alt

Για το μυθιστόρημα του Σταύρου Χριστοδούλου «Hotel National» (εκδ. Καλέντη).

Της Χρύσας Φάντη

«Άνθρωποι μετέωροι πάνω από τον γκρεμό της Ιστορίας. Πλημμυρισμένοι από όνειρα που αποδείχτηκαν ψευδαισθήσεις». Για τους περισσότερους Έλληνες συγγραφείς που έζησαν (άμεσα ή έμμεσα) τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Kατοχή και κυρίως τον Εμφύλιο, η προσπάθεια ερμηνείας εκείνης της γενικευμένης ένοπλης σύγκρουσης που εκτός των άλλων δεινών είχε ως αποτέλεσμα τον θανάσιμο εγκλωβισμό εκατομμυρίων ανθρώπων μέσα σε ποικίλες πολιτισμικές και ατομικές προκαταλήψεις, αποτέλεσε μία από τις πιο κύριες θεματικές τους προκλήσεις.

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους δημιουργούς ήταν ενταγμένοι σε κάποια συγκεκριμένη πολιτικοκοινωνική κοινότητα, τα έργα τους, χάρη στην ειλικρίνεια και την πρωτοτυπία τους, υπερέβησαν, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, το πλαίσιο αυτής της ένταξης και, κατ’ επέκταση, την ακραία στενότητα των απόψεων που διαχώριζε τη πλευρά των «νικητών» από εκείνη των «ηττημένων». Εν ολίγοις, η ελληνική μεταπολεμική λογοτεχνία, αν και επηρεάστηκε από τα πολιτικά δρώμενα της εποχής της, λειτούργησε απελευθερωτικά και σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις καθορίστηκε απόλυτα από αυτά. Ως προς τον βαθμό της ένταξης αλλά και την ευρύτητα πνεύματος και τον μοντερνισμό τους, είναι χαρακτηριστικές οι περιπτώσεις του Στρατή Τσίρκα που δούλεψε στον ημιπαράνομο αριστερό Τύπο της ελληνικής παροικίας της Αιγύπτου, του Δημήτρη Χατζή που πολέμησε στο πλευρό του δημοκρατικού στρατού, της Μέλπως Αξιώτη που έζησε ως πολιτικός πρόσφυγας, αλλά και νεότερων, όπως ο Αντώνης Σαμαράκης, ο Βασίλης Βασιλικός, η Μάρω Δούκα κ.ά.1 

Το Ηοtel National του Κύπριου Σταύρου Χριστοδούλου, ακολουθώντας αυτή την παράδοση, εφορμά από μια παρόμοια ιδεολογική φόρτιση για να καταλήξει σε μια καθολική υπαρξιακή αμφισβήτηση. «Εδώ δεν μας θέλουν. Εκεί δεν τους θέλουμε εμείς. Κι εγώ δεν έχω πια δύναμη για άλλα ψέματα». Η αφήγηση, ενώ κινείται μέσα σε έναν ορισμένο ιστορικό χρόνο, δεν αναπτύσσεται αυστηρά γραμμικά. Ξεκινά από το Βουκουρέστι τον Ιούλιο του 2014 με την επίσκεψη του 82χρονου Κύπριου Γρηγόρη Μιχαήλ στο σπίτι της Θάλειας, χήρας του Ελλαδίτη Θοδωρή Κύρζη, αλλά στη συνέχεια πραγματοποιεί μια αναδρομή στο Βουκουρέστι του Ιουλίου του 1957, όταν ο Γρηγόρης θα γνωρίσει για πρώτη φορά τον Θοδωρή και θα αναπτυχθεί μεταξύ τους μια ιδιαίτερα φιλική σχέση. Ο Θοδωρής, πολιτικός πρόσφυγας που πολέμησε στο πλευρό του δημοκρατικού στρατού, αθώος, ονειροπόλος και παρορμητικός, βρίσκεται στον αντίποδα του λιγομίλητου Γρηγόρη, απεσταλμένου στο Βουκουρέστι από το αδελφό κυπριακό κομμουνιστικό κόμμα. Ο πρώτος είναι εικοσιεπτά χρονών και παντρεμένος, ενώ ο δεύτερος εικοσιπέντε και λαχταρά να πιει τη ζωή μονορούφι. Όταν ο Γρηγόρης επιστρέφει στην Κύπρο το ’60, οι δρόμοι τους χωρίζουν. Ο Γρηγόρης, σε αντίθεση με τον Θοδωρή, θα πει «ναι» στο Κόμμα του και θα δεχτεί να γίνει «ιδιοκτήτης» ενός εργοστάσιου βιτρίνα για τις επιχειρηματικές βλέψεις και δραστηριότητες των Ρουμάνων «συντρόφων» (φανερές και εδώ οι πολιτικές νύξεις), παραγνωρίζοντας συνειδητά ή ασυνείδητα εκείνα που ονειρεύτηκε: σοσιαλιστικά οράματα, αρχές, ιδεολογίες. Αυτή η στάση και πολλές άλλες ιδιωτικές και πολιτικές του επιλογές θα δυναμιτίσουν όχι μόνο τη φιλία των δύο πρωταγωνιστών αλλά και τις σχέσεις τους με τα στενά οικογενειακά τους πρόσωπα. Όταν ο Γρηγόρης επιστρέφει γηραιός πια στο Βουκουρέστι, ο Θοδωρής έχει πεθάνει. Ο ίδιος, πίσω στη χώρα του, έχει αποκτήσει δόξα, χρήμα και εξουσία, αλλά μέσα του νιώθει κενός. Διανυκτερεύει στο Hotel National, πρώην ξενοδοχείο της κομματικής ελίτ, αντιμέτωπος πια με φαντάσματα.

Ο Χριστοδούλου ανατέμνει ζητήματα που αφορούν την “υπό αίρεση” πολιτική ορθότητα μιας γενιάς που προηγήθηκε της δικής του, όχι μόνο για να αμφισβητήσει τους δογματισμούς της ή να αποδώσει εύσημα σε μια ετεροχρονισμένη πολιτική λήθης, αλλά (πρωτίστως) για να αναδείξει την ανάγκη για επούλωση, συμφιλίωση και συγχώρεση. 

Όπως και στα αντίστοιχα πεζογραφήματα της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, έργα στα οποία το ιστορικό τραύμα αντί να επουλωθεί γίνεται εντέλει βαθύτερο εξαιτίας της αδράνειας που επιφέρει η ήττα και η έλλειψη πίστης σε οτιδήποτε «ηρωικό» ή «επικό»,2 έτσι και εδώ, στο Hotel National, η πολιτική ήττα και η κοινωνική ακύρωση έρχεται να επιτείνει την αγωνία, το υπαρξιακό άγχος, την αποξένωση και το αίσθημα της προσωπικής ενοχής, οδηγώντας όχι μόνο τους πρωταγωνιστές αλλά και όλα σχεδόν τα πρόσωπα που τους περιστοιχίζουν σε μια καθολική και σχεδόν ανερμήνευτη μοναξιά. Μια αίσθηση παραλόγου, ματαίωσης και εσωτερικής αποξένωσης πολύ κοντά στο πνεύμα του υπαρξισμού και της αμφισβήτησης των Γάλλων διανοουμένων εκείνης της εποχής. Ο συγγραφέας Χριστοδούλου φαίνεται να γνώρισε τη δραματική περιδίνηση αυτής της γενιάς, είτε από ιστορικές πηγές και αφηγήσεις τρίτων είτε από πληροφορίες που του παρείχε η ζωή του πατέρα του – άλλωστε, την πορεία αυτής της ζωής παίρνει ως μπούσουλα για τις ανάγκες της μυθοπλασίας του. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τα προσωπικά του βιώματα, αφού ως έφηβος την δεκαετία του ’803 θα πρέπει να είχε ιδίαν εικόνα και αντίληψη για αυτά που διαδραματίζονταν τότε στον τόπο του και τα οποία σε μεγάλο βαθμό συσχετίζονταν με εκείνα που διαδραματίζονταν ή είχαν διαδραματιστεί στην Ελλάδα τις προηγούμενες δεκαετίες − αν δεν αποτελούσαν κιόλας τη νομοτελειακή τους εξέλιξη. Ως εκ τούτου, το έργο του Hotel National δεν είναι μόνο μια μυθιστορία εποχής αλλά και ένα πόνημα που φέρνει ταυτόχρονα την προσωπική σφραγίδα (στοχασμό, βλέμμα, κρίση, φόρτιση) ενός μάρτυρα-επιγόνου. Και εδώ βρίσκεται το πλέον ενδιαφέρον. Καθότι, τείνει να είναι κοινή διαπίστωση ότι, αν κι έχουν περάσει κοντά εβδομήντα χρόνια από το τέλος του ελληνικού Εμφυλίου και την αρχή της ίδρυσης του κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας και περισσότερα από σαράντα από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τον πρώτο μεγάλο επαναπατρισμό των πολιτικών προσφύγων στην Ελλάδα, η διανόηση και στις δυο αυτές χώρες, στην πλειοψηφία της (εξαιρέσεις στη λογοτεχνία ήδη αναφέραμε), μόνο τελευταία διεξάγει μια σφαιρική συζήτηση, και μια, πέρα από κομματικές και άλλες προκαταλήψεις, συστηματική καταγραφή.

Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι ο Σταύρος Χριστοδούλου, με το πρώτο του αυτό μυθιστόρημα, ανατέμνει ζητήματα που αφορούν την «υπό αίρεση» πολιτική ορθότητα μιας γενιάς που προηγήθηκε της δικής του, όχι μόνο για να αμφισβητήσει τους δογματισμούς της ή να αποδώσει εύσημα σε μια ετεροχρονισμένη πολιτική λήθης, αλλά (πρωτίστως) για να αναδείξει την ανάγκη για επούλωση, συμφιλίωση και συγχώρεση. Βαδίζοντας πάνω στα χνάρια των έργων Ακυβέρνητες πολιτείες (1961-1965) του Στρατή Τσίρκα, Το κιβώτιο (1975-1976) του Άρη Αλεξάνδρου και Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα της Άλκης Ζέη (1997), το συγκεκριμένο έργο συνιστά ένα ώριμο και ολοκληρωμένο λογοτεχνικό πόνημα, ένα μυθιστόρημα στο οποίο ο μύθος και η πλοκή είναι άρτια, οι πληροφορίες ακριβείς, οι περιγραφές ζωντανές. Ευφυώς ψυχογραφημένοι και με προσοχή σκιαγραφημένοι είναι και οι χαρακτήρες, ενώ το κυπριακό ιδίωμα λειτουργεί θετικά, προς όφελος της αληθοφάνειας και χωρίς να διασπάται η ενότητα της αφήγησης. Η γλώσσα στα πλαίσια των κλασικών γνωρισμάτων της πεζογραφίας είναι απλή και ρέουσα, οι αφηγηματικοί τόνοι ήπιοι, με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει σταδιακά για να τονίσει σημεία αιχμής και να ενισχύσει αντίστοιχες κορυφώσεις.

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας.


1. Δες και Χριστόφορος Μηλιώνης «Η μεταπολεμική πεζογραφία. Πρώτη και δεύτερη μεταπολεμική γενιά», στο Με το νήμα της Αριάδνης. Μεταπολεμική Πεζογραφία. Ερμηνεία Κειμένων, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1991, σ. 11, και Απόστολος Σαχίνης, «Γενική εισαγωγή». Νέοι πεζογράφοι. Είκοσι χρόνια νεοελληνικής πεζογραφίας: 1945-1965, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1965, σσ. 36-37.
2. «Την Πενταετία 1977-1982 επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα ο μεγαλύτερος αριθμός των πολιτικών προσφύγων, ανακτώντας και την ελληνική ιθαγένεια». Hotel National, σ. 183 (υποσημ.). Δες και Βενετία Αποστολίδου, Τραύμα και Μνήμη, Η πεζογραφία των Πολιτικών Προσφύγων, Πόλις, Αθήνα 2010.
3. Δες και Αλέξης Ζήρας, Η ορεσίβια ποιητική μνήμη του Τάσου Πορφύρη – Ο μεταπόλεμος και οι ποιητές της ορεινής ενδοχώρας, Ύψιλον, Αθήνα 2016, και Γιώργος Αράγης, «Εισαγωγή», στον τόμο Ανέστης Ευαγγέλου, Η δεύτερη μεταπολεμική γενιά, 1950-1970, Ανθολογία, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1994, σσ. 25-26).

alt

Hotel National
Σταύρος Χριστοδούλου
Καλέντης 2016
Σελ. 288, τιμή εκδότη €14,00

alt

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ