Η μύτη, λοιπόν, του διαβήτη μπαίνει σ’ αυτό το σημείο κι η γραφίδα του απλώνεται κυκλικά (και αναδρομικά) προς την ιδεαλιστική ανιδιοτελή δράση του Σταρκ μέσα στη δεκαετία του ’20 και την αναρρίχηση του άσημου καταρχάς δικηγοράκου στον κυβερνητικό θώκο, σε δύο θητείες τη δεκαετία του ’30. Με ανάλογες αναδρομές ο Μπέρντεν αφηγείται τη ζωή του θείου του Κας Μάστερν, που πέθανε τελικά μέσα στον Εμφύλιο, ενώ προηγουμένως η δράση του είχε συνέπειες στη ζωή των άλλων. Και φυσικά το ψάξιμο που επιχειρεί ο μυστικοσύμβουλος βγάζει λαβράκι, καθώς ο δικαστής Ίρβιν είχε πριν από είκοσι περίπου χρόνια διαφθαρεί με οικομικό αντάλλαγμα για τις «υπηρεσίες» του.

Η δημοκρατία γύρω από έναν «βασιλιά» δεν είναι ακριβώς δημοκρατική, ο «βασιλιάς» καταστρατηγεί τη νόμιμή του ισχύ, αφού κατευθύνει μαριονέτες, όσο κι αν έχει ξεκινήσει από ιδεαλιστικές πρακτικές και συμπεριφορές, και το παρασκήνιο υπονομεύει την επιφάνεια, καθώς η διαπλοκή, ο εκβιασμός και η διαφθορά είναι πάντοτε παρόντα.

Το καλογραμμένο μυθιστόρημα του R.P. Warren, που αναφέρεται στη δημοκρατία του Μεσοπολέμου, δεν παύει να είναι αντιπροσωπευτικό της γενικότερης πολιτικής σήψης και του αριβισμού που διακρίνει την πολιτική και την εξουσία. Η δημοκρατία γύρω από έναν «βασιλιά» δεν είναι ακριβώς δημοκρατική, ο «βασιλιάς» καταστρατηγεί τη νόμιμή του ισχύ, αφού κατευθύνει «μαριονέτες», όσο κι αν έχει ξεκινήσει από ιδεαλιστικές πρακτικές και συμπεριφορές, και το παρασκήνιο υπονομεύει την επιφάνεια, καθώς η διαπλοκή, ο εκβιασμός και η διαφθορά είναι πάντοτε παρόντα.

warren 2
Ο Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν, ποιητής, πεζογράφος, κριτικός και πανεπιστημιακός δάσκαλος, είναι ο μόνος Αμερικανός συγγραφέας που τιμήθηκε τόσο με το βραβείο Πούλιτζερ ποίησης (δύο φορές, το 1957 και το 1979) όσο και με το Πούλιτζερ μυθιστορήματος (για το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά, το 1947). Το βιβλίο γνώρισε δύο κινηματογραφικές μεταφορές (η πρώτη σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Ρόσσεν, τιμήθηκε με το Όσκαρ καλύτερης ταινίας) και δύο τηλεοπτικές (η πρώτη από τον Σίντνεϊ Λιούμετ).

 

Η πολιτική, ωστόσο, παρόλο που είναι πανταχού παρούσα, συχνά παραμερίζει μπροστά στα ψυχολογικά διλήμματα και τις ευαισθησίες, κυρίως του αφηγητή. Ενώ κι ο ίδιος ξέρει ότι συμμετέχει με τις έρευνές του στους εκβιασμούς του αφεντικού του, προσπαθεί να τα έχει καλά με τη συνείδησή του και αναζητά στηρίγματα προς δύο κατευθύνσεις: Αφενός, δίνει ευκαιρίες στους ανθρώπους να αμυνθούν, όπως έκανε με τον Δικαστή Ίρβιν, μολονότι –σε ένα είδος αριστοτελικής περιπέτειας– οδήγησε στα αντίθετα αποτελέσματα και στην αποκάλυψη στοιχείων για τη δική του ζωή. Αφετέρου, με μνημονικές εξακτινώσεις, όπως με τον πρόγονό του, Κας Μάστερν, το αγνό ξεκίνημα του Γουίλι Σταρκ, την προδοσία του απ’ αυτόν όσον αφορά τη νεανική του αγάπη κ.λπ., επιχειρεί να αναδείξει τις εσωτερικές συγκρούσεις, τον διχασμό του –όσο θεωρεί ότι η ιστορία του Σταρκ είναι κομμάτι της δικής του ιστορίας– και σε κάποια κρίσιμη φάση τις αποστάσεις που παίρνει από το Αφεντικό.

Ο ίδιος ο Γουίλι Σταρκ αναδεικνύεται σε σημαίνουσα λογοτεχνική μορφή. Δεν είναι κακός, αφού κάνει πολλά με στόχο το κοινό καλό (χτίζει νοσοκομείο, επιβάλλει φορολογικά μέτρα κατά των πλούσιων, στηρίζει την πολιτειακή ομάδα μπέιζμπολ)· συνάμα όμως ως στυγνός πολιτικός και κυνικός στις αποφάσεις και τις πράξεις του παίζει το παιχνίδι των εκβιασμών, του πολιτικού τσαμπουκά και της αδίστακτης πυγμής. Έτσι, συμπαθής και αντιπαθής συνάμα, τίθεται στο κέντρο μιας σύγχρονης τραγωδίας, όπου η ύβρις συναντά την τίσιν, η αλαζονεία βρίσκει για όλους την τιμωρία της (όχι μόνο ο δικαστής Ίρβιν αυτοκτονεί, αλλά κι ο γιος του κυβερνήτη μένει παράλυτος, ενώ κι ο ίδιος ο πρωταγωνιστής τιμωρείται κατάστηθα) κι ο αναγνώστης «δι’ ελέου και φόβου» φτάνει σε μια οδυνηρή κάθαρση.

Πολιτικό και ψυχολογικό, γραμμένο με δεξιότητα, αφηγηματική (λόγω της σοφής μίξης παρόντος και παρελθόντος όπως και της εξιστόρησης γεγονότων και σκέψεων), και τραγωδιακή με την εξαιρετική αυξομείωση της έντασης, το μυθιστόρημα προβληματίζει για τα όρια της δημοκρατίας αλλά και για τις αντοχές της ψυχής.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).


warrenΌλοι οι άνθρωποι του βασιλιά
ROBERT PENN WARREN
Μτφρ. ΑΘΗΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ
ΠΟΛΙΣ 2020
Σελ. 560, τιμή εκδότη €22.00

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ