amour360

Της Εύας Στάμου

Η λογοτεχνία δεν έχει το μονοπώλιο στην ανάλυση του έρωτα. Από τη βιολογία έως την ψυχανάλυση και από τη θρησκεία ως την ανθρωπολογία, διαθέτουμε πλήθος θεωριών για τη φύση του ρομαντικού έρωτα και της σαρκικής επιθυμίας. Θα μπορούσε λοιπόν να αναρωτηθεί κανείς αν η ποίηση και η πεζογραφία έχουν να προσθέσουν κάτι πραγματικά διαφορετικό από τις ήδη υπάρχουσες φιλοσοφικές, ψυχαναλυτικές κι επιστημονικές θεωρήσεις περί έρωτος.

Πιστεύω ότι η απάντηση είναι θετική. Μετά από έρευνες, αναλύσεις και κατηγοριοποιήσεις αιώνων, υπάρχει ακόμα κάτι που μας διαφεύγει για το νόημα της ερωτικής εμπειρίας, κάτι που δεν γίνεται να κατανοήσουμε απλά και μόνο με τη βοήθεια των επιστημών. Θα μπορούσαν όμως να μας βοηθήσουν η ποίηση και η πεζογραφία σε αυτή την αναζήτηση;

Η άποψή μου είναι ότι η λογοτεχνία μπορεί να μας βοηθήσει όχι μόνο να καταλάβουμε καλύτερα την πολυσημία της ανθρώπινης εμπειρίας −και κατ’ επέκταση τον ίδιο μας τον εαυτό−, αλλά και στο να διαμορφώσουμε μία αίσθηση για το τι είναι ο εαυτός.

Ως αναγνώστες έχουμε την ευκαιρία να εκτεθούμε σε μυθοπλαστικές αφηγήσεις που αφορούν λογοτεχνικούς χαρακτήρες που δεν έχουν τίποτα κοινό με εμάς από άποψη ηλικίας, φύλου, σεξουαλικής ταυτότητας, φυλής, εθνικότητας, επαγγέλματος, τρόπου ζωής. Έχουμε την ευκαιρία να ακολουθήσουμε αυτούς τους ήρωες καθώς αντιμετωπίζουν καταστάσεις του ανθρώπινου βίου, όπως η φιλία, η σχέση γονιού και παιδιού, το πέρασμα από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή, η μοναξιά, ο έρωτας και το σεξ, η προδοσία, η απώλεια, η αρρώστια, το πένθος, ο θάνατος.

Αυτή είναι η πρώτη σημαντική συνειδητοποίηση που προσφέρει η λογοτεχνία στον αναγνώστη: τα θέματα που η ποίηση και η πεζογραφία διερευνούν μπορεί να είναι κοινά για όλους μας, ωστόσο ο κάθε άνθρωπος τα βιώνει και τα αντιμετωπίζει με τον δικό του, ιδιαίτερο, και, υπ’ αυτή την έννοια, μοναδικό τρόπο.

Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί αυτή η διαδικασία, θα πρέπει να κάνουμε μια βασική επισήμανση: υπάρχουν περισσότεροι από ένας τρόποι να γράψει κάποιος λογοτεχνία, όπως υπάρχουν και περισσότεροι από ένας τρόποι να διαβάσει κάποιος λογοτεχνία. Όλοι οι τρόποι δεν πετυχαίνουν στον ίδιο βαθμό την εις βάθος αποκάλυψη και κατανόηση της ανθρώπινης εμπειρίας.

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται παγκοσμίως αγοραστική επιτυχία βιβλίων που ασχολούνται με τον έρωτα ακολουθώντας μερικές απλές συνταγές. Το κύριο πρόβλημα με αυτού του είδους τα ροζ μυθιστορήματα είναι ότι παρουσιάζουν την ανθρώπινη κατάσταση με έναν επίπλαστο, τεχνητό κι εντελώς επιφανειακό τρόπο, που αλλοιώνει την πραγματικότητα, καταδικάζοντας τους αναγνώστες σε μια φτωχή αναγνωστική εμπειρία.

amourΑντί να φωτίζει, η ροζ λογοτεχνία συσκοτίζει το νόημα του έρωτα και της σεξουαλικής επιθυμίας. Η αναπαραγωγή στερεοτύπων για το πώς πρέπει να δείχνουν, να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται η ηρωίδα και ο ήρωας, προκειμένου να κατακτήσουν το ιδανικό ταίρι, δημιουργεί μονοδιάστατους χαρακτήρες που είναι είτε τελείως αθώοι και άπειροι είτε απίστευτα ευφυείς, γοητευτικοί και πετυχημένοι. Οι χαρακτήρες αυτοί καλούνται να αντιμετωπίσουν τα πιο μπανάλ διλήμματα και τις πιο τετριμμένες καταστάσεις με τρόπους συνήθως προβλέψιμους που οδηγούν στις πλέον συντηρητικές επιλογές.

Τα ροζ μυθιστορήματα αγνοούν συστηματικά αυτό που είναι εδώ και αιώνες το υλικό της καλής λογοτεχνίας: την σκοτεινή πλευρά των συναισθημάτων, την ανθρώπινη τρωτότητα, την ευμετάβλητη φύση της προσωπικής ταυτότητας, την μοναδικότητα του ατόμου, την ανάγκη να δοθεί λογοτεχνική φωνή στην σωματική εμπειρία: όλα τα χαρακτηριστικά που αναδείχθηκαν με την γέννηση της μοντέρνας λογοτεχνίας, όπως στο έργο του Φώκνερ, της Βιρτζίνια Γουλφ, του Τ.Σ. Έλλιοτ, του Τζέιμς Τζόυς και τόσων άλλων, λιγότερο ή περισσότερο διάσημων, δημιουργών, πριν από έναν σχεδόν αιώνα.

Η αντίληψη ότι λογοτεχνία σημαίνει πρωτίστως απόδραση από την καθημερινότητα οδηγεί ίσως ορισμένους συγγραφείς να αποφεύγουν αυτά τα θέματα με αποτέλεσμα, ο αναστοχασμός και η κάθαρση που χαρακτηρίζουν την καλή πεζογραφία, τη δραματουργία και την ποίηση να απουσιάζει από αρκετά −συχνά ευπώλητα− αναγνώσματα. Όσο για την απεικόνιση της σεξουαλικής επαφής και της ερωτικής επιθυμίας παραμένει στα ροζ βιβλία επιφανειακή, χωρίς να εξετάζει τι σημαίνει ερωτεύομαι ή ποθώ, τόσο σε σωματικό όσο και σε συναισθηματικό ή συνειδησιακό επίπεδο.

Είναι χωρίς αμφιβολία σημαντικό, και διορθωτικό της μονομέρειας που χαρακτηρίζει διάφορες απόψεις, να βλέπουμε πώς διαφορετικές λογοτεχνικές παραδόσεις προσεγγίζουν την επιθυμία, το φύλο, τον έρωτα, την σεξουαλική ταυτότητα. Άλλωστε η διερεύνηση της σεξουαλικής ταυτότητας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον σύγχρονο ποιητή και πεζογράφο. Ως μέρος της προσωπικής μας ταυτότητας η σεξουαλικότητα παραμένει συχνά στην σκιά, με την κοινωνική και την επαγγελματική ταυτότητα να βρίσκονται, όπως είναι φυσικό, στο επίκεντρο της δημόσιας ζωής - αντιθέτως η σεξουαλικότητά μας κινείται στα όρια του ιδιωτικού με το δημόσιο, δημιουργώντας ένα προνομιακό αντικείμενο επεξεργασίας και υλικό μελέτης για κάθε λογοτέχνη. Αυτή η αμφισημία μεταξύ πλήρους ιδιωτικότητας και αναπόφευκτης κοινωνικότητας, που χαρακτηρίζει την σεξουαλική μας ταυτότητα, καθιστά το θέμα ελκυστικό τόσο για τους συγγραφείς όσο και για τους αναγνώστες.

Μιλώντας για το θέμα του έρωτα και της λογοτεχνίας, ας μην ξεχνάμε τέλος ότι, για ορισμένους από εμάς, οι διαδικασίες της ανάγνωσης και της συγγραφής αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ζωής μας-είτε το επιθυμούμε είτε όχι, η ίδια η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως ένας απαιτητικός, παθιασμένος και απρόβλεπτος έρωτας.

Εύα Στάμου

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τέλεια Ομορφιά

Τέλεια Ομορφιά

Της Εύας Στάμου

Η Τέλεια Ομορφιά είναι η πρόσφατη ταινία του Πάολο Σορεντίνο που εντυπωσίασε στο Φεστιβάλ των Καννών και έκανε εισπρακτικά ρεκόρ στη Γερμανία...

Η Αφροδίτη με τη γούνα

Η Αφροδίτη με τη γούνα

Της Εύας Στάμου

Η πρόσφατη ταινία του Ρομάν Πολάνσκι, La Vénus à la Fourrure, που έκανε πρεμιέρα τον Μάιο στο Φεστιβάλ των Καννών, είναι βασισμένη στη μεγάλη θεατρική επιτυχία του Αμερικανού συγγραφέα Ντέιβιν...

Η ζωή της Αντέλ

Η ζωή της Αντέλ

Της Εύας Στάμου

Η σεξουαλικότητα αποτελεί αναπόσπαστο και καθοριστικό τμήμα της προσωπικής μας ταυτότητας. Οι περισσότεροι αρχίζουμε να διερευνούμε τις ερωτικές προτιμήσεις και φαντασιώσεις μας κατά τη διάρκεια της εφηβείας, κ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ