«Βλέπε μπροστά. Δεν είναι το φευγαλέο παρόν, είναι το αύριο και το μέλλον που μετράνε. Αν θεωρείς πως στο ξεκίνημα οι συναναστροφές και οι παρέες είναι το παν, κάνεις λάθος. Στα γεράματα θα χρειαστείς ακόμη περισσότερο την ανεκτίμητη βοήθεια των Φίλων».
Του Κώστα Κουτσουρέλη
Βλέπε μπροστά. Δεν είναι το φευγαλέο παρόν, είναι το αύριο και το μέλλον που μετράνε. Αν θεωρείς πως στο ξεκίνημα οι συναναστροφές και οι παρέες είναι το παν, κάνεις λάθος. Στα γεράματα θα χρειαστείς ακόμη περισσότερο την ανεκτίμητη βοήθεια των Φίλων.
※
Μάθε να περιμένεις τη σειρά σου. Διαμαρτυρίες του τύπου ότι τα βραβεία απονέμονται με επετηρίδα, στα τριάντα σου μπορεί ν’ ακούγονται εύλογες. Όταν θα καβαντζάρεις τα εξήντα ωστόσο θα καταλάβεις ότι συνιστούν πραξικόπημα κατά των συμφερόντων σου και μπορούν να σε βλάψουν.
※
Μην εκφέρεις ποτέ γνώμη επιφυλακτική για συνάδελφο δημοσίως. Το κατ’ ιδίαν θάψιμο φτάνει και περισσεύει.
※
Ασκήσου στον δίκοπο, τον διφορούμενο λόγο. Το «καλός συγγραφέας» όσο και νά ’ναι δηλώνει κάτι το άκαμπτα θετικό. Το «αξιόλογος» όμως είναι απλώς ο «άξιος λόγου». Τώρα λόγου επαινετικού ή ψογερού, τρέχα γύρευε.
※
Εξίσου εύκολα τα «επίγονος», «μιμητής», «αντιγραφέας» (Θεός φυλάξοι!), τ’ αντικαθιστάς μ’ ένα «διακειμενικός» και ξεμπέρδεψες.
※
Μη γράφεις κριτικές. Τα ανθρώπινα είναι απρόβλεπτα, αύριο μεθαύριο θα τις βρεις μπροστά σου.
※
Αν πάντως δεν γίνεται να τις αποφύγεις, τότε υπό δύο απαράβατους όρους: α) οι κριτικές σου να είναι απαρέγκλιτα εγκωμιαστικές, και β) για βιβλία ανθρώπων που έχεις ή σ’ έχουν ανάγκη. Έτσι θα σου είναι πιο εύκολο να τις προσπεράσεις όταν προκύψει ανάγκη.
※
Γράφε με γρίφους. Τίποτα δεν κολακεύει πιο πολύ το κοινό. Μέσα στα αινίγματα και τον ερμητισμό, πίσω από τις θολές και μετέωρες λέξεις κάθε τύπος αναγνώστη βρίσκει αυτό ακριβώς που αποζητά. Ο κοινότοπος, λ.χ., θα βρει εκεί μέσα όλα τα αγαπημένα του κλισέ. Ο εκλεπτυσμένος, την ικανοποίηση ότι εκείνος ειδικά είναι μυημένος και ξεχωριστός. Ο γεννημένος οπαδός, μια αυθεντία αξιοθαύμαστη και απρόσιτη για να λατρέψει. Και ο επαγγελματίας σχολιαστής, μια αφορμή για να μας καταπλήξει με την ερμηνευτική του δεινότητα.
※
Έχε τα καλά με όλες τις αντίζηλες μερίδες. Γράφε σε όλα τα περιοδικά. Τίμα με την παρουσία σου όλων τις εκδηλώσεις. Δίνε σ’ όλους συγχαρητήρια για τα καινούργια τους έργα. Ωστόσο μείνε έξω από τις κόντρες και τις έριδές τους. Ξεκαθάρισε σε όσους σου το ζητούν ότι, όλα κι όλα, η Τέχνη την οποία υπηρετείς σου απαγορεύει να έχεις γνώμη.
※
Το πιο σπουδαίο τμήμα του έργου σου είναι οι αφιερώσεις, τεμάχισε τον χρόνο σου λοιπόν αναλόγως. Οι κολακείες και οι γαλιφιές πρέπει να μοιάζουν εντελώς αυθόρμητες κι αυτό πάλι προϋποθέτει μακρά άσκηση και σπουδή. Καλού κακού απομνημόνευσε καμιά δεκαριά φανταχτερές φράσεις και έχε ανά πάσα στιγμή τα βιβλία σου στην τσάντα – κανείς δεν ξέρει ποιον θα συναντήσεις. Πέννα χρυσή συνδυασμένη με βυζαντινή καλλιγραφία δίνουν το πειστικότερο αποτέλεσμα.
※
Από τα καυτά θέματα της επικαιρότητας κρατήσου μακριά. Ας παριστάνουν άλλοι τους Ζολά και τους Μπάιρον. Δική σου Μούσα ο Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης.
※
Η ειδίκευση είναι το παν. Διάλεξε ένα ανθυποείδος (λ.χ. ποιήματα ποιητικής, μοιρολόγια για σαλούς και παραλοϊσμένους, ρωπογραφίες της χαμοζωής ή τρέντυ περιπέτειες του campus) και ταυτίσου μαζί του. Think big: άλλο νά ’σαι «αντιπροσωπευτικός», κι άλλο να ’χεις τα κλειδιά της Αντιπροσωπείας στην τσέπη.
※
Νά ’σαι εκλεκτικός. Μετά τα είκοσι, τα καινούργια πράγματα μόνο σύγχυση προξενούν. Μείνε πιστός λοιπόν στα αναγνώσματα της εφηβείας σου.
※
Από τους ξένους συγγραφείς μην παραλείπεις ν’ αναφέρεις τους επίκαιρους, αυτούς που τους θαυμάζουν πάνω κάτω μια δεκαετία. Απ’ τους παλιούς, μείνε στους αναπόφευκτους. Βεβαίωνε όταν σε ρωτούν ότι η ποίηση πέθανε μετά τον Έλιοτ και ότι η τελευταία λέξη της πεζογραφίας είναι ο Μπόρχες.
※
Για τη σύγχρονη λογοτεχνία σ’ άλλες γλώσσες να ενημερώνεσαι από τους δημοσιογράφους. Αυτούς που εξανίστανται κάθε χρονιά που το Βραβείο Νόμπελ δεν πάει σε Αμερικανό μπεστσελερίστα.
※
Από τους Έλληνες τους τωρινούς μην αναφέρεις κανέναν. Όλη η στάση σου πρέπει να δηλώνει ότι βρίσκεις την ελληνική λογοτεχνία επαρχιώτικη και καθυστερημένη. Αν δεν γίνεται αλλιώς, μνημόνευε τους φίλους σου, με τρόπο όμως που να τους μειώνει.
※
Αν τύχει αργότερα και αποκτήσεις κάποια φήμη, φρόντισε να τη χειριστείς σωστά. Για τους νεώτερούς σου τήρησε σιωπή. Πάντοτε ωστόσο να δηλώνεις γενικά και αόριστα την έγνοια και τον θαυμασμό σου για τη «νέα γενιά».
※
Σνόμπαρε τους συγγραφείς που γράφουν πολλά. Ιδίως ποιητής που τα άπαντά του δεν χωρούν άνετα σ’ έναν τομίδιο φτενό είναι, να λες, το δίχως άλλο για τα μπάζα.
※
Στις συνεντεύξεις δεν έχει την παραμικρή σημασία τι θα σε ρωτήσουν. Εσύ να έχεις έτοιμες τις απαντήσεις.
※
Δείχνε την ευαισθησία σου καθημερινά. Από τους ποιητές να προτιμάς τους αυτόχειρες. Κι από τους πεζογράφους τους δυσκοίλιους και τους βαρυστομαχιασμένους.
* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής. Τελευταίο βιβλίο του, ο τόμος που περιλαμβάνει την ποιητική του σύνθεση «Η κόρη μου» και τη μετάφρασή του στο ποίημα του William B. Yeats «Προσευχή για την κόρη μου» (εκδ. Κίχλη).
→ Στην κεντρική εικόνα: Πίνακας του Constantin Nepo «Πορτρέτο της Elsa Maxwell», λάδι σε καμβά, 1961.