Το λαίμαργο παιδί μέσα μας

Όταν γνωστοί συγγραφείς βιβλίων για ενήλικες αφηγούνται ιστορίες για πιτσιρίκια.

Της Αργυρώς Πιπίνη

Πριν από καιρό μού έκαναν δώρο τρία βιβλία της Μάργκαρετ Άτγουντ. Τρία βιβλία για παιδιά. Ναι, η συγγραφέας του «Τυφλού δολοφόνου» έχει γράψει και βιβλία για παιδιά. Το παράδοξο και μαγικό σε αυτά τα τρία βιβλία (1. «Princess Prunella and the Purple Peanut», 2. «Rude Ramsay and the Roaring Radishes» και 3. «Bashful Bob and Doreful Dorinda») ήταν το εξής: πλην των αντωνυμιών, των συνδέσμων,

των άρθρων, των προθέσεων και των επιρρημάτων, όλες οι άλλες λέξεις στα βιβλία αυτά τα κύρια ονόματα, τα ουσιαστικά, τα επίθετα και τα ρήματα άρχιζαν από το ίδιο γράμμα (P=Π, R=Ρ, B=ΜΠ και D=ΝΤ). Διαβάζοντας αυτές τις ιστορίες πολλές φορές δυνατά, σαν να της διάβαζα σ’ ένα παιδί, είδα ότι η επανάληψη των λέξεων που άρχιζαν από το ίδιο γράμμα, η επανάληψη των συμφώνων, που είναι πιο πολλά από τα φωνήεντα στην αγγλική γλώσσα, ακουγόταν σαν μουσική. Έπειτα, η προσπάθεια της Άτγουντ να μείνει πιστή στη συνθήκη των λέξεων που άρχιζαν από ένα γράμμα τής έδινε τη δυνατότητα να περιγράφει, πολλές φορές, τα πράγματα με δύο και τρεις λέξεις, αντί να κυριολεκτεί, και να παίζει ευφάνταστα με γλωσσοδέτες, πράγμα μαγικό και φοβερά διεγερτικό για τα παιδιά.

Το να παίζεις ευφάνταστα με γλωσσοδέτες είναι φοβερά διεγερτικό για τους μικρούς αναγνώστες

Γνωστοί συγγραφείς βιβλίων για ενήλικες –αλλά και ποιητές–, τόσο Έλληνες όσο και ξένοι, έχουν γράψει θαυμάσια παραμύθια για παιδιά, παραμύθια που διαβάζονται από όλες τις ηλικίες. Ο ερχομός ενός παιδιού, το λαίμαργο παιδί μέσα μας, η επιθυμία για ένα ταξίδι στην περιπέτεια της γλώσσας, η ελευθερία που προσφέρει η ανάπτυξη μιας ιστορίας για παιδιά, το σύντομο χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο ολοκληρώνεται ένα παιδικό βιβλίο ή η αλλαγή συγγραφικής πλεύσης αποτελούν πιθανόν το αγαθό κίνητρο για το γράψιμο μιας ιστορίας για παιδιά. Σημαντικό δέλεαρ για την προσωρινή στροφή στο βιβλίο για παιδιά πιστεύω πως αποτελεί και ο παράγοντας «μαγεία», «όνειρο», που ο συγγραφέας έχει τη δυνατότητα ν’ αφήσει να γλιστρήσει στην πραγματικότητα της πλοκής κάποιων ιστοριών. Είναι τουλάχιστον αυτονόητο ότι στα παιδικά βιβλία τα ζώα μιλάνε, τα αντικείμενα αισθάνονται, τα σπίτια πετάνε, ο χρόνος καταργείται. Θα είχε επίσης ενδιαφέρον να εξετάσουμε γιατί οι ποιητές ‒όταν δεν ασχολούνται με στίχους, ρυθμό και ρίμα και περνάνε στην πρόζα‒ επιλέγουν συνήθως το παιδικό βιβλίο. Ένα ποίημα, όπως κι ένα διήγημα, πρέπει μέσα σε έναν ορισμένο αριθμό λέξεων να μιλήσει για όσα θέλει να πει και να είναι τόσο σαφές όσο και υπαινικτικό.

Ακολουθεί μια μικρή λίστα με βιβλία συγγραφέων για ενήλικες που γράφουν για παιδιά, για να κάνετε τις επιλογές σας και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας. Άλλα έχουν κυκλοφορήσει παλιότερα και άλλα πρόσφατα.

Ο Γιάννης Κοντός είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Εκτός, όμως, των συλλογών με τα ποιήματά του, έχει γράψει και παραμύθια για παιδιά, που τα έχουν εικονογραφήσει γνωστοί ζωγράφοι (Αλ. Φασιανός, Δ. Μυταράς). Δίπλα λοιπόν στον «Αθλητή του τίποτα» και στην «Ηλεκτρισμένη πόλη» βρίσκουμε τα βιβλία «Αριστείδης, ο μικρός ιπποπόταμος» (Κέδρος 2001), «Τα Χριστούγεννα έρχονται» (Κέδρος 2004) και «Τα παραμύθια του καλού μάγου», με ζωγραφιές του Φαίδωνα Πατρικαλάκη (Κέδρος 2009). Ποιητικές, τρυφερές ιστορίες με ήρωες παιδιά και ζώα που πιστεύουν στο καλό.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, συγγραφέας –μεταξύ άλλων– του μυθιστορήματος «Το γονίδιο της αμφιβολίας», έγραψε το παιδικό βιβλίο «Ο ιπποπότης και η νεραϊγελάδα», που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, με ζωγραφιές του Βασίλη Παπατσαρούχα. Το ταξίδι ενός ιπποπότη, δηλαδή ενός ιπποπόταμου που φοράει πανοπλία ιππότη, προς αναζήτηση μιας νεράιδας. Ο ήρωας διασχίζει βουνά, ποτάμια, βάλτους. Και συναντάει έναν κροκόσκυλο, ένα σαμιαφίδι, μια αλεφαντεπού. Και τους ζητάει βοήθεια, αλλά πού... Όλο το παραμύθι είναι γεμάτο από τρελές επιμειξίες λέξεων. Ίσως αυτό το πρώτο παιδικό βιβλίο ν’ αποτελέσει την αρχή μιας όμορφης φιλίας του συγγραφέα με τα παιδιά.

Ο Αύγουστος Κορτώ είναι ο Πέτρος Χατζόπουλος. Ο Πέτρος Χατζόπουλος είναι ο Αύγουστος Κορτώ. Δίπλα στα βιβλία του για ενήλικες βρίσκουμε και οκτώ βιβλία για παιδιά. Θα σας προτείνω τα αγαπημένα μου: «Το καταραμένο περιδέραιο της Νιαουφερτίτης», σε εικονογράφηση Δέσποινας Καραπάνου (Πατάκης 2007), «Η εξαφάνιση της Ντόροθυ Σνοτ», σε εικονογράφηση Δέσποινας Καραπάνου (Πατάκης 2003), και το πιο πρόσφατο, «Η μικρή Ρουάλα», σε εικονογράφηση του Πέτρου Μπουλούμπαση (Καστανιώτης 2009). Ποια είναι η Ρουάλα; Ένα αξιολάτρευτο κοριτσάκι που ζει στο Κολωνάκι με το πλήρες σετ –πλούσιοι γονείς, γιαγιά και ωραίο σπίτι–, που έχει μια εμπεριστατωμένη θεωρία για το τι σημαίνει «καλύτερός μας φίλος», που κρατιέται σε φόρμα σκαρφαλώνοντας σε νεραντζιές, που θαυμάζει τη Μαντόνα και την Τζέι Λο, που μαθαίνει ν’ αγαπάει τα βιβλία, που έχει την απόλυτη φιλοδοξία να φτιάξει μεγαλώνοντας ένα σούπερ γαλακτομπούρεκο και που έχει αποφασίσει, στο μέλλον, να γυρίσει μαζί με τις κολλητές της σίριαλ στα ισπανικά. Το είδος του βιβλίου που διαβάζουν και απολαμβάνουν άνετα και ενήλικες αναγνώστες.

Την άνοιξη του 2009 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το πρώτο βιβλίο για παιδιά του Πέτρου Τατσόπουλου, «Ο Σίσυφος στο μπαλκόνι», με εικόνες της Ναταλίας Καπατσούλια. Τα άγουρα χρόνια ενός περπατημένου και ετοιμόλογου γάτου, του Σίσυφου, οι φιλίες, οι εχθροί και οι συμμαχίες του.

Η Αμάντα Μιχαλοπούλου συνεχίζει να γράφει βιβλία τόσο για μεγάλους όσο και για παιδιά. Το αγαπημένο μου είναι «Το σπίτι που πετάει», σε εικονογράφηση του Διαμαντή Αϊδίνη (Άμμος 1997), ένα βιβλίο για τον σεβασμό στο περιβάλλον και τη ζωή στην πόλη πολύ πριν ασχοληθούμε σοβαρά με αυτά τα θέματα. Και μερικά πιο πρόσφατα βιβλία της: «Ο Ισίδωρος και ο ναυαγός», σε εικονογράφηση Σοφίας Τουλιάτου (Πατάκης 2008), «Η εγγονή του Αϊ-Βασίλη» και «Η εγγονή του Αϊ-Βασίλη και τα μπισκότα της αγάπης». Και στα δύο βιβλία, τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτη, η εικονογράφηση είναι της Σοφίας Τουλιάτου.

Η Σώτη Τριανταφύλλου έχει γράψει πολλά βιβλία για μεγάλα, ενδιάμεσης ηλικίας και μικρά παιδιά. Τρία από αυτά απευθύνονται στις δύο τελευταίες κατηγορίες και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη: «Γράμμα σ’ έναν δράκο» (2005), «Αφρικανικό ημερολόγιο» (2008) και «Η Μαριόν στ’ ασημένια νησιά και στα κόκκινα δάση» (1999, εικονογράφηση Τάσος Μισούρας). Η ιστορία της Μαριόν είναι η αγαπημένη μου. Σε ποιο άλλο βιβλίο μπορείς να διαβάσεις για τα όνειρα που μας δανείζουν οι φίλοι μας, όταν δεν μπορούμε να κοιμηθούμε, και για τις ονειροθήκες, το μέρος όπου φυλάμε τα όνειρα;

Πριν από μερικά χρόνια κυκλοφόρησαν τρία βιβλία της Λένας Διβάνη για παιδιά: «Τα όνειρα της Νίνας», σε εικονογράφηση Μαρίας Καραγιάννη (Καστανιώτης 2006), «Η κόκκινη Λένα και ο παπαγάλος απ’ τον Άρη» (2003) και «Η ντομάτα των Χριστουγέννων» (2002) – και τα δύο από τις εκδόσεις Μελάνι, σε εικονογράφηση Μελίνας Δεσφινιώτου. Το 2008 και ο Αλέξης Σταμάτης έγραψε ένα εφηβικό βιβλίο, «Ο Άλκης και ο λαβύρινθος», σε εικονογράφηση Denis Lhomme (Καστανιώτης).

Ο Παντελής Καλιότσος, συγγραφέας των βιβλίων «Δεκεμβριανή νύχτα» και «Οι ονειροπόλοι», έχει γράψει κι αρκετά βιβλία για παιδιά και εφήβους. Ενδεικτικά: «Ένα σακί μαλλιά», σε εικονογράφηση Σπύρου Γούση (Πατάκης 1996), και «Η σφεντόνα του Δαβίδ», σε εικονογράφηση του ίδιου του συγγραφέα (Πατάκης 2001).

Ακόμα, κυκλοφορούν μεταφρασμένα στα ελληνικά και τα τρία κείμενα που έχει γράψει η Σύλβια Πλαθ για παιδιά, αλλά και τα παραμύθια του Ε.Ε. Κάμμινγκς.

Παραμύθια
Ε.Ε. Κάμμινγκς
Mτφρ. Ροδούλα Παππά
Σχέδια Πάολο Γκέτσι
ΝΕΦΕΛΗ 2009

Το βιβλίο περιλαμβάνει τρία παραμύθια, που πιθανολογείται ότι ο Κάμμινγκς τα έγραψε μεταξύ του 1919 και του 1924 για την κόρη του Νάνσι, κι ένα ακόμη, που πρέπει να το έγραψε μετά το 1948 για τον μικρό εγγονό του, τον γιο της Νάνσι.

Κρεβατοποιηματάκια
Σύλβια Πλαθ
Mτφρ. Aργυρώ Πιπίνη, Φοίβος Δουδώνης
Εικον. Δωροθέα Λαμπρινοπούλου
ΜΕΛΑΝΙ 2005