alt

Για την προσωπική μυθιστορία του Απόστολου Δοξιάδη «Ερασιτέχνης επαναστάτης» (εκδ. Ίκαρος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το 2018 θα μπορούσε να αναδειχθεί η χρονιά της αυτοβιογραφίας, αφού, όπως έγραψα και προ ολίγων εβδομάδων, πλείστοι συγγραφείς –και μάλιστα όχι υπερήλικες– κατάφυγαν άμεσα ή έμμεσα σε αυτοβιογραφικά αφηγήματα, για να ορθώσουν την προσωπική τους μυθολογία.

Αυτό όμως που μετουσιώνει το πραγματικό σε μια λαχταριστή λογοτεχνική απόπειρα είναι η υποκειμενική σκοπιά, που λειτουργεί σαν πρίσμα, και η στιλιστική δύναμη, η οποία μετατρέπει την εξιστόρηση των γεγονότων σε μια δυνατή αναγνωστική εμπειρία.

Αυτή τη μυθολογία ο Απόστολος Δοξιάδης την ονομάζει «μυθιστορία», στην οποία εξιστορεί ένα κομμάτι από τη ζωή του, σεβόμενος τις αρχές της στρωτής αφήγησης και της ιστορικής ακρίβειας. Αυτό όμως που μετουσιώνει το πραγματικό σε μια λαχταριστή λογοτεχνική απόπειρα είναι η υποκειμενική σκοπιά, που λειτουργεί σαν πρίσμα, και η στιλιστική δύναμη, η οποία μετατρέπει την εξιστόρηση των γεγονότων σε μια δυνατή αναγνωστική εμπειρία. Ο αναγνώστης διαβάζει τις χίλιες σελίδες με περιέργεια αλλά και με την κατανάλωση της ίδιας φαιάς ουσίας που θα κατανάλωνε και στην αμιγή λογοτεχνία.

Κομβικό σημείο της αφήγησης είναι η 21η Απριλίου 1967, όταν εγκαθιδρύεται η Χούντα, ενώ ο μικρός αφηγητής είναι δεκατεσσάρων ετών. Κι αυτό δείχνει αφενός το πότε άρχισε ενεργά να αποκτά ο μικρός Απόστολος συνείδηση του κόσμου, κι αφετέρου πως κέντρο της «προσωπικής μυθιστορίας» δεν είναι τόσο το αμβλυωπικό εγώ, αλλά το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό στερέωμα, που καθορίζει το εγώ και μέσω του τελευταίου συλλαμβάνεται και καταγράφεται. Η πολιτική μέσα στην επταετία κι η αντίσταση της Αριστεράς, μέσα και έξω από τη χώρα, αποτελεί το πλαίσιο, μέσα στο οποίο το αυτοβιογραφικό υποκείμενο καταθέτει τη δική του μαρτυρία.

Κι όντως αυτό που κερδίζουμε μέσα από την ανάγνωση δεν είναι η πληροφόρηση για τον ιδιωτικό βίο του συγγραφέα –της μόδας τα τελευταία χρόνια ως εστίαση στο άτομο και στον μικρόκοσμό του-, αλλά η διά του συγγραφικού υποκειμένου περιήγηση στη μεταπολεμική και κυρίως στην Ελλάδα της δικτατορίας, αλλά και στο παγκόσμιο σκηνικό. Οι προδικτατορικοί κλυδωνισμοί, η Χούντα και οι απαγορεύσεις της, το Βιετνάμ, η Αριστερά με την αγωνιστικότητα και τις καλολαδωμένες δομές της, αλλά και με τον διχασμό, τις φατρίες και τις αγκυλώσεις της είναι μερικά από τα ιστορικοκοινωνικά μοτίβα μέσα στα οποία ανδρώνεται ο αφηγητής.

Πώς πλάθεται τελικά η βιωμένη ιστορία; Αποκλείεται όσα γράφει ο Απόστολος Δοξιάδης για τα γεγονότα των παιδικών του χρόνων να είναι απόλυτα προσωπικές αναμνήσεις. Πιθανότατα το παρελθόν είναι ένα κράμα βιωμάτων, διαμορφωμένων και από τα λόγια των μεγαλύτερων, διαθλασμένων από τη συνείδηση του ενήλικου, διανθισμένων από τα δημοσιεύματα της εποχής. Ωστόσο τα χρόνια της ενεργής δράσης του ως ημι-αυτόνομου μέλους του ΚΚΕ εσωτερικού, με έδρα το Παρίσι, όπου σπούδαζε, και με καθοδηγητή τον Άξελ Βαλντέν, παρουσιάζονται πολύ εναργώς, ώστε να φανεί η προσωπική του στάση απέναντι στη Χούντα και την Αριστερά (την οποία πάντα την έβλεπε με επιφύλαξη αλλά σίγουρα αναγνώριζε τις αντιστασιακές της δυνατότητες), αλλά και ολόκληρο το δίκτυο μέσα στο οποίο δρούσε.

Ο Απόστολος Δοξιάδης δεν γράφει απλώς ένα χρονικό εκείνων των ετών με έμφαση στην ιστορική αλήθεια, αλλά περισσότερο μια λογοτεχνική κατάθεση, όπου όλα αρθρώνονται στο αφηγούμενο εγώ.

Ο Απόστολος Δοξιάδης δεν γράφει απλώς ένα χρονικό εκείνων των ετών με έμφαση στην ιστορική αλήθεια, αλλά περισσότερο μια λογοτεχνική κατάθεση, όπου όλα αρθρώνονται στο αφηγούμενο εγώ. Κι αυτό επιτρέπει τον υποκειμενισμό, τις προσωπικές σκέψεις και ενστάσεις, τις παλινωδίες, τις συζητήσεις και τις αντικρουόμενες απόψεις να διασταυρώνονται στη συνείδησή του, καθώς έψαχνε τρόπους να ενεργοποιηθεί πολιτικά, αλλά και να αντιληφθεί τη σκακιέρα πάνω στην οποία έτυχε να βρεθεί, ως ενεργούν και ενεργούμενο πιόνι. Μ’ αυτόν τον τρόπο η όλη αφήγηση παίρνει τα χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος μαθητείας, αφού το νεαρό παιδί που έφυγε στην Αμερική και έπειτα στη Γαλλία ενηλικιώνεται μέσω της πολιτικής, που του πρόσφερε έναν στόχο έξω από την ατομικότητά του, ψήθηκε στο παρασκήνιο της διωκόμενης Αριστεράς, ενώ πάντα έμενε κατά βάθος ένας νέος του Κέντρου, και ωρίμασε αποκτώντας αυτοσυνειδησία, πνευματική και πολιτική σοφία.

Αν ο Άξελ Βαλντέν είναι ο «επαγγελματίας επαναστάτης» (με όλες τις διφορούμενες πλευρές του) [Βλέπε και τη δική του ματιά που συμπτωματικά εκδόθηκε κι αυτή το 2018: Σωτήρης Βαλντέν, Δικτατορία και αντίσταση 1967-1974: Προσωπική μαρτυρία, εκδ. Θεμέλιο], ο Απόστολος Δοξιάδης είναι ο «ερασιτέχνης» που συνεργάζεται με το ΚΚΕ εσωτερικού ως το πιο μετριοπαθές κομουνιστικό κόμμα, ώστε να συνδράμει στον αντιδικτατορικό αγώνα. Το χιλιοσέλιδο βιβλίο του αξίζει όχι μόνο για τη γνώση της Ιστορίας, αλλά και για την τεθλασμένη ματιά ενός ατόμου που γράφει για να αναπλάσει τον δρόμο προς την πολιτική ωρίμαση.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, η «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).


altΕρασιτέχνης επαναστάτης
Προσωπική μυθιστορία
Απόστολος Δοξιάδης
Ίκαρος 2018
Σελ. 1064, τιμή εκδότη €27,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα 1934-1944» του Νίκου Βατόπουλου (κριτική) – Ημερολόγιο μαθητείας

«Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα 1934-1944» του Νίκου Βατόπουλου (κριτική) – Ημερολόγιο μαθητείας

Για το αυτοβιογραφικό αφήγημα του Νίκου Βατόπουλου «Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα 1934-1944» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο συγγραφέας με τη μικρή Ada στο σπίτι τους, το 1967 © Από το αρχείο του Νίκου Βατόπουλου.

Γράφει ο Ηλίας Καφάογλου

...
«“Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...”: Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου» του Λέοντα Ναρ (κριτική)

«“Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...”: Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου» του Λέοντα Ναρ (κριτική)

Για το βιβλίο του Λέοντα Ναρ «“Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...”: Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου» (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Δρουγαλά

Με τον πολύ χαρακτηριστικό τίτλο Να βρω ξανά του νήματος την άκρη… –στίχο α...

«Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο» της Εύας Μπέη (κριτική)

«Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο» της Εύας Μπέη (κριτική)

Για το βιβλίο με τις καταγραφές της Εύας Μπέη «Με τον Νίκο Καρούζο – Ημερολόγιο» (εκδ. Loggia).

Του Γιάννη Παλαβού

Έχω την αίσθηση πως για αρκετούς Έλληνες ποιητές που έχουν πάνω κάτω τα χρόνια μου το να τσιτάρουν στίχους του Καρούζου και να ανεκδοτολο...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ