alt

Για την προσωπική μυθιστορία του Απόστολου Δοξιάδη «Ερασιτέχνης επαναστάτης» (εκδ. Ίκαρος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το 2018 θα μπορούσε να αναδειχθεί η χρονιά της αυτοβιογραφίας, αφού, όπως έγραψα και προ ολίγων εβδομάδων, πλείστοι συγγραφείς –και μάλιστα όχι υπερήλικες– κατάφυγαν άμεσα ή έμμεσα σε αυτοβιογραφικά αφηγήματα, για να ορθώσουν την προσωπική τους μυθολογία.

Αυτό όμως που μετουσιώνει το πραγματικό σε μια λαχταριστή λογοτεχνική απόπειρα είναι η υποκειμενική σκοπιά, που λειτουργεί σαν πρίσμα, και η στιλιστική δύναμη, η οποία μετατρέπει την εξιστόρηση των γεγονότων σε μια δυνατή αναγνωστική εμπειρία.

Αυτή τη μυθολογία ο Απόστολος Δοξιάδης την ονομάζει «μυθιστορία», στην οποία εξιστορεί ένα κομμάτι από τη ζωή του, σεβόμενος τις αρχές της στρωτής αφήγησης και της ιστορικής ακρίβειας. Αυτό όμως που μετουσιώνει το πραγματικό σε μια λαχταριστή λογοτεχνική απόπειρα είναι η υποκειμενική σκοπιά, που λειτουργεί σαν πρίσμα, και η στιλιστική δύναμη, η οποία μετατρέπει την εξιστόρηση των γεγονότων σε μια δυνατή αναγνωστική εμπειρία. Ο αναγνώστης διαβάζει τις χίλιες σελίδες με περιέργεια αλλά και με την κατανάλωση της ίδιας φαιάς ουσίας που θα κατανάλωνε και στην αμιγή λογοτεχνία.

Κομβικό σημείο της αφήγησης είναι η 21η Απριλίου 1967, όταν εγκαθιδρύεται η Χούντα, ενώ ο μικρός αφηγητής είναι δεκατεσσάρων ετών. Κι αυτό δείχνει αφενός το πότε άρχισε ενεργά να αποκτά ο μικρός Απόστολος συνείδηση του κόσμου, κι αφετέρου πως κέντρο της «προσωπικής μυθιστορίας» δεν είναι τόσο το αμβλυωπικό εγώ, αλλά το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό στερέωμα, που καθορίζει το εγώ και μέσω του τελευταίου συλλαμβάνεται και καταγράφεται. Η πολιτική μέσα στην επταετία κι η αντίσταση της Αριστεράς, μέσα και έξω από τη χώρα, αποτελεί το πλαίσιο, μέσα στο οποίο το αυτοβιογραφικό υποκείμενο καταθέτει τη δική του μαρτυρία.

Κι όντως αυτό που κερδίζουμε μέσα από την ανάγνωση δεν είναι η πληροφόρηση για τον ιδιωτικό βίο του συγγραφέα –της μόδας τα τελευταία χρόνια ως εστίαση στο άτομο και στον μικρόκοσμό του-, αλλά η διά του συγγραφικού υποκειμένου περιήγηση στη μεταπολεμική και κυρίως στην Ελλάδα της δικτατορίας, αλλά και στο παγκόσμιο σκηνικό. Οι προδικτατορικοί κλυδωνισμοί, η Χούντα και οι απαγορεύσεις της, το Βιετνάμ, η Αριστερά με την αγωνιστικότητα και τις καλολαδωμένες δομές της, αλλά και με τον διχασμό, τις φατρίες και τις αγκυλώσεις της είναι μερικά από τα ιστορικοκοινωνικά μοτίβα μέσα στα οποία ανδρώνεται ο αφηγητής.

Πώς πλάθεται τελικά η βιωμένη ιστορία; Αποκλείεται όσα γράφει ο Απόστολος Δοξιάδης για τα γεγονότα των παιδικών του χρόνων να είναι απόλυτα προσωπικές αναμνήσεις. Πιθανότατα το παρελθόν είναι ένα κράμα βιωμάτων, διαμορφωμένων και από τα λόγια των μεγαλύτερων, διαθλασμένων από τη συνείδηση του ενήλικου, διανθισμένων από τα δημοσιεύματα της εποχής. Ωστόσο τα χρόνια της ενεργής δράσης του ως ημι-αυτόνομου μέλους του ΚΚΕ εσωτερικού, με έδρα το Παρίσι, όπου σπούδαζε, και με καθοδηγητή τον Άξελ Βαλντέν, παρουσιάζονται πολύ εναργώς, ώστε να φανεί η προσωπική του στάση απέναντι στη Χούντα και την Αριστερά (την οποία πάντα την έβλεπε με επιφύλαξη αλλά σίγουρα αναγνώριζε τις αντιστασιακές της δυνατότητες), αλλά και ολόκληρο το δίκτυο μέσα στο οποίο δρούσε.

Ο Απόστολος Δοξιάδης δεν γράφει απλώς ένα χρονικό εκείνων των ετών με έμφαση στην ιστορική αλήθεια, αλλά περισσότερο μια λογοτεχνική κατάθεση, όπου όλα αρθρώνονται στο αφηγούμενο εγώ.

Ο Απόστολος Δοξιάδης δεν γράφει απλώς ένα χρονικό εκείνων των ετών με έμφαση στην ιστορική αλήθεια, αλλά περισσότερο μια λογοτεχνική κατάθεση, όπου όλα αρθρώνονται στο αφηγούμενο εγώ. Κι αυτό επιτρέπει τον υποκειμενισμό, τις προσωπικές σκέψεις και ενστάσεις, τις παλινωδίες, τις συζητήσεις και τις αντικρουόμενες απόψεις να διασταυρώνονται στη συνείδησή του, καθώς έψαχνε τρόπους να ενεργοποιηθεί πολιτικά, αλλά και να αντιληφθεί τη σκακιέρα πάνω στην οποία έτυχε να βρεθεί, ως ενεργούν και ενεργούμενο πιόνι. Μ’ αυτόν τον τρόπο η όλη αφήγηση παίρνει τα χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος μαθητείας, αφού το νεαρό παιδί που έφυγε στην Αμερική και έπειτα στη Γαλλία ενηλικιώνεται μέσω της πολιτικής, που του πρόσφερε έναν στόχο έξω από την ατομικότητά του, ψήθηκε στο παρασκήνιο της διωκόμενης Αριστεράς, ενώ πάντα έμενε κατά βάθος ένας νέος του Κέντρου, και ωρίμασε αποκτώντας αυτοσυνειδησία, πνευματική και πολιτική σοφία.

Αν ο Άξελ Βαλντέν είναι ο «επαγγελματίας επαναστάτης» (με όλες τις διφορούμενες πλευρές του) [Βλέπε και τη δική του ματιά που συμπτωματικά εκδόθηκε κι αυτή το 2018: Σωτήρης Βαλντέν, Δικτατορία και αντίσταση 1967-1974: Προσωπική μαρτυρία, εκδ. Θεμέλιο], ο Απόστολος Δοξιάδης είναι ο «ερασιτέχνης» που συνεργάζεται με το ΚΚΕ εσωτερικού ως το πιο μετριοπαθές κομουνιστικό κόμμα, ώστε να συνδράμει στον αντιδικτατορικό αγώνα. Το χιλιοσέλιδο βιβλίο του αξίζει όχι μόνο για τη γνώση της Ιστορίας, αλλά και για την τεθλασμένη ματιά ενός ατόμου που γράφει για να αναπλάσει τον δρόμο προς την πολιτική ωρίμαση.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, η «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).


altΕρασιτέχνης επαναστάτης
Προσωπική μυθιστορία
Απόστολος Δοξιάδης
Ίκαρος 2018
Σελ. 1064, τιμή εκδότη €27,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

Για το βιβλίο της Σόνια Παρνέλ [Sonia Purnell] «Μια ασήμαντη γυναίκα» (μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Η κατάσκοπος Βιρτζίνια Χολ. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η επιβλητική θωριά και το απαράμιλλο σ...

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

Για το βιβλίο του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Φλεγόμενο αγόρι» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο Στίβεν Κρέιν [Stephen Crane] όπως φωτογραφήθηκε το 1897 (© Britannica). 

Γράφει ο Μιχάλης Πιτένης

Κά...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ