Το στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας

Ahmet Davutoglu
Επιμ. Νεοκλής Σαρρής
Μτφρ. Νικόλαος Ραπτόπουλος
Ποιότητα 2010
ΣΕΛ. 845, ΤΙΜΗ €30,14

Μεγάλη κουβέντα έχει γίνει για το βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου η οποία έχει συνοδευτεί και από υψηλές πωλήσεις. Κι αυτό όχι απλώς επειδή ο συγγραφέας του είναι εδώ και κάτι περισσότερο από ένα χρόνο ο υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας. Αλλά επειδή η επιρροή του στη διαμόρφωση της διεθνούς πολιτικής της γειτονικής χώρας έχει… βάθος. Ο Νταβούτογλου έγραψε αυτό το βιβλίο σχεδόν μια δεκαετία νωρίτερα, όντας ακόμη καθηγητής διεθνών σχέσεων. Ακολούθησε η εισδοχή του στο διπλωματικό σώμα, ενώ την τελευταία πενταετία χρημάτισε σύμβουλος του πρωθυπουργού Ερντογάν. Το βιβλίο του είναι σημαντικό διότι αποτελεί μια συστηματική θεώρηση της θέσης της Τουρκίας στον κόσμο και κατά προέκταση συγκροτεί ένα συνεκτικό στρατηγικό δόγμα το οποίο πλέον τυγχάνει εφαρμογής από τον ίδιο τον εμπνευστή του.

Η αφετηριακή ιδέα είναι ότι η Τουρκία διαθέτει μια ιδιαίτερη γεωστρατηγική θέση, ενώ ταυτόχρονα είναι ο «κληρονόμος» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που σημαίνει ότι μπορεί αλλά και οφείλει να καλλιεργήσει τους ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς που απορρέουν από αυτές τις συνθήκες, και να αναλάβει ρόλο περιφερειακής δύναμης στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία. Η Τουρκία επομένως, δεν πρέπει να «εγκλωβιστεί» στον προσανατολισμό της προς τη Δύση, ως εάν να είναι το ανατολικό της σύνορο κι ο φτωχός συγγενής της. Χωρίς να εγκαταλείπει την προοπτική ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την επιδίωξη διατήρησης «στρατηγικής» σχέσης με τις ΗΠΑ, τις αντισταθμίζει με μια εξωστρεφή και πολυμερή διπλωματία στο πλαίσιο της οποίας χωρούν η αναβάθμιση των σχέσεων με κράτη όπως η Ρωσία, ακόμη και το Ιράν.

Από πολλούς αυτή η φιλόδοξη θέαση των πραγμάτων –που συνοδεύεται από ανάληψη πρωτοβουλιών κι όχι από παθητική αντίδραση σε ενέργειες τρίτων– έχει, συχνά ειρωνικά, χαρακτηριστεί ως νέο-οθωμανική. Το ενδιαφέρον είναι, ωστόσο, τι συνέπειες παράγει. Έτσι, η επίσημη θέση της Τουρκίας για «μηδενικά προβλήματα» με τα γειτονικά κράτη –φράση που επαναλήφθηκε από τον Ερντογάν κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα– ίσως δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται τόσο επιπόλαια όσο την αντιμετώπισαν οι περισσότεροι Έλληνες συντάκτες του διπλωματικού ρεπορτάζ και, κυρίως, δεν πρέπει να «διαβάζεται» με παρωχημένους όρους διμερών σχέσεων. 

Το δεύτερο φύλο
Σιμόν ντε Μποβουάρ
Μτφρ. Τζένη Κωνσταντίνου
Μεταίχμιο 2010
ΣΕΛ. 989, ΤΙΜΗ €44,42

«Δεν γεννιόμαστε γυναίκες, γινόμαστε. Καμία βιολογική, ψυχική ή οικονομική μοίρα δεν καθορίζει τη μορφή που παίρνει στους κόλπους της κοινωνίας το θηλυκού γένους ανθρώπινο ον». Σε αυτή την φράση –με την οποία αρχίζει το δεύτερο βιβλίο της ογκώδους μελέτης της Σιμόν ντε Μποβουάρ– συμπυκνώνεται η θέση της ότι το φύλο δεν μπορεί να αναχθεί σε βιολογικά δεδομένα, αλλά συνιστά κοινωνική ταυτότητα κι ως τέτοια δεν είναι προκαθορισμένη ή «φυσική», αλλά αποκτάται μέσα από κοινωνικές διεργασίες, επιδέχεται μεταβολή κ.ο.κ. Αυτό είναι πια κοινός τόπος –για τους κοινωνικούς επιστήμονες τουλάχιστον­– αλλά δεν ήταν διόλου αυτονόητο όταν το 1949 εκδόθηκε το «Δεύτερο φύλο» το οποίο αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το λεγόμενο «δεύτερο κύμα» του φεμινισμού που εμφανίστηκε τη δεκαετία του 60.

Η Μποβουάρ αναρωτιέται γιατί οι γυναίκες βρίσκονται σε θέση υποτελή ως προς τους άντρες, ακόμη κι όταν έχουν κατακτήσει τη νομικοπολιτική ισότητα και, κυρίως, γιατί αποδέχονται οι ίδιες αυτή την υποτέλεια. Και προκειμένου να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, καταπιάνεται με ένα τεράστιο όγκο βιβλιογραφίας η οποία εκτείνεται από τη βιολογία και την ψυχανάλυση μέχρι την ιστορία και τη λογοτεχνία κι από τη μυθολογία μέχρι την ανθρωπολογία και τη φιλοσοφία. 

Θεωρία της συνωμοσίας και κουλτούρα της διχοτόμησης

Ο συγγραφέας δεν είναι ειδικός στο θέμα, καθότι καθηγητής λογοτεχνίας. Ωστόσο, ως ενεργός πολίτης που παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις περιπέτειες του Κυπριακού επί δεκαετίες, γράφει συγκροτημένα και τεκμηριωμένα. Κι επιχειρεί να δείξει πώς μια παρωχημένη πολιτική κουλτούρα που αποδίδει στους Ελληνοκύπριους το ρόλο του θύματος (και μόνον), αυτού που έχει εξ ορισμού όλο το δίκιο με το μέρος του κι όλη η υφήλιος του χρωστάει, οδηγεί σε συστηματική παρανόηση της διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας και στην αναπόφευκτη αδυναμία επίτευξης ουσιαστικών πολιτικών στόχων. Ακόμη χειρότερα, δείχνει πως ένα πολιτικό προσωπικό που πότε προσχηματικά πότε ειλικρινά παρουσιάζει τις πλέον ανεδαφικές διεκδικήσεις ως αυτονόητες, εγκλωβίζει μια ολόκληρη κοινωνία σε αντιλήψεις συνωμοσιολογικού χαρακτήρα με τις χειρότερες δυνατές συνέπειες. Αλλά και η κοινωνία δεν είναι άμοιρη ευθυνών στο μέτρο που κατά βάθος δεν επιθυμεί συμβίωση με την τουρκοκυπριακή κοινότητα υπό οποιουσδήποτε όρους, έχοντας ένα αίσθημα υπεροψίας απέναντί της. 

Εξουσία και Κοινωνία. Δωρήματα στον Κωνσταντίνο Τσουκαλά

Έχουμε πια βαρεθεί να ακούμε για τη «σιωπή των διανοούμενων», την «απουσία των πνευματικών ανθρώπων» κ.ο.κ. Κι όμως. Αν κλείσουμε τους τηλεοπτικούς δέκτες κι αναζητήσουμε το στοχασμό και την κριτική εκεί όπου έχουν πρόσβαση –σε τόπους παραδοσιακής δημοσιότητας και βέβαια στα βιβλία– θα τα βρούμε. Ένα χαρακτηριστικό δείγμα είναι ο τόμος που είναι αφιερωμένος στον ομότιμο καθηγητή κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κωνσταντίνο Τσουκαλά που έχει βέβαια πανηγυρικό χαρακτήρα, αλλά είναι και πολύ ουσιαστικός. Κι αυτό διότι οι μελέτες κοινωνικών επιστημόνων που περιλαμβάνει –συναδέλφων και «μαθητών» του τιμώμενου– δεν αναλίσκονται σε επαίνους, αλλά καταπιάνονται δημιουργικά με πτυχές του έργου του.

Ποτό για παρέα. Σεξουαλική διασκέδαση στην Ελλάδα