Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2022: Στη Μαρία Λαϊνά το Μεγάλο Βραβείο

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακοινώνει τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, Λογοτεχνικής Μετάφρασης και Παιδικού Βιβλίου έτους 2022 (για τις εκδόσεις 2021).

Τα Βραβεία απονέμονται σε δημιουργούς που με την πένα τους υπηρέτησαν την Τέχνη του Λόγου και ξεχώρισαν για την πρωτοτυπία της γραφής τους, την τεχνική, την αφηγηματική αρτιότητα, την αισθητική ποιότητα και τη θεματολογία που προάγει τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα. ​

Ι. ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2022

• Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων απονέμεται στη Μαρία Λαϊνά για τη συνολική προσφορά της στα Γράμματα.
• Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Σωτήρη Δημητρίου για το έργο του Ουρανός απ' άλλους τόπους, εκδόσεις Πατάκη.
• Το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος - Νουβέλας 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Νάσια Διονυσίου για το έργο της Τι είναι ένας κάμπος, εκδόσεις Πόλις.
• Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Θανάση Χατζόπουλο για το έργο του Υπό κατασκευήν σημαίες, εκδόσεις Πόλις.
• Το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου - Κριτικής 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παναγή Παναγιωτόπουλο για το έργο του Περιπέτειες της μεσαίας τάξης. Κοινωνιολογικές καταγραφές στην Ελλάδα της ύστερης μεταπολίτευσης, εκδόσεις Επίκεντρο.
• Το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας - Bιογραφίας - Χρονικού - Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στην Τασούλα Βερβενιώτη για το έργο της Οι άμαχοι του Ελληνικού Εμφυλίου. Η δυναμική της μνήμης, εκδόσεις Κουκκίδα, και στον Χρήστο Χρηστίδη, για το έργο του Γεώργιος Καρτάλης, εκδόσεις του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων.
• Το Ειδικό Κρατικό Βραβείο 2022, για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Χίλντα Παπαδημητρίου, για το έργο της Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου, εκδόσεις Μεταίχμιο.

Σημειώνεται ότι, για το έτος 2022, η αρμόδια Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα να μην απονείμει Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου/ης Συγγραφέα έως 35 ετών και τιμητική διάκριση σε λογοτεχνικό περιοδικό.

ΙΙ. ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 2022

• Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική Γλώσσα 2022 απονέμεται στον Γιώργο Κεντρωτή, για τη μετάφραση του έργου του Georg Trakl, Άπαντα τα ποιήματα, εκδόσεις Ρώμη.
• Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά 2022 απονέμεται στον Νικόλαο Π. Μπεζαντάκο, για τη μετάφραση του έργου Ανθολογία της αρχαίας ελληνικής ερωτικής λογοτεχνίας (Τόμ. Α΄ Ποίηση & Τόμ. Β΄ Πεζογραφία), εκδόσεις Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων.
• Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα 2022 απονέμεται εξ ημισείας στον Πάνο Καραγιώργο, για τη μετάφραση του έργου Κωστής Παλαμάς/Ποιητική Ανθολογία, εκδόσεις Φιλύρα, και στον Loïc Marcou, για τη μετάφραση του έργου της Διδώς Σωτηρίου, Electra, εκδόσεις H & O éditions.

ΙΙI. ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2022

• Το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία στην Αργυρώ Πιπίνη για το έργο με τίτλο Ζάζα (εικονογράφηση Πέτρος Μπουλούμπασης), εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
• Το Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Μάνο Κοντολέοντα για το έργο με τίτλο Η μάσκα του Καπιτάνο, εκδόσεις Πατάκη.
• Το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία στην εικονογράφο Πέρσα Ζαχαριά και στη συγγραφέα Μυρτώ Καλοφωλιά για το έργο με τίτλο Μοναχική υπόθεση, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
• Το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά 2022 απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στην Αγγελική Δαρλάση για το έργο με τίτλο Οι μεγάλοι.... μικροί: οι επιστήμονες (εικονογράφηση Σοφία Παπαδοπούλου), εκδόσεις Μεταίχμιο, και στη Βάσια Εξάρχου για το έργο με τίτλο Ο κύκλος των Κυκλάδων (εικονογράφηση Βάσια Εξάρχου, Δημήτρης Δουράμπεης, Άννυ Δαδούκη), εκδόσεις Κέδρος.

Σύνθεση των αρμόδιων Επιτροπών:

Επιτροπή για τα ετήσια Βραβεία Λογοτεχνίας και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, το Ειδικό Θεματικό Βραβείο και τα Βραβεία Δοκιμίου - Μαρτυρίας

Άλκηστη Σοφού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικού Ινστιτούτου στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, Πρόεδρος
Σοφία-Λαμπρινή Ντενίση, Καθηγήτρια Ιστορίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Αντιπρόεδρος
Αναστασία Νάτσινα, Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μέλος
Δημήτρης Αθηνάκης, Συγγραφέας, Μέλος
Ηλίας Καφάογλου, Συγγραφέας, Μέλος
Ανδρέας Μήτσου, Συγγραφέας, Μέλος
Νίκος Βατόπουλος, Κριτικός, Μέλος
Κώστας Καραβίδας, Κριτικός, Μέλος
Λίνα Πανταλέων, Κριτικός, Μέλος

Επιτροπή για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας και Ευρωπαϊκού πολιτισμού στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. γνωστικού αντικειμένου σχετικού με τη φιλολογία), Πρόεδρος
Βασίλειος Σαμπατακάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lund (Σουηδία), Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Νεοελληνιστής, Αντιπρόεδρος
Ρουμπίνη Δημοπούλου, Μόνιμη Επίκουρη Καθηγήτρια Λατινικής Λογοτεχνίας του Μεσαίωνα και Αναγέννησης στον Τομέα Κλασικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος
Δημήτριος Φίλιας, Καθηγητής Λογοτεχνικής Μετάφρασης στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης & Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. γνωστικού αντικειμένου σχετικού με τη μετάφραση), Μέλος
Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, Καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών, Νεοελληνιστής, Μέλος
Κωνσταντίνος Καλφόπουλος, Κριτικός, Μέλος
Κωνσταντίνος Μπούρας, Κριτικός, Μέλος
Μαρία Κιτροέφ, Μεταφράστρια, Μέλος
Κλεάνθη-Ισμήνη (Κλαίτη) Σωτηριάδου, Μεταφράστρια, Μέλος

Επιτροπή για τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου

Μελπομένη (Μένη) Κανατσούλη, Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος
Τασούλα Τσιλιμένη, Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Συγγραφέας, Αντιπρόεδρος
Αναστασία (Σούλα) Οικονομίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Μέλος
Ιωάννης Παπαδάτος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κριτικός, Μέλος
Δημήτριος Πολίτης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών, Μέλος
Ζωή Κοσκινίδου, Κριτικός, Μέλος
Ευσταθία (Τέτη) Σώλου, Εικονογράφος, Μέλος
Πρόδρομος (Μάκης) Τσίτας, Συγγραφέας, Μέλος
Αχιλλέας-Αλέξανδρος Ραζής, Εικονογράφος, Μέλος

Τέλος, όπως ορίζει η νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (ν. 3905/2010), δίνεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης των αρμόδιων Επιτροπών για κάθε κατηγορία.

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ
ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ 2022 ΓΙΑ ΤΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΕΤΟΣ 2021
ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΥΣΗΣ

Στη συνεδρίαση της 15ης Δεκεμβρίου 2022, η Επιτροπή Απονομής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων 2022 για το έτος 2021, κατέληξε στις εξής αποφάσεις:

• Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων απονέμεται στη Μαρία Λαϊνά για τη συνολική προσφορά του έργου της στα γράμματα.

Ποιήτρια, πεζογράφος, θεατρική συγγραφέας, μεταφράστρια, επιμελήτρια, ανθολόγος, καθηγήτρια, ραδιοφωνική παραγωγός· η Μαρία Λαϊνά (Πάτρα, 1947), ήδη από το 1968 –οπότε και πρωτοεμφανίστηκε με την προοικονομούσα συλλογή Ενηλικίωση–, αφοσιώθηκε στις λέξεις, τις δικές της και των άλλων, δημιουργώντας μέχρι σήμερα μια ιδιαίτερη, αναγνωρίσιμη και φιλόξενη πτυχή μέσα στην πραγματικότητα, και όχι μόνο τη λογοτεχνική. 

Επιβάτιδα του λεωφορείου της εξομολόγησης, ενός οχήματος με συνταξιδιώτισσες τη Ζωή Καρέλλη και την Ελένη Βακαλό, κι ίσως από καιρού εις καιρόν την Αν Σέξτον ή τον Ρόμπερτ Φροστ, η Μαρία Λαϊνά, εξοικονομούσε λέξεις γεννώντας υπαρξιακή, στοχαστική, επιτελεστική γενναιοδωρία. Ο αφαιρετικός της τρόπος, αν και μοιάζει δύσβατος σε πρώτη ανάγνωση, αναδεικνύει το βάθος και τις πτυχώσεις που έχουν όσοι και όσα στη ζωή μας στερούνται ορατότητας και αναγνώρισης. 

Ξεχωριστό μέλος της λεγόμενης γενιάς του ’70, της «γενιάς της αμφισβήτησης», με μια «νεωτερική αντίληψη για την ποίηση και τη μοντέρνα, μετα-συμβολιστική και μετα-υπερρεαλιστική γλώσσα», όπως έχει καταχωριστεί σε τεκμηριωμένα λεξικά, η Μαρία Λαϊνά αφοσιώθηκε σχεδόν προτεσταντικά σε τούτο το «μετα–» είτε αφορούσε την ανθρώπινη κατάσταση είτε εξομολογούνταν τις διαδρομές του σώματος και των αισθημάτων. Αυτός ο εξομολογητικός και φανερά σωματικός χαρακτήρας της ποίησής της φαίνεται ότι ήταν που την οδήγησε και στην αμεσότητα του θεάτρου – ή, καλύτερα, της σκηνικής παρουσίασης των συμβόλων που ως τη δεκαετία του ’80 υπήρχε σχεδόν αποκλειστικά στα ποιήματά της. Ο μινιμαλισμός της· ο έμφυλος –στην τόση αφυλία του– πόνος της· οι ακατάπαυστες μονολογικές συνομιλίες της με τον Τόμας Μπέρνχαρντ και την καταφυγή στη σιγαλιά του (η απουσία της οποίας ταλανίζει, λέει, τον σύγχρονο άνθρωπο)· η μεταφυσική της αγωνία· η  αφ’ υψηλού αποστασιοποίηση που δοκιμάζει τα όρια του αυτοσαρκασμού· τα επίμονα ερωτικά της «παρ’ ολίγον»: όλα αυτά δημιουργούν μία λογοτεχνική παρουσία που ανατέμνει τον σύγχρονο άνθρωπο, όταν τολμά να στοχαστεί σε μια αυτάρκη ησυχία. 

Η Μαρία Λαϊνά –με εννέα ποιητικές συλλογές, 11 θεατρικά, πέντε πεζογραφήµατα, τέσσερις κριτικές και µελετήµατα, μία ανθολογία ξένης ποίησης του 20ού αιώνα, πολυάριθμες επιμέλειες και μεταφράσεις βιβλίων, μεταφράσεις έργων της σε διάφορες γλώσσες και πλειάδα εγχώριων και διεθνών βραβείων– συμπυκνώνει την έννοια του ανθρώπου των γραμμάτων, του οποίου η προσφορά στην τέχνη είναι μια ξεκάθαρη προσφορά στη ζωή.

• Το Βραβείο Μυθιστορήματος απονέμεται κατά πλειοψηφία στο βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου, Ουρανός απ’ άλλους τόπους (εκδόσεις Πατάκη).

Ο Ουρανός απ’ άλλους τόπους είναι λαγαρή, πηγαία, ανθρωποκεντρική λογοτεχνία, που δεν συγκινεί απλώς, αλλά επενεργεί στον αναγνώστη. Η αιωνόβια αφηγήτρια μνημονεύει έναν κόσμο αφανισμένο, ανθρώπους κακοζώητους και κακοθάνατους, που τους σκέπαζε ένας άλλος ουρανός. Συνομιλεί με τα αρχέγονα σκοτάδια και αποτυπώνει το θάμβος της συλλογικής μνήμης, την τελετουργία του κοινού ήθους. Στην εξιστόρηση ενυπάρχουν τα κυτταρικά στοιχεία της λογοτεχνικής ιδιοπροσωπίας του Δημητρίου, οι απαρχές της «χωριανικής» ζωής, που ύμνησε σπαρακτικά στα έργα του. Με την αφηγήτρια ψυχοπομπό, ο Δημητρίου ορθώνει λέξη τη λέξη μια αναθηματική στήλη στη γλώσσα, που ήταν κάποτε ένας ολάκερος ουρανός. Η απερίγραπτα όμορφη γραφή, πρωτεϊκή και μαζί αρχαϊκή, σαν αχειροποίητη, αποπνέει την ιερότητα λειψανοθήκης.

Συζητήθηκαν επίσης και ετέθησαν στην ψηφοφορία το μυθιστόρημα του Χρήστου Αρμάντο Γκέζου, Χάθηκε βελόνι (εκδόσεις Μεταίχμιο) και το μυθιστόρημα του Φαίδωνα Ταμβακάκη, Το τελευταίο ποστάλι (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας).

Στο μυθιστόρημα του Γκέζου η διέλευση των συνόρων της Αλβανίας προς την Ελλάδα το 1991 γίνεται βαθύ τραύμα και διπλή πληγή πατρίδας για τον πρωταγωνιστή της ιστορίας Σάντο-Αλέξανδρο. Ο συγγραφέας με την ονοματοδοσία των ηρώων συναρμόζει την αρχαία μυθολογία με την πολύπαθη εποποιία των ελληνοαλβανικών συνόρων. Αξιοποιώντας και την προφορικότητα του λογοτεχνικού ιδιώματος επιτυγχάνει ένα αξιοθαύμαστο πανόραμα υφολογικών μεταμορφώσεων, δηλωτικών της ωριμότατης συγγραφικής του συνείδησης.

Το μυθιστόρημα του Ταμβακάκη, πολυπρόσωπο, πολυεπίπεδο και δεξιοτεχνικό, έχει ως ήρωα τον χρεοκοπημένο τσιμεντοβιομήχανο Αντώνη Μάρκελλο. Ένα ταξίδι χωρίς σκοπό και προσδοκίες αλλά με έντονους συμβολισμούς, με το τελευταίο ποστάλι που κάνει το δρομολόγιο για το νησί της Αγίας Ελένης, τόπο εξορίας του Ναπολέοντα, γίνεται η αφορμή αναψηλάφησης της ιστορίας τής κάποτε ένδοξης επιχείρησής του, που ακολουθεί την περιπετειώδη φύση της θάλασσας: ήρεμα νερά, φουρτούνες και ναυάγια. Κοσμοπολίτικη θαλασσογραφία από έναν συγγραφέα που την υπηρετεί γοητευτικά.

• Το Βραβείο στην κατηγορία Διήγημα-Νουβέλα απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Νάσια Διονυσίου για το βιβλίο της Τι είναι ένας κάμπος (εκδόσεις Πόλις).

Στη νουβέλα της, η Νάσια Διονυσίου επιχειρεί μέσω της λογοτεχνίας να θέσει μεγάλα και οικουμενικά ζητήματα γύρω από τις μεγάλες κινήσεις στην Ιστορία και την επίδρασή τους στη μοίρα και την τύχη των ανθρώπων αλλά και του ενός εκάστου. Φωτίζοντας μια άγνωστη πτυχή της διεθνούς Ιστορίας, η Νάσια Διονυσίου ξετυλίγει, με πυκνότητα και οικονομία όπως και με ιδιαίτερη τεχνική αρτιότητα, την αφήγησή της με άξονα τα βρετανικά στρατόπεδα στην Αμμόχωστο, όπου, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κρατούνταν Εβραίοι πρόσφυγες στην πορεία τους προς την Παλαιστίνη.

Με ήρωα ένα δημοσιογράφο που εισέρχεται στο στρατόπεδο των Βρετανών, η Νάσια Διονυσίου ακτινογραφεί όχι μόνο ένα ιστορικό γεγονός αλλά ένα ψυχικό τοπίο ρεαλιστικού βιώματος και ονειρικής μετατόπισης.

Οι παράλληλες ιστορίες εντείνουν το βίωμα και την αίσθηση του εκτοπισμού, της αιχμαλωσίας, της κράτησης και του νόστου σε συνθήκες που κρατήθηκαν στο ημίφως της επίσημης κυπριακής, όσο και της διεθνούς, ιστορίας και έχουν απηχήσεις μέχρι τις μέρες μας. Η Νάσια Διονυσίου ενορχήστρωσε με τρόπο άμεσο, όσο και υπαινικτικό, έναν χορό σκιών στο περιθώριο της Ιστορίας ανασυντάσσοντας προτεραιότητες και ιεραρχήσεις.

Η νουβέλα Τι είναι ένας κάμπος ενισχύει τη δύναμη της λογοτεχνίας απέναντι στην ανάγκη της αυτοσυνειδησίας στον ρουν της Ιστορίας. Παράλληλα, εκφράζει τον νέο δυναμισμό της κυπριακής λογοτεχνίας, που 50 σχεδόν χρόνια μετά την εισβολή, παρουσιάζει ωριμότητα και αυτοπεποίθηση.

Συζητήθηκαν επίσης εκτενώς και ετέθησαν στην ψηφοφορία οι νουβέλες του Βασίλη Τσιαμπούση Ο κήπος των ψυχών (εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας) και της Μαρίας Μήτσορα Η κυρία Τασία και ο Γουλιέλμος Καταβάθος (εκδ. Πατάκη).

Η νουβέλα Ο κήπος των ψυχών σχολιάστηκε εκτενώς για τον χειρισμό ενός δύσκολου και όχι ιδιαιτέρως γνωστού ιστορικού πλαισίου (της βουλγαρικής κατοχής στη Δράμα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο), όσο και για την αφηγηματική δεινότητα του συγγραφέα να συγκροτήσει αξιομνημόνευτη ατμόσφαιρα και χαρακτήρες.

Η νουβέλα Η κυρία Τασία και ο Γουλιέλμος Καταβάθος σχολιάστηκε για την ευφυή σύλληψη και το ιδιαίτερο ύφος της συγγραφέως, που συνδυάζει ποιητικά και αλληγορικά στοιχεία, και γεννά ένα ιδιότυπο έργο τέχνης.

• Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τις εκδόσεις του 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Θανάση Χατζόπουλο για τη συλλογή του Υπό κατασκευήν σημαίες (εκδόσεις Πόλις), το δέκατο πέμπτο βιβλίο ποίησης του ψυχιάτρου, συγγραφέα, μεταφραστή.

Με όχημα τον αγώνα της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων και τα αντιθετικά ζεύγη, μεταξύ άλλων, Παλαιολόγος-Μωάμεθ, ζωή-θάνατος, μνήμη-λήθη, λόγος-σιωπή (αλλά και δεκαπεντασύλλαβος-ελεύθερος), ο ποιητής διεξέρχεται οικονομημένος και στοχαστικός ένα ευρύ φάσμα γεγονότων, αισθήσεων, προσώπων και τρόπων αφήγησης, όπου, όπως ειπώθηκε, λέξη δεν περισσεύει. Τεχνίτης της γραφής, των λέξεων και της συγκρατημένης πληθωρικότητάς τους, ο Θανάσης Χατζόπουλος συμπυκνώνει έναν κόσμο, του οποίου οι σημαίες, οι στοχαστικές και οι «κατά λάθος» ταυτότητες, διαχέονται σε διαχρονικούς ανθρώπους και σε συμβολικούς τόπους – από τον Κεράτιο κόλπο ως τ’ Άγραφα, διατρέχοντας την Ιστορία και παράγοντας το άχρονο και, άρα, διαχρονικό.

Συζητήθηκε και τέθηκε σε τελική ψηφοφορία η συλλογή Ενδεχόμενα τοπία της Δανάης Σιώζιου (εκδ. Αντίποδες), που μόλις στη δεύτερη συλλογή της δημιούργησε μία διακριτή φωνή στα σύγχρονα ποιητικά μας πράγματα. Με τρυφερό κυνισμό, λυρική οικονομία, έμφυλη εξομολόγηση και διάσωση της μνήμης, η Δανάη Σιώζιου (γεν. 1987) παραδίδει ενδεχόμενα τοπία, που ίσως υπάρχουν κοινά σε όλους και σε όλες μας.

• Το Βραβείο Δοκιμίου – Κριτικής απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παναγή Παναγιωτόπουλο για το έργο του Περιπέτειες της μεσαίας τάξης. Κοινωνιολογικές καταγραφές στην Ελλάδα της ύστερης μεταπολίτευσης (εκδόσεις Επίκεντρο).

Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος λύνει το κοινωνιολογικό αίνιγμα της μεσαίας τάξης. Με γλαφυρή και πυκνή γλώσσα καθώς και με μεγάλη ευκρίνεια ανατέμνει και ορίζει τα χαρακτηριστικά της, την εξέλιξή της, το απόγειό της αλλά και την υπαρξιακή της κρίση, αναδεικνύοντας τα κομβικά σημεία της διαμόρφωσής της.

Υπό την επιρροή της μακράς πλουραλιστικής παράδοσης της γαλλικής κοινωνιολογικής και πολιτικής σκέψης, ο συγγραφέας εντάσσει την ιστορία της σύγχρονης ελληνικής μεσαίας τάξης, η οποία εμφανίστηκε στη δεκαετία του ’60 για να ανθίσει από τη δεκαετία του ’80 και μετά, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας εμπειρίας. Ο Παναγιωτόπουλος εξετάζει σε διακριτά κεφάλαια την πορεία της μεσαίας τάξης και στρέφει τη συζήτηση προς τη γόνιμη κοινωνική και πολιτισμική ανάλυση.

Συζητήθηκε, επίσης, και συμπεριλήφθηκε στην τελική ψηφοφορία η μελέτη του Δημοσθένη Κούρτοβικ Η ελιά και η φλαμουριά: Ελλάδα και κόσμος, άτομο και Ιστορία στην ελληνική πεζογραφία 1974-2020 (εκδόσεις Πατάκη). Ο Κούρτοβικ προσεγγίζει την πεζογραφία από το 1974 έως το 2020 μέσα από τη συνομιλία με κείμενα Ελλήνων συγγραφέων χαρτογραφώντας και ερμηνεύοντας επιτυχώς το μεταπολιτευτικό λογοτεχνικό ελληνικό τοπίο. Με οξυδερκείς παρατηρήσεις, παρακολουθεί την αποτύπωση των βαθύτατων κοινωνικοπολιτικών και πολιτισμικών αλλαγών που συντελέστηκαν μέσα σ' αυτό το διάστημα στη λογοτεχνική συγγραφή. Επαναπροσδιορίζει την ταυτότητας μιας πεζογραφίας που συνομιλεί τόσο με την παράδοση όσο και με οικουμενικές θεματικές και διεθνή ρεύματα. 

Το Kρατικό Bραβείο στην κατηγορία Μαρτυρία - Βιογραφία - Χρονικό - Ταξιδιωτική Λογοτεχνία απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στην Τασούλα Βερβενιώτη για το βιβλίο της Οι άμαχοι του Ελληνικού Εμφυλίου. Η δυναμική της μνήμης (εκδόσεις Κουκκίδα) και στον Χρήστο Χρηστίδη για το βιβλίο του Γεώργιος Καρτάλης (Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων).

Στο βιβλίο της Βερβενιώτη, απότοκο επίμοχθης και μακροχρόνιας έρευνας, συνδυάζονται πλήθος αρχειακά τεκμήρια και προφορικές μαρτυρίες και αναδεικνύεται ένα θέμα που μέχρι στιγμής λίγο είχε απασχολήσει την ελληνική ιστοριογραφία, συνιστώντας σημαντική συνεισφορά στην «προφορική» και τη «δημόσια ιστορία», σε ζωηρή συνομιλία με τις αντίστοιχες επιστημονικές προκρίσεις διεθνώς. Η Βερβενιώτη συνδέει οργανικά τα προτάγματα και τα γεγονότα στον διεθνή χώρο -κατά την περίοδο η οποία την απασχολεί, με τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα (στην Αθήνα και στο Καταφύγι). Ακριβώς με κεντρικό άξονα τις διαδρομές της μνήμης των Καταφυγιωτών, «τη δυναμική της μνήμης», αναπτύσσονται τα ιδεολογικά προτάγματα και οι συλλογικές νοοτροπίες και στάσεις που διαπερνούν την εποχή, περιγράφονται η δομή και οι λειτουργίες της κοινωνίας, οι ατομικές προκρίσεις, οι αντιθέσεις και ιεραρχήσεις, εντέλει, που οξύνονται με κορύφωση τις συγκρούσεις το 1948. Παρακολουθούμε, επίσης και συγχρόνως, τις μετακινήσεις των αμάχων εντός και εκτός συνόρων και τον επαναπατρισμό των προσφύγων.

Η Τασούλα Βερβενιώτη, στο βιβλίο της, «ιστορία από τα κάτω», με τις προφορικές μνήμες και αφηγήσεις, αναδεικνύει τον λόγο των ανθρώπων, των αμάχων, και κυρίως των αγροτών και των αγροτοκτηνοτρόφων των ορεινών και ημιορεινών χωριών, των επιχώριων κοινοτήτων, οι οποίοι υπήρξαν οι πιο άμεσα εμπλεκόμενοι στον Ελληνικό Εμφύλιο πόλεμο και υπέστησαν τις συνέπειές του σε όλη τους την ακρότητα. Σε αυτούς δίνει φωνή η Βερβενιώτη και, έτσι, τους καθιστά ορατούς, πρωταγωνιστές της κατάδικής τους ιστορίας.

Η βιογραφία του Γεωργίου Καρτάλη από τον Χρήστο Χρηστίδη συνιστά προϊόν συστηματικής έρευνας σε δημόσια και ιδιωτικά αρχεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Παρακολουθεί, με αξιοσημείωτη επιστημονική επάρκεια και αφηγηματική ικανότητα, την πολιτική και προσωπική διαδρομή του Καρτάλη από τη γέννηση (1908) μέχρι τον θάνατό του (1957), τον πολυκύμαντο βίο του και την πολυσχιδή προσωπικότητά του, όπως διαμορφώθηκε κατά τον Μεσοπόλεμο, την Κατοχή και τα πρώτα Μεταπολεμικά χρόνια.

Επίμονος βασιλόφρων ο Καρτάλης, μετατρέπεται σταδιακά σε φιλελεύθερο σοσιαλδημοκράτη υπέρ της εθνικής συμφιλίωσης, συνομιλητής των Ανακτόρων, αλλά και του Ζαχαριάδη. Μαχητικός στους πολιτικούς του αγώνες, ηγετικό στέλεχος των κυβερνήσεων του Κέντρου κατά τη δεκαετία του 1950, προσεγγίζει την Αριστερά και τάσσεται υπέρ της συνεργασίας με την ΕΔΑ. Με τις βαθιές του γνώσεις επί των οικονομικών συνέβαλε σημαντικά στην ανασυγκρότηση της χώρας. Ο Χρηστίδης αποδίδει με υποδειγματική προσοχή και τεκμηρίωση τη μαιανδρική πορεία του Καρτάλη.

Συζητήθηκε, επίσης, και τέθηκε σε ψηφοφορία το βιβλίο του Σάκη Σερέφα, Οδοιπορικό Θεσσαλονίκης. Περπάτημα στην πόλη αλλιώς (εκδ. Μεταίχμιο), ένα τρόπον τινά έκκεντρο οδοιπορικό της Θεσσαλονίκης, με σύντομες στάσεις-αφηγήσεις στην αφανή, «άλλη», αλλά με ίχνη διακριτά και σημαίνοντα, ιστορία της πόλης. Η μικροïστορία εκβάλλει πλησίστια στην Ιστορία στη μακρά διάρκεια και αυτή διαστίζει το αστεακό τοπίο της Θεσσαλονίκης.

• Η παραγωγή των πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων έως 35 ετών κινήθηκε σε όχι ιδιαίτερα ικανοποιητικά επίπεδα. Για το λόγο αυτό η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα να μην απονείμει Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου/ης Συγγραφέα έως 35 ετών. Για άλλη μία φορά το ηλικιακό όριο των 35 ετών απέκλεισε πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς με αξιόλογα βιβλία. 

• Το Ειδικό Βραβείο σε συγγραφείς που τα βιβλία τους προάγουν τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα απονέμεται κατά πλειοψηφία στο μυθιστόρημα της Χίλντας Παπαδημητρίου, Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου (εκδόσεις Μεταίχμιο).

Η αστυνομική πλοκή και η εξιχνίαση της δολοφονίας μιας ψυχολόγου που διευθύνει έναν ξενώνα για κακοποιημένες γυναίκες και θύματα σεξουαλικής βίας και εκμετάλλευσης (trafficking) είναι το προκάλυμμα για να ξετυλιχθεί ο ευρύτερος κοινωνικός σχολιασμός της Παπαδημητρίου για τις σκοτεινές πλευρές μιας Αθήνας διαλυμένης από την κρίση. Γραφή κλασικού νουάρ με πολιτικό υπόβαθρο που διεισδύει βαθιά στον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος, του περιθωρίου, των νεοαστέγων, των εξαρτημένων, των διακινητών και του σεξουαλικού trafficking, αλλά και των επίορκων αστυνομικών και της διαφθοράς.

• Τέλος, η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα να μην απονείμει τιμητική διάκριση σε λογοτεχνικό περιοδικό. Η μορφή και η λειτουργία των λογοτεχνικών περιοδικών έχει αλλάξει και θα ήταν ευκταίο ο νόμος να ακολουθήσει αυτές τις αλλαγές.

ΈΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 2022
(εκδόσεις 2021)
ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΥΣΗΣ

Η Επιτροπή Απονομής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2022 (εκδόσεις 2021) ανακοινώνει το σκεπτικό βράβευσης των βιβλίων που διακρίθηκαν, ανά κατηγορία:

• Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα 2022, απονέμεται στον κύριο Γιώργο Κεντρωτή, για τη μετάφραση του έργου του Georg Trakl, Άπαντα τα ποιήματα, εκδόσεις Ρώμη, Θεσσαλονίκη.

Ο αυστριακός ποιητής Georg Trakl (1887-1914) είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γερμανόφωνης ποίησης. Το έργο του υπερβαίνει τον Γερμανικό ρομαντισμό, χωρίς όμως να «απορρίπτει» τον νατουραλισμό του, και συναρμόζει στοιχεία του Γαλλικού συμβολισμού και του Εξπρεσιονισμού, έχοντας επηρεάσει σημαντικά τις επόμενες ποιητικές γενιές της Ευρώπης.

Στα Ποιήματά του, συχνά, αποτυπώνεται μία «οπτικο-ακουστική» πρόσληψη της εμπειρίας, μαζί με το στοιχείο της συναίσθησης, με μία λεπταίσθητη υποβλητικότητα και έναν λυρισμό που συνομιλεί με το «πεισιθάνατο» μοτίβο. Η κριτική διακρίνει 4 δημιουργικές περιόδους («φάσεις») στο έργο του: τον συμβολισμό, με νιτσεϊκές και γαλλικές επιρροές, τον εξπρεσιονισμό (στο πρώιμο στάδιό του), την ώριμη ποιητική υποβλητικότητά του και, τέλος, «αρχαϊκά-αποκαλυπτικά» μοτίβα ως επίδραση από τον Μεγάλο Πόλεμο (Grand guerre), στοιχεία που διαχέονται στο συνολικό του έργο και καθιστούν την πρόσληψή και την απόδοσή του ιδιαίτερα «δυσχερή».

Αυτά τα απαιτητικά δεδομένα καλείται να επεξεργαστεί ο μεταφραστής, και με αυτά ακριβώς «συνδιαλέγεται» με επιτυχία ο Γιώργος Κεντρωτής. Η μετάφρασή του υπερβαίνει εύστοχα τις εγγενείς δυσκολίες της «απόδοσης» και επιτελείται ως ποιητική μετάφραση με εξαντλητική ισομορφία πρωτοτύπου και μεταφράσματος: το σονέτο διατηρείται και όλα τα ένστιχα ποιήματα του Trakl αποδίδονται, έρρυθμα και έμμετρα. Ο ήπιος, ο γαλήνιος εξπρεσιονισμός και η λυρικότητα των εικόνων του κεντροευρωπαίου δημιουργού βρίσκουν αντιστοιχήσεις, συνάψεις και ασφαλείς χώρους υποδοχής στην ελληνική γλώσσα. Η πλαστικότητα των επαναλαμβανόμενων μοτίβων του αποδίδεται με ενάργεια στα ελληνικά, σε μια γλώσσα που δεν διαθέτει, σημειωτέον, ούτε εξπρεσιονιστική παράδοση ούτε το ανάλογο λεξιλόγιο, εκτός από κάποιες λέξεις ή φράσεις μόνο του Κώστα Καρυωτάκη ή/και του Ρώμου Φιλύρα τις οποίες και ανακαλεί ο μεταφραστής. «Δεξιώνεται» ακόμα και τον υπόγειο μπωντλαιρισμό του Trakl με τον τρόπο που ο ίδιος έχει μεταφράσει από παλιότερα τα Άνθη του Κακού.

Ο Γιώργος Κεντρωτής επιτυγχάνει να ξεπεράσει τις δυσκολίες διαχείρισης του ποιητικού λόγου. Μεταφράζει όλα τα σχεδιασματα – εκδοχές των ποιημάτων του Trakl. Αναγκάζεται, μάλιστα, να «χαλάσει» τη δομή και τις ρίμες προηγούμενων σχεδιασμάτων και να προτείνει νέα δομή και νέες ρίμες, για να παραθέσει κάθε νέο σχεδίασμα, σεβόμενος το πρωτότυπο και υπερβαίνοντας με ανάλογη «μεταφραστική ενσυναίσθηση» το συχνά ερμητικό-αφηρημένο περιεχόμενο του ποιητικού έργου του Τρακλ.

• Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου Της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά 2022, απονέμεται στον κύριο Νικόλαο Π. Μπεζαντάκο, για τη μετάφραση του έργου Ανθολογία της αρχαίας ελληνικής ερωτικής λογοτεχνίας (Τόμ. Α’ Ποίηση & Τόμ. Β’ Πεζογραφία), εκδόσεις Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα.

Η Ανθολογία της Αρχαίας Ελληνικής Ερωτικής Λογοτεχνίας είναι πρωτότυπο έργο που ανθολογεί κείμενα που καλύπτουν 14 αιώνες, από τον 8ο αι. π.Χ., οπότε γράφτηκαν τα Ομηρικά έπη, μέχρι και τον 6ο μ.Χ. Καταχωρούνται αποσπάσματα από το έργο συνολικά 60 ποιητών και 25 πεζογράφων σε δύο πολυσέλιδους τόμους. Τα κείμενα συνοδεύονται από σύντομες ερμηνευτικές σημειώσεις και χρήσιμα ευρετήρια. Το μεγάλο χρονολογικό εύρος των κειμένων, η ποικιλία των λογοτεχνικών ειδών, το πλήθος των διαφορετικών συγγραφέων και η ειδική θεματολογία συνιστούν τα ιδιαίτερα απαιτητικά δεδομένα του μεταφραστικού αυτού εγχειρήματος. Όπως επισημαίνει, μάλιστα, και ο μεταφραστής πολλοί από αυτούς τους συγγραφείς είναι «παραμελημένοι» μεταφραστικά. Ο ίδιος αναμετράται με κείμενα κάποιες φορές «δύσκολα», κυρίως ποιητικά, τόσο ως προς την γλώσσα, όσο και ως προς την θεματική τους. Η ίδια η συγκρότηση της Ανθολογίας αποτελεί σημαντικό μεταφραστικό επίτευγμα. Όλες οι μεταφράσεις, πεζές και ποιητικές, διακρίνονται για την πιστότητά τους, την σαφήνεια και την αποφυγή γλωσσικών ακροτήτων, ενώ υψηλή είναι και η λογοτεχνική ποιότητα των ποιητικών μεταφράσεων. Η Ανθολογία του Νικολάου Μπεζαντάκου αποτελεί σημαντική συνεισφορά για τη γνωριμία αυτών των συγγραφέων στο ευρύτερο κοινό. 

• Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα 2021 απονέμεται εξ ημισείας στον κύριο Πάνο Καραγιώργο, για τη μετάφραση του έργου Κωστής Παλαμάς/Ποιητική Ανθολογία, εκδόσεις Φιλύρα, Αθήνα και στον κύριο Loϊc Marcou, για τη μετάφραση του έργου της Dido Sotiriou, Electra, εκδόσεις H&O, Montpellier.

Κωστής Παλαμάς, Ποιητική Ανθολογία, εκδόσεις Φιλύρα, Αθήνα

Η δίγλωσση αυτή ανθολογία συμπεριλαμβάνει και νεανικά ποιήματα του Κωστή Παλαμά, όπως και άλλα από ωριμότερες συλλογές του που χρονολογούνται κατά την τελευταία περίοδο της παραγωγής του σημαντικού εθνικού ποιητή. Τα περισσότερα από τα ποιήματα που καταχωρούνται μεταφράζονται από τον Πάνο Καραγιώργο για πρώτη φορά στα αγγλικά με αριστοτεχνικό τρόπο και ποιητική διεξοδικότητα.

Αν δεχτούμε ότι μια λογοτεχνική μετάφραση πρέπει να είναι πιστή στο νόημα του πρωτότυπου κειμένου, πρέπει να θυμίσουμε ότι το νόημα ενός ποιήματος δεν είναι το περιεχόμενό του, όπως στην πεζογραφία. Ο μεταφραστής της ποίησης, εν προκειμένω ο Πάνος Καραγιώργος, βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη πρόκληση, ανέλαβε μια δύσκολη αποστολή, αφού κλήθηκε να αναζητήσει τα στοιχεία που ξεχωρίζουν την ποίηση από την πεζογραφία τα οποία όμως δεν βρίσκονται στην εξωτερική μορφή αλλά στη διαφορετική κίνηση των λέξεων, στο ρυθμό του κειμένου, στο ότι η ενότητα στην ποίηση είναι η λέξη και όχι η πρόταση, στο ότι η ποίηση εκφράζει συναισθήματα και όχι σκέψεις. Το καθήκον του λοιπόν και η επιτυχία του ως μεταφραστή του Παλαμά, συνίσταται κυρίως στο ότι παραμείνει πιστός στο συναισθηματικό νόημα του αρχικού ποιήματος του μεγάλου Έλληνα ποιητή. Ωστόσο, η μεταφρασμένη από τα ελληνικά σε ξένη γλώσσα ποίηση (και ιδίως ενός Παλαμά προς την αγγλική γλώσσα ), αναπόφευκτα θα συγκριθεί και θα αξιολογηθεί με βάση το πρωτότυπο, κρατώντας όμως κάποια απόσταση καθώς θα είναι προϊόν αναδημιουργίας, μέσω μιας συνδημιουργίας, ενός πραγματικού έργου τέχνης που εκτίθεται σε ένα άλλο γλωσσικό επίπεδο, επώδυνος τοκετός σε ένα άλλο πολιτισμικό σύμπαν, αυτό της «γλώσσας-στόχου».

Αν θυμηθούμε τα λόγια του Βολταίρου ότι «η ποίηση είναι ένα είδος μουσικής» και ότι πρέπει «να την ακούσεις για να την κρίνεις», η ποιητική απόδοση της ποίησης του Κωστή Παλαμά από τον Πάνο Καραγιώργο στα αγγλικά πρέπει να εκτιμηθεί με βάση το ρυθμό και τις αποχρώσεις της ως μια μουσική σύνθεση που ενθαρρύνει τον αγγλόφωνο αναγνώστη να γνωρίσει και αποκρυπτογραφήσει τη γλυκύτητα και το βάθος μιας γραφής που έχει κτιστεί επάνω σε μια ευαίσθητη ποιητική οργανική γλώσσα - ένα συναισθηματικό εργαλείο πολύ διαφορετικό από κάθε άλλο. Μια ελληνόφωνη γραφή που μιλάει και αγγλικά χάρη τόσο στην καθολικότητα του μηνύματός της όσο και της εξαιρετικής μετάφρασης του Καραγιώργου. 

Dido Sotiriou, Electra, εκδόσεις H&O, Montpellier

H μετάφραση στα γαλλικά της Ηλέκτρας της Διδώς Σωτηρίου από τον Loïc Marcou αποτελεί σημαντικό σταθμό στη γνωριμία του γαλλόφωνου αναγνωστικού κοινού αλλά και των γαλλόφωνων ελληνιστών ερευνητών με μια λιγότερο γνωστή πτυχή του έργου της, η οποία εμπνέεται από την άγρια δολοφονία της Ηλέκτρας Αποστόλου (26 Ιουλίου 1944). Ο μεταφραστής Loïc Marcou είναι διδάκτωρ Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, έμπειρος εκπαιδευτικός και ερευνητής και καταξιωμένος μεταφραστής λογοτεχνικών έργων και δοκιμίων από και προς τα ελληνικά. Η έκδοση περιλαμβάνει και πρόλογο του Olivier Delorme ο οποίος σκιαγραφεί την ιστορική εποχή στην οποία κινείται η ηρωίδα του μυθιστορήματος.

Στην περίπτωση της γαλλικής μετάφρασης της Ηλέκτρας, αξίζει να αναφερθεί ότι ο Marcou, δεινός τεχνίτης της γαλλικής γλώσσας αλλά και βαθύς γνώστης της ελληνικής γλώσσας και κουλτούρας, απόλυτα εξοικειωμένος με το όλο έργο των συγγραφέων που εδώ και δεκαετίες μεταφράζει, επιλύει με ιδανικό τρόπο τα προβλήματα που αναφύονται κατά τη διαδικασία του περάσματος από τη γλώσσα εκκίνησης στη γλώσσα άφιξης. Τούτο το πετυχαίνει χάρη κυρίως σε ένα ιδανικό πάντρεμα δύο τάσεων, της «πιστής-ιδεώδους» από τη μία, και της «δυναμικής» μετάφρασης από την άλλη. Πρόκειται δηλαδή για μια μετάφραση που βασίζεται πρωτίστως στο σεβασμό του χαρακτήρα του ελληνικού κειμένου πηγής-εκκίνησης, δίχως όμως να αποκλείει την εφαρμογή των σύγχρονων και αναγκαίων δομών του συστήματος υποδοχής-άφιξης στη γαλλική γλώσσα. Στην επιτυχημένη αυτή σύνθεση, τον βοηθά όχι μόνο το γεγονός ότι έχει εντρυφήσει στο ύφος γραφής της Σωτηρίου αλλά και δια μέσου της ευρύτερης ευρωπαϊκής του παιδείας, στην ψυχολογία, τον κοινωνικό περίγυρο, και τις ιστορικές περιστάσεις που διέπουν την ζωή και τη δράση των ηρώων στα έργα που μεταφράζει. Για τούτο ακριβώς το λόγο, μπορούμε να αποφανθούμε ότι ο Marcou δεν μεταφράζει απλώς ένα κείμενο: πολύ περισσότερο, ερμηνεύει τους πολιτισμούς εκείνους που γέννησαν το κείμενο αυτό -τόσο εκείνο του συγγραφέα, όσο και της εποχής των ηρώων του. Επίσης, επινοεί στρατηγικές μέσω των οποίων κείμενα από ένα πολιτισμό μπορούν να διαπεράσουν τα εννοιολογικά πλέγματα ενός άλλου πολιτισμού, φέρνοντας έτσι στην επιφάνεια κοινές ή παράλληλες ιστορικές συνθήκες, ή αποκαλύπτοντας ιστορικά αίτια, η συνέπεια των οποίων πλήττει μεταγενέστερες εποχές.

Με την επιλογή μετάφρασης του συγκεκριμένου έργου της Διδώς Σωτηρίου στα γαλλικά, κορυφώνεται η προσφορά της προβολής της ελληνικής Γραμματείας στο γαλλικό κοινό από τον Marcou και συνάμα συνεχίζεται ένας δικός του κύκλος αυτοπαιδείας. Και τούτο γιατί πέτυχε να παρουσιάσει σε μια άριστα πλασμένη μυθιστορηματική γαλλική γλώσσα, και σε ένα εκλεπτυσμένο πεζογραφικό ύφος, ένα λιγότερο γνωστό στο διεθνές αναγνωστικό και ερευνητικό κοινό ελληνικό βιβλίο.