alt

Για την προσωπική μυθιστορία του Απόστολου Δοξιάδη «Ερασιτέχνης επαναστάτης» (εκδ. Ίκαρος).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το 2018 θα μπορούσε να αναδειχθεί η χρονιά της αυτοβιογραφίας, αφού, όπως έγραψα και προ ολίγων εβδομάδων, πλείστοι συγγραφείς –και μάλιστα όχι υπερήλικες– κατάφυγαν άμεσα ή έμμεσα σε αυτοβιογραφικά αφηγήματα, για να ορθώσουν την προσωπική τους μυθολογία.

Αυτό όμως που μετουσιώνει το πραγματικό σε μια λαχταριστή λογοτεχνική απόπειρα είναι η υποκειμενική σκοπιά, που λειτουργεί σαν πρίσμα, και η στιλιστική δύναμη, η οποία μετατρέπει την εξιστόρηση των γεγονότων σε μια δυνατή αναγνωστική εμπειρία.

Αυτή τη μυθολογία ο Απόστολος Δοξιάδης την ονομάζει «μυθιστορία», στην οποία εξιστορεί ένα κομμάτι από τη ζωή του, σεβόμενος τις αρχές της στρωτής αφήγησης και της ιστορικής ακρίβειας. Αυτό όμως που μετουσιώνει το πραγματικό σε μια λαχταριστή λογοτεχνική απόπειρα είναι η υποκειμενική σκοπιά, που λειτουργεί σαν πρίσμα, και η στιλιστική δύναμη, η οποία μετατρέπει την εξιστόρηση των γεγονότων σε μια δυνατή αναγνωστική εμπειρία. Ο αναγνώστης διαβάζει τις χίλιες σελίδες με περιέργεια αλλά και με την κατανάλωση της ίδιας φαιάς ουσίας που θα κατανάλωνε και στην αμιγή λογοτεχνία.

Κομβικό σημείο της αφήγησης είναι η 21η Απριλίου 1967, όταν εγκαθιδρύεται η Χούντα, ενώ ο μικρός αφηγητής είναι δεκατεσσάρων ετών. Κι αυτό δείχνει αφενός το πότε άρχισε ενεργά να αποκτά ο μικρός Απόστολος συνείδηση του κόσμου, κι αφετέρου πως κέντρο της «προσωπικής μυθιστορίας» δεν είναι τόσο το αμβλυωπικό εγώ, αλλά το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό στερέωμα, που καθορίζει το εγώ και μέσω του τελευταίου συλλαμβάνεται και καταγράφεται. Η πολιτική μέσα στην επταετία κι η αντίσταση της Αριστεράς, μέσα και έξω από τη χώρα, αποτελεί το πλαίσιο, μέσα στο οποίο το αυτοβιογραφικό υποκείμενο καταθέτει τη δική του μαρτυρία.

Κι όντως αυτό που κερδίζουμε μέσα από την ανάγνωση δεν είναι η πληροφόρηση για τον ιδιωτικό βίο του συγγραφέα –της μόδας τα τελευταία χρόνια ως εστίαση στο άτομο και στον μικρόκοσμό του-, αλλά η διά του συγγραφικού υποκειμένου περιήγηση στη μεταπολεμική και κυρίως στην Ελλάδα της δικτατορίας, αλλά και στο παγκόσμιο σκηνικό. Οι προδικτατορικοί κλυδωνισμοί, η Χούντα και οι απαγορεύσεις της, το Βιετνάμ, η Αριστερά με την αγωνιστικότητα και τις καλολαδωμένες δομές της, αλλά και με τον διχασμό, τις φατρίες και τις αγκυλώσεις της είναι μερικά από τα ιστορικοκοινωνικά μοτίβα μέσα στα οποία ανδρώνεται ο αφηγητής.

Πώς πλάθεται τελικά η βιωμένη ιστορία; Αποκλείεται όσα γράφει ο Απόστολος Δοξιάδης για τα γεγονότα των παιδικών του χρόνων να είναι απόλυτα προσωπικές αναμνήσεις. Πιθανότατα το παρελθόν είναι ένα κράμα βιωμάτων, διαμορφωμένων και από τα λόγια των μεγαλύτερων, διαθλασμένων από τη συνείδηση του ενήλικου, διανθισμένων από τα δημοσιεύματα της εποχής. Ωστόσο τα χρόνια της ενεργής δράσης του ως ημι-αυτόνομου μέλους του ΚΚΕ εσωτερικού, με έδρα το Παρίσι, όπου σπούδαζε, και με καθοδηγητή τον Άξελ Βαλντέν, παρουσιάζονται πολύ εναργώς, ώστε να φανεί η προσωπική του στάση απέναντι στη Χούντα και την Αριστερά (την οποία πάντα την έβλεπε με επιφύλαξη αλλά σίγουρα αναγνώριζε τις αντιστασιακές της δυνατότητες), αλλά και ολόκληρο το δίκτυο μέσα στο οποίο δρούσε.

Ο Απόστολος Δοξιάδης δεν γράφει απλώς ένα χρονικό εκείνων των ετών με έμφαση στην ιστορική αλήθεια, αλλά περισσότερο μια λογοτεχνική κατάθεση, όπου όλα αρθρώνονται στο αφηγούμενο εγώ.

Ο Απόστολος Δοξιάδης δεν γράφει απλώς ένα χρονικό εκείνων των ετών με έμφαση στην ιστορική αλήθεια, αλλά περισσότερο μια λογοτεχνική κατάθεση, όπου όλα αρθρώνονται στο αφηγούμενο εγώ. Κι αυτό επιτρέπει τον υποκειμενισμό, τις προσωπικές σκέψεις και ενστάσεις, τις παλινωδίες, τις συζητήσεις και τις αντικρουόμενες απόψεις να διασταυρώνονται στη συνείδησή του, καθώς έψαχνε τρόπους να ενεργοποιηθεί πολιτικά, αλλά και να αντιληφθεί τη σκακιέρα πάνω στην οποία έτυχε να βρεθεί, ως ενεργούν και ενεργούμενο πιόνι. Μ’ αυτόν τον τρόπο η όλη αφήγηση παίρνει τα χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος μαθητείας, αφού το νεαρό παιδί που έφυγε στην Αμερική και έπειτα στη Γαλλία ενηλικιώνεται μέσω της πολιτικής, που του πρόσφερε έναν στόχο έξω από την ατομικότητά του, ψήθηκε στο παρασκήνιο της διωκόμενης Αριστεράς, ενώ πάντα έμενε κατά βάθος ένας νέος του Κέντρου, και ωρίμασε αποκτώντας αυτοσυνειδησία, πνευματική και πολιτική σοφία.

Αν ο Άξελ Βαλντέν είναι ο «επαγγελματίας επαναστάτης» (με όλες τις διφορούμενες πλευρές του) [Βλέπε και τη δική του ματιά που συμπτωματικά εκδόθηκε κι αυτή το 2018: Σωτήρης Βαλντέν, Δικτατορία και αντίσταση 1967-1974: Προσωπική μαρτυρία, εκδ. Θεμέλιο], ο Απόστολος Δοξιάδης είναι ο «ερασιτέχνης» που συνεργάζεται με το ΚΚΕ εσωτερικού ως το πιο μετριοπαθές κομουνιστικό κόμμα, ώστε να συνδράμει στον αντιδικτατορικό αγώνα. Το χιλιοσέλιδο βιβλίο του αξίζει όχι μόνο για τη γνώση της Ιστορίας, αλλά και για την τεθλασμένη ματιά ενός ατόμου που γράφει για να αναπλάσει τον δρόμο προς την πολιτική ωρίμαση.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, η «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).


altΕρασιτέχνης επαναστάτης
Προσωπική μυθιστορία
Απόστολος Δοξιάδης
Ίκαρος 2018
Σελ. 1064, τιμή εκδότη €27,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

«Μια ασήμαντη γυναίκα» της Σόνια Παρνέλ (κριτική) – Βιρτζίνια Χολ, μια αφανής και δαιμόνια κατάσκοπος

Για το βιβλίο της Σόνια Παρνέλ [Sonia Purnell] «Μια ασήμαντη γυναίκα» (μτφρ. Θεοδώρα Δαρβίρη, εκδ. Μίνωας). Κεντρική εικόνα: Η κατάσκοπος Βιρτζίνια Χολ. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η επιβλητική θωριά και το απαράμιλλο σ...

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

«Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ (κριτική) – Στίβεν Κρέιν, ένας πρωτοπόρος που χάθηκε νωρίς

Για το βιβλίο του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Φλεγόμενο αγόρι» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Ο Στίβεν Κρέιν [Stephen Crane] όπως φωτογραφήθηκε το 1897 (© Britannica). 

Γράφει ο Μιχάλης Πιτένης

Κά...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ