cillian murphy oppenheimer christopher nolan

Η επική βιογραφία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, ενός προσώπου larger than life, σε σκηνοθεσία του Κρίστοφερ Νόλαν.

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

Είδα πρόσφατα τη μεγαλεπήβολη βιογραφία «Οπενχάιμερ», του Κρίστοφερ Νόλαν. Ένα έργο που περικλείει σίγουρα τεράστια εργασία μέχρι να ολοκληρωθεί, εργασία σεναριακή, εικονοπλαστική, σκηνοθετική, αφηγηματική, μονταζική, κ.ο.κ. Πάνω στον βιογραφικό καμβά –το φιλμ βασίζεται στο  βραβευμένο με Πούλιτζερ βιβλίο Ο Αμερικανός Προμηθέας: Ο θρίαμβος και η τραγωδία του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ των Κάι Μπερντ και Μάρτιν Σέργουιν– ο Κρίστοφερ Νόλαν επιτελεί μια λεπτομερειακή, επίπονη κι επίμονη, μεγάλη σε ποσότητα και ποιότητα, λεπτοφτιαγμένη κινηματογραφική δουλειά, μορφική, τεχνική, αισθητική, σεναριακή, διηγηματική και σημασιολογική. Το φιλμ εντυπωσιάζει, καταπλήσσει, θαμπώνει και προκαλεί ενδιαφέρον, ανησυχία, φόβο και δέος.

Πάνω στον αφηγηματικό σκελετό, τον λεπτομερή καμβά της ιστορίας του Οπενχάιμερ, ο Νόλαν κεντά ένα φιλμ υπερεπεξεργασμένο, με πάρα πολλές προεκτάσεις και διαστάσεις και αυτό βέβαια αναδεικνύει την αξία και την απροσμέτρητη φιλοδοξία του. Επενδύει στη συνθετότητα, στον αισθητικό και ιδεολογικό πλούτο της ταινίας, στην εμβάθυνση και στο σημαντικό, ανθρωπιστικό νόημα. Δεν πρόκειται επουδενί για μια τυπική, σχηματική και παραδοσιακή βιογραφία ενός μεγάλου επιστήμονα, αυτού που δημιούργησε την ατομική βόμβα.

Πάνω στον αφηγηματικό σκελετό, τον λεπτομερή καμβά της ιστορίας του Οπενχάιμερ, ο Νόλαν κεντά ένα φιλμ υπερεπεξεργασμένο, με πάρα πολλές προεκτάσεις και διαστάσεις και αυτό βέβαια αναδεικνύει την αξία και την απροσμέτρητη φιλοδοξία του.

Η ατομική βόμβα, αφού την κατασκεύασε το επιστημονικό επιτελείο του Οπενχάιμερ, εκτοξεύτηκε από την αμερικανική κυβέρνηση του Τρούμαν στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, με τερατώδη αποτελέσματα και φριχτές συνέπειες. Ο μεγάλος πυρηνικός επιστήμονας μετατράπηκε σε εξολοθρευτή άγγελο, σε μεγάλο καταστροφέα και σε Θάνατο, σε τραγικό ήρωα, σε αυτόν που άνοιξε τους ολέθριους, δαιμονικούς ασκούς του Αιόλου, που θα άλλαζαν δραματικά την ιστορία της ανθρωπότητας και θα την έφερναν στο χείλος της κατάλυσής της, που απεφεύχθη για αρκετά χρόνια με τον ψυχρό πόλεμο και την επικίνδυνη, εκφοβιστική κι επώδυνη ισορροπία τρόμου στην κόψη του ξυραφιού, των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ· στην ισορροπία τρόμου της κατοχής, αλλά της μη χρήσης των πυρηνικών βομβών από το δυτικό και το κομμουνιστικό στρατόπεδο… Το φιλμ δυστυχώς είναι εκτός από πολιτικο-ιστορικό φιλμ και επίκαιρο, σκεφτείτε απλά τις συνεχείς απειλές της ρώσικης κυβέρνησης του Πούτιν για χρήση των πυρηνικών όπλων της, εξ αιτίας του πολέμου στην Ουκρανία.

Άρα δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με ένα ακαδημαϊκό ή απρόσωπο, ουδέτερο ιστορικό έργο, μα για μια ταινία που διαμέσου μιας προσωπικής υπαρξιακής τραγωδίας και ενός επιστημονικού, μα πολεμοχαρούς, μεγαλόπνοου έπους, αγγίζει οδυνηρά τους κινδύνους, τις αγωνίες και τους φόβους της σημερινής ανθρωπότητας, που έτσι κι αλλιώς απειλεί τη Γη με πρωτόγνωρη κι ανείπωτη φθορά, εξ αιτίας των αυθαίρετων κι επιβλαβών παρεμβάσεων και παραβιάσεων της. Ο σύγχρονος Προμηθέας εφευρίσκει μια παντοδύναμη, ανίκητη φωτιά, η οποία μπορεί να αφανίσει ολόκληρο τον κόσμο…

Όπως λέγαμε, ο Νόλαν δημιουργεί πάρα πολλά αφηγηματικά παρακλάδια, προεκτάσεις και επίπεδα της κεντρικής, βιογραφικής διήγησής του· διαστάσεις ψυχολογικές και χαρακτηριολογικές, δηλαδή σχετικές με τον πολυσύνθετο χαρακτήρα του Οπενχάιμερ· διαστάσεις επιστημονικές, σχετικές με την πυρηνική φυσική· πολύ-πολύ ενδιαφέρουσες πολιτικές προεκτάσεις στις οποίες η ταινία επιμένει ιδιαίτερα, πειστικά, τεκμηρωμένα και συγκροτημένα· προεκτάσεις κοινωνικές· προεκτάσεις φιλοσοφικές, ηθικές κι επιστημολογικές, σχετικές με τη χρήση και τον τρόπο χρήσης της επιστήμης από τον άνθρωπο, τις βλέψεις και τους σκοπούς αυτής της χρήσης, τα όρια της χρήσης της επιστήμης από την πολιτική, επιστήμη που κακοχρησιμοποιημένη, ενίοτε στρέφεται εναντίον της ανθρωπότητας και απειλεί με την εξολόθρευσή της και το σάρωμα της φύσης. Επιπλέον, μπορούμε να διαβάσουμε το «Οπενχάιμερ» σαν μια εύστοχη ιστορική ταινία για την εποχή της ατομικής βόμβας.

Η αφήγηση της ταινίας είναι αληθινά σύνθετη και επενδυμένη με πολλές σημασίες σχετικές με τα δρώμενα, τους χαρακτήρες και τα κοινωνικοπολιτικά δεδομένα της ιστορίας.

Ο Νόλαν δημιουργεί με πολλή μελέτη και μονταζική επεξεργασία (σφιχτοί ρυθμοί θρίλερ), μια περίπλοκη, μη γραμμική, πολυδαίδαλη αφήγηση, η οποία έχει πισωγυρίσματα, άναρχες εξελίξεις μπρος-πίσω και ακολουθεί τεθλασμένες γραμμές ανάπτυξης, με χρήση ένθετων πλάνων ή σκηνών. Η αφήγηση της ταινίας είναι αληθινά σύνθετη και επενδυμένη με πολλές σημασίες σχετικές με τα δρώμενα, τους χαρακτήρες και τα κοινωνικοπολιτικά δεδομένα της ιστορίας. Η κινηματογραφική μπαρόκ αισθητική του Νόλαν σε αρπάζει επιβλητικά, καταδυναστευτικά, από τα μούτρα και σε συναρπάζει. Να σημειώσουμε ακόμη τον καταιγιστικό, αδιάκοπο, γρήγορο και σημαίνοντα διάλογο της ταινίας.

Ο Οπενχάιμερ δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος, μεγάλος πυρηνικός επιστήμονας. Ήταν και ένας φιλότεχνος και φιλοσοφημένος διανοούμενος με ευρύτατη μόρφωση, ένας ανήσυχος κοινωνικοπολιτικά άνθρωπος, που παρόλο που υπέταξε την ακατάβλητη εφευρετικότητά του στο αμερικάνικο κράτος, εξ αιτίας του φόβου πως οι ναζί (ή αργότερα οι σοβιετικοί) θα εφεύρισκαν και θα χρησιμοποιούσαν πρώτοι την ατομική βόμβα, ταυτοχρόνως προβληματιζόταν, μέσα του, για τη χρήση της. Μετά τη ρίψη των δύο βομβών που κατασκεύασε με τους επιφανείς συνεργάτες του, καταλήφθηκε από τύψεις για τον σφαγιασμό που σκόρπισε στην Ιαπωνία και εξέθεσε τον προβληματισμό του για τη διαχείριση των ατομικών όπλων από τις μεγάλες, καλά εξοπλισμένες χώρες, πρωτίστως τις αντιπάλους με τα διαμετρικά αντίθετα οικονομικοπολιτικά συστήματα, τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, στο πλαίσιο μιας διεθνούς, ορθολογικής επιτροπής ατομικής ενέργειας που οραματιζόταν. Αυτό όμως τον κατέστησε ύποπτο στο αμερικάνικο κατεστημένο και το σκληροπυρηνικό, άκαμπτο πολιτικοστρατιωτικό σύμπλεγμα, για φιλοαριστερές ιδέες.

Ο Οπενχάιμερ δεν είχε εξαρχής την εμπιστοσύνη της αμερικάνικης κυβέρνησης και των ενόπλων δυνάμεων ώστε να του ανατεθεί η κατασκευή της ατομικής βόμβας. Παρακολουθήθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες, ως φιλοαριστερός, ως αμφισβητίας, ως ανήσυχος και προβληματισμένος πολιτικά, ηθικά και κοινωνικά, διανοούμενος, που ήταν. Και κατόπιν κρίθηκε από μια μυστική επιτροπή, επί μακαρθισμού, για το αν ήταν προδότης των σχετικών επιστημονικών μυστικών στους σοβιετικούς ή όχι (στην πραγματικότητα αυτό έπραξε ένας εγγλέζος, κομμουνιστής επιστήμονας, πράκτορας των σοβιετικών στην επιστημονική, ατομική επιτροπή που έφτιαχνε τη βόμβα). Εξυψώθηκε, υμνήθηκε στις ΗΠΑ –τι τραγική ειρωνεία– για την αδυσώπητη ερείπωση που επέφερε στον γιαπωνέζικο λαό, ταπεινώθηκε και διώχθηκε και τελικά αποκαταστάθηκε (μέσα στις οδύνες των ενοχών και της αυτοκριτικής που λυσσομανούσαν κρυφά μέσα του).

Christopher Nolans Oppenheimer 2

Το κακό είναι βέβαια πως ο Κρ. Νόλαν το παρακάνει, η ταινία του είναι too much! Επεξεργάζεται τα πάντα μέχρι κεραίας, μέχρι τελειότητας, μέχρι τελικής πτώσεως και εξαντλήσεως του θεατή, κυρίως λόγω της μεγάλης διάρκειας και της δραματικής και μουσικής φόρτισης! Ο Νόλαν είναι πάρα πολύ φιλόδοξος, τελειομανής! (Είναι δυνατόν μια ταινία να πάσχει από υπερβολική τελειότητα;)

Εκεί που η ματαιοδοξία του Νόλαν αποκτά ενοχλητική διάσταση είναι στην υπερφορτωμένη, δραματική χρήση της μουσικής, με τα κρεσέντο της, τη διαρκή παρουσία της και τον δραματικό της τονισμό της δράσης. Και στην παρουσίαση πάρα-πάρα πολλών αφηγηματικών λεπτομερειών, λες και πρέπει να μας εκθέσει όλα τα δεδομένα, όλα τα δευτερεύοντα πρόσωπα κι όλες τις πληροφορίες του βιβλίου από το οποίο εμπνεύστηκε, κάτι πρακτικά σχεδόν αδύνατον. Μπορούμε να πούμε, ταπεινά και με δέος απέναντι στην τεράστια και ποιοτική εργασία του Νόλαν στο «Οπενχάιμερ», πως απλώς η ταινία είναι παραφορτωμένη, βαρυφορτωμένη· αναγνωρίζοντας, όμως, τη σπουδαία αξία της όλης εγκεφαλικής, σκηνοθετικής, αισθητικής, αφηγηματικής και νοηματικής δουλειάς του Κρίστοφερ Νόλαν ως σημαντικού, σύγχρονου χολυγουντιανού δημιουργού, που συνδυάζει την καλλιτεχνική ποιότητα, ακρίβεια και εμβρίθεια με την εμπορική επιτυχία.

Επίτευγμα πραγματικά αξιοσημείωτο, δεδομένου πως οι ταινίες του είναι απαιτητικές και δύσκολες για τον θεατή, απαιτούν την ενεργό συμμετοχή του και τη συνεργασία του για να μπορέσει να πορευτεί στους λαβυρίνθους που είναι τα φιλμ του και για να γίνουν κατανοητοί όλοι οι γρίφοι τους.


 Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΣΟΥΜΑΣ είναι συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου. Τελευταίο του βιβλίο, η αναθεωρημένη έκδοση του «Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ και σκηνοθέτες» (εκδ. Αιγοκερως). 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Adolescence»: Γονείς, δάσκαλοι, ξυπνήστε!

«Adolescence»: Γονείς, δάσκαλοι, ξυπνήστε!

Σκέψεις για τη σειρά τεσσάρων επεισοδίων «Adolescence», που πραγματεύεται τον φόνο ενός 13χρονου κοριτσιού από έναν συμμαθητή της. Τι θα συνέβαινε στη χώρα μας αν τηρούνταν οι ζοφερές αναλογίες;

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
Μίκαελ Χάνεκε: Μια επισκόπηση στο τηλεοπτικό και κινηματογραφικό έργο του με αφορμή το αφιέρωμα στο Cinobo

Μίκαελ Χάνεκε: Μια επισκόπηση στο τηλεοπτικό και κινηματογραφικό έργο του με αφορμή το αφιέρωμα στο Cinobo

Σύντομα κριτικά σημειώματα για τις ταινίες του μεγάλου Αυστριακού σκηνοθέτη Μίκαελ Χάνεκε (Michael Haneke), που φιλοξενούνται στην ελληνική πλατφόρμα streaming του Cinobo. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από το «Funny games» (1997). 

Γράφει ο Θόδωρος...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

O Μπενχαμίν Λαμπατούτ στη Στέγη: «Όλοι οι αγαπημένοι μου δημιουργοί πέθαναν φτωχοί και μόνοι, οπότε κάτι κάνω λάθος»

O Μπενχαμίν Λαμπατούτ στη Στέγη: «Όλοι οι αγαπημένοι μου δημιουργοί πέθαναν φτωχοί και μόνοι, οπότε κάτι κάνω λάθος»

Ο Χιλιανός συγγραφέας Μπενχαμίν Λαμπατούτ (Benjamín Labatut) μίλησε χθες με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. Τα βιβλία του συγγραφέα, που ήταν διαθέσιμα στο φουαγιέ του ισογείου της Στέγης, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Δώμα.

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

«Ηθοποιός» της Αν Ένραϊτ (κριτική) – Κόρη που μεγαλώνει στη σκιά μιας μητέρας σταρ

Για το μυθιστόρημα της Αν Ένραϊτ (Anne Enright) «Ηθοποιός» (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Sunset Boulevard» του Μπίλι Γουάιλντερ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ