Ο Γιανούλης Χαλεπάς, η ασκητική μορφή της ελληνικής γλυπτικής που κάποιοι τον αποκάλεσαν «Ροντέν της Ελλάδας» και κάποιοι άλλοι «άγιο, τρελό και καταραμένο καλλιτέχνη», συναντά το σκηνοθετικό βλέμμα της Αργυρώς Χιώτη και τη γραφή του The Boy από τις 10 μέχρι και τις 27 Φεβρουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος.
Επιμέλεια: Book Press
Μια βουτιά στα άδυτα μιας καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας μέσα από μια παράσταση (αλλά και μια ταινία μικρού μήκους, μια έκθεση και μια έκδοση). «Ίσως τελικά να είχες δίκιο και να ήταν καλύτερο να μην είχα ονειρευτεί το άγαλμα που θα έσωζε τον κόσμο».
Η ζωή και το έργο του γλύπτη Γιανούλη Χαλεπά γίνονται σύγχρονη μουσική τραγωδία, ένα ονειρικό αφήγημα για τον άνθρωπο που συντρίφτηκε στη νιότη του και αναγεννήθηκε δημιουργικά στην πλήρη ωριμότητά του. Η Στέγη μεταμορφωμένη για τις ανάγκες τις παράστασης «Χαλεπάς»: αληθινά δέντρα ξεφυτρώνουν πάνω στη σκηνή, ανάμεσα στα καθίσματα και σε όλα τα επίπεδα της Κεντρικής Σκηνής, όπου γιορτάζεται η άγρια φύση ενός μοναδικού δημιουργού, από τις 10 έως τις 27 Φεβρουαρίου.
«Ίσως τελικά να είχες δίκιο και να ήταν καλύτερο να μην είχα ονειρευτεί το άγαλμα που θα έσωζε τον κόσμο».
Από τη γέννησή του στον Πύργο της Τήνου μέσα στα μάρμαρα και στις σκόνες του πατρογονικού εργαστηρίου έως τη θρυλική Κοιμωμένη στο Α΄ Νεκροταφείο. Κι από την κατάρρευση, τον ψυχιατρικό εγκλεισμό και την πολύχρονη απομόνωση στα βουνά του νησιού έως την πνευματική αφύπνιση και την ορμητική αναγέννηση που τον καθιέρωσε στα γεράματα. «Ο νέος (γέρος) Χαλεπάς ξεπέρασε τον παλιό (νεαρό)» έλεγε ο ίδιος.
Μέσα από τις αισθήσεις του ονείρου, η Αργυρώ Χιώτη περπατά τον δύσβατο δρόμο του γλύπτη, ανάμεσα στη σιωπή και στο παράλογο, στην αδράνεια και στη δημιουργία, παραδίδοντας μια σύγχρονη μουσική τραγωδία σε λιμπρέτο του The Boy, μουσική του Jan Van, σκηνικό χώρο της Έφης Μπίρμπα και με μια εξαιρετική ομάδα ερμηνευτών. Ο Σίμος Κακάλας και ο Αντώνης Μυριαγκός στους ρόλους του καλλιτέχνη και της σκιάς, του σάτυρου και του δαιμόνιού του, και οι Χαρά Κότσαλη, Γιώργος Νικόπουλος, Δημήτρης Σωτηρίου, Αργυρώ Χιώτη και Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη σε ρόλους κομβικών προσώπων της ζωής του.
Ο βιότοπος του «Χαλεπά», ένα ιδιότυπο θερμοκήπιο με διάσπαρτα δέντρα που εκτείνεται εντός και εκτός σκηνής, διασαλεύει την αίθουσα, δημιουργώντας έναν φυσικό κυπαρισσώνα – που θα μεταφυτευτεί μετά το τέλος των παραστάσεων σε διάφορα πάρκα της Αθήνας. Και όλα μέσα σε ένα ηχητικό τοπίο που διαφεντεύουν ο άνεμος της Τήνου, η βοή και ο ήχος του λαξεύματος των μαρμάρων, καρφιτσωμένα στον νου του Χαλεπά, να ξυπνούν τους εφιάλτες και τα όνειρά μας.
Ο βιότοπος του «Χαλεπά», ένα ιδιότυπο θερμοκήπιο με διάσπαρτα δέντρα που εκτείνεται εντός και εκτός σκηνής, διασαλεύει την αίθουσα, δημιουργώντας έναν φυσικό κυπαρισσώνα – που θα μεταφυτευτεί μετά το τέλος των παραστάσεων σε διάφορα πάρκα της Αθήνας.
«Τι είναι μια ψυχική κατάρρευση σήμερα; Πόσοι άνθρωποι γύρω μας –δες και μέσα στην πανδημία του Covid– δεν μπορούν να διαχειριστούν την “κανονικότητα”;», αναρωτιέται η Χιώτη. «Βλέπεις τη ζωή του Χαλεπά: τα πάντα κρέμονταν από μια κλωστή. Και το βλέπεις κι εσύ στη ζωή σου, τι σημαίνει να βρεθείς σε μια αδύναμη στιγμή και τι σημαίνει να σου πει κάποιος: “Έλα, μπορείς”».
Παράλληλες δράσεις
Λίγες μέρες πριν, στις 2 Φεβρουαρίου, στις 21:00, κάνει πρεμιέρα στο Onassis Channel στο YouTube η μικρού μήκους ταινία «Χαλεπάς», διά χειρός The Boy και Αργυρώς Χιώτη. Η ταινία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο καλλιτεχνικής υποτροφίας έρευνας και ανάπτυξης της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Στο διάστημα της έρευνας η καλλιτεχνική ομάδα ταξίδεψε στο άγρια μαγευτικό τοπίο του κυκλαδίτικου νησιού της Τήνου, όπου βούτηξε στο σύμπαν του θρυλικού καλλιτέχνη, παράγοντας μια πρώτη εκδοχή του λιμπρέτου, τις πρώτες παρτιτούρες και την ταινία μικρού μήκους, με πρωταγωνιστές τον Σίμο Κακάλα, τη Μαρία Πανουργιά και την Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη.
Παράλληλα, το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., σε συμπαραγωγή με το Onassis Culture, εγκαινιάζει στις 18 Φεβρουαρίου 2022 την έκθεση: «Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν». Αφετηρία της μεγάλης έκθεσης-ρετροσπεκτίβας στη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη (επιμέλεια Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, σχεδιασμός Παύλος Θανόπουλος) είναι η πρόσφατη απόκτηση ενός σημαντικού συνόλου γλυπτών και σχεδίων από το Ίδρυμα Ωνάση – που συγκροτούν την πιο ολοκληρωμένη συλλογή για το έργο και τη ζωή του Χαλεπά, με δημιουργίες της πρώτης, της δεύτερης και, κυρίως, της τρίτης περιόδου της καλλιτεχνικής του παραγωγής. Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περισσότερα από 150 έργα (γλυπτά, σχέδια, κατάστιχα), από τη Συλλογή Ιδρύματος Ωνάση και δάνεια από άλλους οργανισμούς, συλλέκτες και μουσεία. Η έκθεση στη Θεσσαλονίκη θα διαρκέσει έως και την Κυριακή 5 Ιουνίου 2022. Η συνοδευτική δίγλωσση έκδοση που θα είναι διαθέσιμη στη Στέγη, στο Τελλόγλειο και στα βιβλιοπωλεία είναι μια παραγωγή του τμήματος Εκδόσεων του Ιδρύματος Ωνάση σε σχεδιασμό του Grid Office.
Συντελεστές παράστασης
Λιμπρέτο: The Boy
Σύλληψη & Σκηνοθεσία: Αργυρώ Χιώτη
Μουσική Σύνθεση & Ηχητικός Σχεδιασμός: Jan Van Angelopoulos
Σκηνικό & Κοστούμια: Έφη Μπίρμπα
Σχεδιασμός Φωτισμών: Τάσος Παλαιορούτας
Σωματική προετοιμασία: Χαρά Κότσαλη
Συνεργασία στις πρόβες (ερμηνεύτρια): Αλίκη Στενού
Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Ευθύμης Θέου
Α΄ Βοηθός σκηνοθέτριας: Κατερίνα Κώτσου
Βοηθός σκηνογράφου: Βάσια Λύρη
Βοηθός ενδυματολόγου: Αλέξανδρος Γαρνάβος
Β’ Βοηθός σκηνοθέτριας: Κωνσταντίνος Καρδακάρης
Ερμηνεύουν (με αλφαβητική σειρά): Σίμος Κακάλας, Χαρά Κότσαλη, Αντώνης Μυριαγκός, Γιώργος Νικόπουλος, Δημήτρης Σωτηρίου, Αργυρώ Χιώτη, Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη
Εκτέλεση Παραγωγής: Μαρία Δούρου / VASISTAS
Ταυτόχρονος υπερτιτλισμός: Γιάννης Παπαδάκης
Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Συμπαραγωγή: ERT Emilia Romagna Teatro (Ιταλία)
H περιοδεία υποστηρίζεται από το πρόγραμμα «Εξωστρέφεια» της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση
Παραστάσεις με υπέρτιτλους στα αγγλικά: Πέμπτη 10/02, Παρασκευή 11/02, Σάββατο 12/02, Κυριακή 13/02, Παρασκευή 18/02, Σάββατο 19/02, Κυριακή 20/02, Κυριακή 27/02
ΧΑΛΕΠΑΣ προσβάσιμος σε όλους, σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Οργανισμό liminal:
Οι παραστάσεις στις 24, 25 και 26 Φεβρουαρίου θα παρουσιαστούν σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας σε συνεργασία με τον πολιτιστικό οργανισμό liminal.
Διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και Ελληνικός Υπερτιτλισμός για Κωφά και βαρήκοα άτομα
Ακουστική Περιγραφή για άτομα με οπτική αναπηρία
Οι υπηρεσίες προσβασιμότητας γίνονται με την υποστήριξη του δικτύου Europe Beyond Access, το οποίο πραγματοποιείται με τη συγχρηματοδότηση του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συζήτηση με το κοινό μετά την παράσταση: Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 2022
Διαβάστε περισσότερα
→ Ο Γιανούλης Χαλεπάς ήταν γόνος φημισμένης οικογένειας μαρμαρογλυπτών της Τήνου. Δημιούργησε το διασημότερο ταφικό μνημείο της νεοελληνικής τέχνης, την Κοιμωμένη στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας, σε ηλικία 24 ετών. Αμέσως μετά, κατέρρευσε ψυχικά για 40 χρόνια. Μόνο μετά τον θάνατο της κυριαρχικής μητέρας του «αναστήθηκε» και επέστρεψε στην τέχνη του και στη ζωή. Ήταν πλέον 65 ετών.
→ Το Ίδρυμα Ωνάση διαθέτει ένα μεγάλο σύνολο γλυπτών, σχεδίων, προπλασμάτων και εκμαγείων από έργα του Γιανούλη Χαλεπά – και μάλιστα από τη σημαντικότερη συλλογή, εκείνη των ανιψιών του, Βασίλη και Ειρήνης Χαλεπά. Επίσης, δημιουργίες του γλύπτη είναι τα μαρμάρινα τζάκια που κοσμούν την Ωνάσειο Βιβλιοθήκη καθώς και το γλυπτό του Εκατόγχειρα.
→ Η παράσταση της Αργυρώς Χιώτη για τη ζωή του Γιανούλη Χαλεπά εντάσσεται στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος στον καλλιτέχνη, που συμπληρώνεται με την έκθεση «Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν» σε συνεργασία με το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (18 Φεβρουαρίου – 5 Ιουνίου 2022) σε επιμέλεια της μελετήτριας, αρχαιολόγου και ιστορικού τέχνης Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά, που υπογράφει και τη συνοδευτική έκδοση.
→ Το φθινόπωρο του 2018, η Αργυρώ Χιώτη βρέθηκε στην Τήνο και στο χωριό του Γιανούλη Χαλεπά, τον Πύργο. Ήταν τότε που ξεκίνησε την έρευνά της για τη ζωή και το έργο του, με προοπτική να κορυφωθεί σε παράσταση για τη Στέγη στον προγραμματισμό της σεζόν 2020-2021. Η πανδημία, ωστόσο, ανέτρεψε τον σχεδιασμό.
→ Σε μια προσπάθεια να «αξιοποιηθεί» το νεκρό χρονικό διάστημα του lockdown, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση παρείχε καλλιτεχνική υποτροφία στη δημιουργική ομάδα του «Χαλεπά». Αποτέλεσμα αυτής ήταν ένα ερευνητικό ταξίδι των συντελεστών στα βουνά και στα λατομεία του νησιού, καθώς και στη Σχολή Μαρμαροτεχνίας του Πύργου.
→ Ο «Χαλεπάς» είναι η τρίτη σκηνοθεσία της Αργυρώς Χιώτη για λογαριασμό της Στέγης. Έχουν προηγηθεί τα «Αίματα» του Ευθύμη Φιλίππου (2014) και η «Θεία Κωμωδία» του Δάντη (2017). Και οι δύο παραγωγές ανέβηκαν επίσης σε σκηνές της Γαλλίας.
Λίγα λόγια για την Αργυρώ Χιώτη
H Αργυρώ Χιώτη γεννήθηκε στην Αθήνα. Εργάζεται στην Ελλάδα και στη Γαλλία ως σκηνοθέτρια και ηθοποιός. Το 2005 συνίδρυσε τη θεατρική ομάδα VASISTAS.
Αναζητά σκηνικές φόρμες που στρέφονται προς την ποίηση, με έντονη χορικότητα και σωματικότητα, δημιουργώντας συχνά μουσικές χορογραφίες σε παρόντα χρόνο, με θέμα τον άνθρωπο και τον τρόπο που υπάρχει μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια.
Οι πιο πρόσφατες σκηνοθεσίες της ήταν οι Βάτραχοι του Αριστοφάνη για το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου (2021) και το Νερό της Κολωνίας για το Εθνικό Θέατρο (2019-20), ενώ με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση έχει παρουσιάσει τα «Αίματα» του Ευθύμη Φιλίππου (2014) και τη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη (2017). Η ομάδα VASISTAS έλαβε για την παράσταση Spectacle (παραγωγή Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου) την Τιμητική Διάκριση Νέων Δημιουργών 2011 από την Ένωση Κριτικών Θεάτρου και Χορού. Η Αργυρώ Χιώτη τιμήθηκε το 2013 με το βραβείο «Ελευθερία Σαπουντζή» για το σκηνοθετικό και καλλιτεχνικό της έργο.
Λίγα λόγια για τον The Boy (Αλέξανδρος Βούλγαρης)
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981 και είναι σκηνοθέτης και μουσικός.
Έχει σκηνοθετήσει έξι ταινίες μεγάλου μήκους (Κλαις;, Ροζ, Χιγκίτα, Νήμα, Winona, Γυμναστήριο), που έχουν παρουσιαστεί και βραβευτεί σε πολλά φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Έχει κυκλοφορήσει πάνω από 25 μουσικά άλμπουμ (Please make me dance, Κουστουμάκι, Ηλιοθεραπεία, Έτοιμοι, Παραδουλεύτρα, Αντιλόπη, Ώντρεϋ, μεταξύ άλλων) και έχει γράψει μουσική για τον κινηματογράφο και το θέατρο.
Επίσης, έχει εμφανιστεί ως ηθοποιός στον κινηματογράφο και στο θέατρο, έχει σκηνοθετήσει μουσικά βίντεο και τα τελευταία χρόνια διδάσκει κινηματογράφο σε σχολές υποκριτικής.
