alt

Για το βιβλίο του Χάινριχ Μπελ «Οι απόψεις ενός κλόουν» (μτφρ. Τζένη Μαστοράκη, εκδόσεις Γράμματα).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Τον τελευταίο καιρό σκέφτομαι ότι η συμπεριφορά των Γερμανών πολιτών έναντι της Ελλάδας και της ευρωπαϊκής ιδέας οφείλεται στο ότι η γενιά του πολέμου έχει φύγει από τη ζωή μαζί τις τύψεις της. Οι τύψεις τιθάσευαν τον εθνικό χαρακτήρα που υπέθαλψε ολοκληρωτικά καθεστώτα, γενοκτονίες και πολέμους· συγκρατούσαν το πάθος των Γερμανών για ανωτερότητα.

altΗ Trümmerliteratur –η λογοτεχνία των ερειπίων και, κατ’ επέκταση, του Ολοκαυτώματος- παρότι εξέφραζε βαθύ πόνο, έκαναν τον γερμανικό κόσμο καλύτερο: έδειχναν μιαν αυτεπίγνωση που λείπει τόσο από τον έξαλλο όχλο, όσο κι από τον μικροαστό φορολογούμενο τον επιρρεπή σε οχλοποίηση. Και συχνά κατέληγαν στη συνολική απόρριψη του τευτονικού ήθους – κεντρικό γνώρισμα του λογοτεχνικού έργου του Τόμας Μπέρχαρτ και του κινηματογραφικού του Μίκαελ Χάνεκε. (Αμφότεροι «μισούν» την Αυστρία, καταγγέλλουν τα γερμανόφωνα πλήθη...)

Διαβάζω λοιπόν τις «Απόψεις ενός κλόουν» του Χάινριχ Μπελ και ξεφυλλίζω συγχρόνως το «Ομαδικό πορτρέτο με μια κυρία» - δυο μυθιστορήματα που είχα διαβάσει στα ελληνικά προτού κουτσομάθω τα γερμανικά που κουτσοέμαθα. Στο πρωτότυπο, παρά τις άριστες ελληνικές μεταφράσεις, μού φαίνονται αλλιώτικα· παλλόμενα: η γερμανική γλώσσα έχει βαθιά μυστικιστικό χαρακτήρα· ταιριάζει στον Χανς που ανιχνεύει μυρωδιές από το τηλέφωνο, που υποφέρει από την αντιστροφή των αξιών και της πραγματικότητας· και στη Λένι η οποία επαναλαμβάνει στον εαυτό της: θα επιζήσω. Μικροί άνθρωποι, συνηθισμένοι - πράγματα τρομερά, καταστάσεις απερίγραπτες... Ο ναζισμός, ύστερα το κενό, τα έσχατα ερωτηματικά: γιατί το θρησκευτικό αίσθημα, ο χριστιανισμός, δεν εμπόδισε το έγκλημα; Είναι άραγε όλες οι φυλές ικανές για φρικαλεότητες ή οι Γερμανοί εμφανίζουν υπεροχή στην ποταπότητα; Και: Πόσο χαμηλά μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο είδος; Υπάρχει «χαμηλότερα» από το «χαμηλά»;

Κι ο συγγραφέας αναρωτιέται μαζί με τον αναγνώστη: «Πώς μετά από τόση φρίκη μπορείς, έχεις το κουράγιο και τη δύναμη και την ικανότητα για λήθη ώστε προσφέρεις κουλουράκια;

Ο «Κλόουν» είναι ένα μυθιστόρημα που δεν θα μπορούσε να έχει γραφεί παρά μόνο στη Γερμανία: οι «απόψεις» του Χανς είναι μονολιθικές – κι όπως οτιδήποτε μονολιθικό οδηγεί στην καταστροφή. Αντίθετα από τη Λένι στο «Ομαδικό πορτρέτο με μια κυρία», ο Χανς δεν επιζεί: για να επιζήσεις πρέπει να μπορείς να αλλάζεις και να προσαρμόζεσαι· να αποδέχεσαι τις ήττες. Η Μαρί τον εγκαταλείπει αφήνοντάς του ένα σημείωμα: “Ich muss den Weg gehen, den ich gehen muss” – πρέπει να πάρω τον δρόμο που πρέπει να πάρω. Ύστερα το κενό, τα έσχατα ερωτηματικά...

Το μυθιστόρημα καθρεφτίζει τη γερμανική κοινωνία μετά τον πόλεμο, μια φάση της ιστορίας –ανοικοδόμηση, ανασυγκρότηση, διχασμός- που ο ηθικολόγος Μπελ χαρακτηρίζει «εποχή εκπόρνευσης»: ο ήρωάς του δεν ανήκει πουθενά· καθώς βυθίζεται στη θλίψη δεν μπορεί να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη... Απορρίπτει με τόση βιαιότητα τη χριστιανική ηθική ώστε κατασκευάζει μια δική του θρησκεία· κηρύσσει πόλεμο στον κόσμο.

ladyΗ Λένι δεν είναι λιγότερο τραγικό πρόσωπο παρότι δεν τρελαίνεται όπως ο Χανς. Η επιβίωσή της έχει κάτι ηρωικό και ντροπιαστικό μαζί - ο Χάινριχ Μπελ μοιάζει να λέει: «Καλύτερα να είχαμε πεθάνει· καλύτερα να είχαμε πεθάνει μέσα στα ερείπια...» Όμως η Λένι δεν πεθαίνει: ο πόλεμος τελειώνει· στο παλιό της σαλονάκι η ζωή παίρνει τον δρόμο που πρέπει να πάρει. Η Λένι βρίσκεται ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς που τώρα μοιάζουν με φαντάσματα: τους προσφέρει κουλουράκια... Κι ο συγγραφέας αναρωτιέται μαζί με τον αναγνώστη: «Πώς μετά από τόση φρίκη μπορείς, έχεις το κουράγιο και τη δύναμη και την ικανότητα για λήθη ώστε προσφέρεις κουλουράκια;

* Η ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και μεταφράστρια. 


altΟι απόψεις ενός κλόουν
Χάινριχ Μπελ
Μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη
εκδόσεις Γράμματα
Σελ. 256

alt 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ HEINRICH BOLL

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ