zateli360b

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Η Ζυράννα Ζατέλη ανήκει στους συγγραφείς εκείνους των οποίων τα βιβλία αποτελούν στάδια ανάπτυξης μιας φυγόκεντρης δίνης που οδηγεί στη δημιουργία πρωτότυπων εντυπωσιακών συμπάντων. Υπ' αυτή την έννοια, μια κατεξοχήν εμβληματική περίπτωση αποτελεί π.χ. η λογοτεχνική παραγωγή του Γιώργου Χειμωνά (1938-2000). Η επίσκεψη ή μάλλον η συμμετοχή στα σύμπαντα αυτά αντιπροσωπεύει μια γοητευτική περιπέτεια για τον αναγνώστη με όχημα τόσο το βιωματικό φορτίο όσο και τις διαθέσιμες κεραίες πρόσληψης νέων αισθητικών δεδομένων.

Στην περίπτωση της Ζυράννας Ζατέλη, η συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο Περσινή αρραβωνιαστικιά (1984), όπως ενισχύθηκε κυρίως από το μυθιστόρημα Και με το φως του λύκου επανέρχονται (1993) που αποτέλεσε σημαντικό γεγονός στο πλαίσιο της επικοινωνίας ανάμεσα στους δημιουργούς και στους αποδέκτες του έργου τους, καθώς και από το σύνθετο μυθιστόρημα Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους (πρώτο μέρος: Ο θάνατος ήρθε τελευταίος, 2001, δεύτερο μέρος: Το πάθος χιλιάδες φορές, 2009), λειτουργεί ως πυρήνας για τη σταδιακή σύνθεση μιας εκτενούς τοιχογραφίας χαρακτήρων και καταστάσεων. Στην τοιχογραφία αυτή η υποκειμενική πραγματικότητα παραβιάζει και ανατρέπει τα αντικειμενικά σύμφωνα με την κοινή λογική ισχύοντα, η ανθρώπινη οντότητα αποδομείται και ανασυντίθεται, η πύλη για την επικοινωνία ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο παραμένει μονίμως ανοιχτή, ενώ οι χαρακτήρες της Ζυράννας Ζατέλη κυκλοφορούν με άνεση χωρίς να υπολογίζουν ή να σέβονται τα θεματικά όρια.

Ο κατά Ζατέλη κόσμος και η αρχή της περιπέτειας

H ανθρώπινη οντότητα αποδομείται και ανασυντίθεται, η πύλη για την επικοινωνία ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο παραμένει μονίμως ανοιχτή.

Με αυτή την προϋπόθεση, τα εννέα εκτενή διηγήματα της συλλογής Περσινή αρραβωνιαστικιά είναι δυνατόν να εκτιμηθούν ως όμορα σημασιολογικά πεδία, τα σύνορα των οποίων παραβιάζουν συνεχώς η Ολυμπία και η Μαριάνθη, όταν από την αρχή του βιβλίου (στο διήγημα «Περσινή αρραβωνιαστικιά») διασταυρώνουν κατά περίπτωση τις κυρίαρχες διαδρομές τους με την έχουσα μαντικό χάρισμα και πέρδικα αποκαλούμενη προγιαγιά Περσεφόνη στο διήγημα με τον τίτλο «Η Περσεφόνη και μια άλλη ιστορία», με τον Αλεκάκη και τη Φανούλα στο διήγημα « Η Ντάλα και τα ύδατα», με τον κουρέα Τζόρτζιο στο διήγημα «Τα πουλιά», με τον καπνοπώλη Ειρηναίο στο διήγημα «Μανιώδης του καπνού», ή ακόμα με τον τυφλό γέρο ψάλτη Θωμά και με τις σχεδόν υπερρεαλιστικές τρεις κουτσές τρίδυμες στο διήγημα «Για μια ιστορία που δεν συνέβη», ως στοιχεία σύνδεσης της αντικειμενικής πραγματικότητας με τον κόσμο της Ζυράννας Ζατέλη.

Στον κόσμο αυτόν αγροτικά τοπία, απομακρυσμένες γειτονιές, χιονισμένοι δρόμοι, σιδηροδρομικοί σταθμοί, σκοτεινά περιβάλλοντα έρωτος και θανάτου, πραγματικά και υπερρεαλιστικά τοπόσημα, εναλλάσσονται με τις περιοχές της φαντασίας και του ονείρου. Εδώ υποδέχεται τον επισκέπτη ο αρραβωνιαστικός Μάρκος που αποκαλύπτεται ως γάτος μέσα σε ένα κλίμα ευρηματικής μυθοπλασίας μετά τον άδοξο θάνατό του προς το τέλος του πρώτου διηγήματος με τον τίτλο, ακριβώς, «Περσινή αρραβωνιαστικιά». Άλλωστε από το διήγημα αυτό κατάγονται κύρια στοιχεία που προσδιορίζουν την οργάνωση των επόμενων διηγημάτων, δηλαδή στην ουσία προσδιορίζουν την εξέλιξη του κειμενικού κόσμου του βιβλίου, και επομένως ο τίτλος του διηγήματος αναβαθμίζεται σε τίτλο του βιβλίου ως συνόλου. Σε ανάλογο κλίμα ευρηματικής μυθοπλασίας εντοπίζεται αργότερα και το χρυσοπράσινο σκαθάρι Ζίνα που δίνει τον τίτλο στο αντίστοιχο διήγημα.

Η υπέρ-λογική των χαρακτήρων ως ένας «κυκεώνας μυστηρίων»

Ο Μάρκος και η Ζίνα ανήκουν στους παράγοντες που προσδίδουν μια μορφή υπερ-λογικής στη συμπεριφορά των κειμενικών χαρακτήρων. Αυτή η υπερ-λογική ως ένας «κυκεώνας μυστηρίων» χαρακτηρίζει τις μυθικές όσο και σκοτεινές παρυφές των ανθρωπίνων σχέσεων, τις μετακινήσεις σε υπαρκτά και σε φανταστικά τοπία όπως ισχύει π.χ. στο διήγημα «Το στοιχειωμένο αγροτόσπιτο», τις παλινδρομήσεις στη ροή του χρόνου, τις ανατροπές στη σχέση ονείρου και εξωτερικής πραγματικότητας, αλλά και τη λειτουργία του θανάτου ως σωτηρίας από τα δεινά όπως αντιστοιχεί στον προγραμματισμό του ζαχαροπλάστη Διομήδη σε ό,τι αφορά τον συντονισμό της δικής του δι' απαγχονισμού αυτοχειρίας με τη δηλητηρίαση της παράλυτης Βέτας στο διήγημα «Κυκεών».

H επιστροφή στις απαρχές της δημιουργίας του συγγραφέα είναι χρήσιμη όσο και επιβεβλημένη.

Κύριο στοιχείο που διέπει αυτή την υπερ-λογική, είναι το απροσδόκητο που δρομολογεί τις εξελίξεις και ενίοτε αφήνει τα πράγματα σε εκκρεμότητα, όπως εντοπίζεται με οδηγούς τα μαύρα κατσίκια και τις ωραίες πεταλούδες στο «ανοιχτό» τέλος του τελευταίου διηγήματος με τον τίτλο «Μανιώδης του καπνού», και επομένως στο «ανοιχτό» τέλος του βιβλίου ως συνόλου.

Η εκκρεμότητα δηλώνει την ενδεχόμενη προοπτική του κειμενικού κόσμου να εξελιχθεί περαιτέρω τόσο σύμφωνα με τις προθέσεις του συγγραφέα όσο και σύμφωνα με την οπτική του αναγνώστη, ο οποίος πάντως (είναι υποχρεωμένος να) ανιχνεύει τα οδόσημα που έχει ορίσει ο άμεσος, παραστατικός μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια λόγος της Ζατέλη. Με αυτές τις προϋποθέσεις γίνεται σαφές ότι η επιστροφή στις απαρχές της δημιουργίας του συγγραφέα είναι χρήσιμη όσο και επιβεβλημένη, δεδομένου ότι με τον τρόπο αυτόν επιβεβαιώνεται η συνέπεια στην εξέλιξη αλλά και η αντοχή των υλικών που αναγνωρίζονται στα θεμέλια του κειμενικού σύμπαντος.

Από αυτή την άποψη η συλλογή των διηγημάτων Περσινή αρραβωνιαστικιά, εκτιμώμενη στο πλαίσιο της ισχύος του μέχρι τώρα έργου της Ζυράννας Ζατέλη, φαίνεται να αποτελεί ασφαλή προειδοποίηση για την πρωτότυπη συγγραφική διαδρομή της.

ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ

zateli-exofylloΠερσινή αρραβωνιαστικιά
Ζυράννα Ζατέλη
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2013 (α' έκδοση: 1984)
Τιμή: € 15,98, σελ. 192

 politeia-link

 

 

 

 

 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΖΥΡΑΝΝΑΣ ΖΑΤΕΛΗ  

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

«Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά (κριτική) – Νέα πρότυπα συμβίωσης, νέοι προβληματισμοί

Για το μυθιστόρημα «Διπλή ζωή» του Κώστα Λογαρά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

Πριν από επτά χρόνια ο Δημήτρης Παπανικολάου διαπίστωνε, στην ομότιτλη μελέτη του, ότι Κάτι τρέχει με την οικογένεια&nbs...

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

«Άδειος τόπος» του Γιάννη Νικολούδη (κριτική) – Φωνές που συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης

Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη). 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης

Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Εκδήλωση για το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη»

Η εκδήλωση για το βιβλίο «Η Πόλις: Ο αστικός χώρος στον Κ.Π. Καβάφη», του Βασίλη Κολώνα (εκδ. University Studio Press) θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

«Βάσος Καπάνταης, Σχέδια και Γλυπτά»: Έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την έκθεση «Βάσος Καπάνταης. Σχέδια και Γλυπτά» από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαΐου 2025. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 12 Φεβρουαρίου. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Μαρία Ζάχου: «Ψάχνω μέσα στο πλήθος να συναντήσω «Αυτόν» που χρειάζεται όσα γράφω»

Η Μαρία Ζάχου μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Woman in a box» (εκδ. Βακχικόν).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας ποιητής; Τι το καινούργιο φέρνει;

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ