«Ταρτούφος» του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική)

Η παράσταση «Ταρτούφος» του Μολιέρου παρουσιάζεται στο θέατρο «Σταθμός», σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη. Φωτογραφίες: © Πάτροκλος Σκαφίδας

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Σταθμός» είδαμε τον «Ταρτούφο» (Tartuffe, ou l’Imposteur) του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη και μετάφραση Ανδρέα Στάϊκου. Η παράσταση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Λευτέρη Βογιατζή, τόσο γιατί είχε εντρυφήσει στον Μολιέρο, όσο και γιατί είχε ο ίδιος ερμηνεύσει τον Ταρτούφο, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Όπως πολύ πετυχημένα είπε ο Γιάννης Νταλιάνης στο τέλος της επίσημης πρώτης, στις 12 Μαΐου του 1664 το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στις Βερσαλίες, μετά από μια πενταετή περιπέτεια λογοκρισίας: «Πώς θα ένιωθε, άραγε, ο Μολιέρος εάν μάθαινε ότι, τρεισήμισυ αιώνες μετά, το έργο του ανεβαίνει κάπου στο Μεταξουργείο;».

Το μοτίβο του faux dévot

Η παράσταση δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο χρόνο, ενώ κάποιες παρεμβάσεις στη μετάφραση την κατέστησαν μια εντελώς νέα προσέγγιση του κλασικού μοτίβου του «Ταρτούφου». Το μοτίβο του faux dévot (του τύπου του φανατικού, ψευδοευλαβούς θρησκόληπτου καιροσκόπου), ειδωμένο υπό διαχρονικό πρίσμα, μπορεί κάλλιστα να περιγράψει μια σύγχρονη εκδοχή ελευθεροφροσύνης (libertinage), επιφέροντας έναν αθυρόστομο και πάντα επίκαιρο καυτηριασμό στην υποκρισία και την απατεωνιά του κόσμου όπου ζούμε.

Ταρτούφος 

Η Αδελφότητα της Αγίας Μεταλήψεως ενάντια στους λιμπερτίνους της αυτοκρατορικής Γαλλίας του Κλασικισμού; Οι ταρτουφιστές ενάντια στους αντιταρτουφιστές; Το άτομο ως σώφρων ύπαρξη απέναντι στον φανατισμό, τη δεισιδαιμονία, τον σκοταδισμό και την παραπλάνηση; Η επιχειρηματολογία ως όργανο που κόκκαλα τσακίζει απέναντι στην ευπιστία; Το πιο ενδιαφέρον στον «Ταρτούφο» είναι πως, ενώ ο ίδιος φέρεται ως ο κατεξοχήν απατεώνας, η υποκρισία και η ψευδοευσέβεια είναι γνωρίσματα των άλλων χαρακτήρων που τον περιβάλλουν – πλην της υπηρέτριας Ντορίν και του Δάμι. Άρα ο Ταρτούφος είναι απολαυστικός ως χαρακτήρας γιατί, μέσα στην ιδιοφυή του υποκρισία, μέσα στην παντελή του ανηθικότητα, μπορεί να μας αποκαλύπτει την ψευδοσεμνοτυφία και το οιονεί θρησκευτικό συναίσθημα των αστών. Αυτό, προφανώς, «έτσουζε» τις συνειδήσεις του κοινού του Μολιέρου: δεν είναι τυχαίο το ότι, στην εποχή του Μολιέρου, είχαν απαγορευτεί τόσο οι δημόσιες παραστάσεις του «Ταρτούφου», όσο και οι ιδιωτικές – στα σαλόνια των ευγενών.

Σταδιακά το κωμικό στοιχείο σοβαρεύει απότομα στη μέση του έργου και η υπόθεση εξελίσσεται σε τραγωδία, που όμως προκαλεί ένα πικρό και λυτρωτικό γέλιο.

Και, καθώς ο παραλογισμός που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις είναι κυρίαρχος, ο Ταρτούφος είναι ο «κακός» που, λόγω απουσίας ηθικού ερείσματος, είναι σε θέση να τον αναγνωρίσει και να τον καταγγείλει. Η συμπάθεια προς το πρόσωπο του Οργκόν αντιστρέφεται σε οίκτο, η αντιπάθεια προς το πρόσωπο του Ταρτούφου μεταστρέφεται σε θυμό. Σταδιακά το κωμικό στοιχείο σοβαρεύει απότομα στη μέση του έργου και η υπόθεση εξελίσσεται σε τραγωδία, που όμως προκαλεί ένα πικρό και λυτρωτικό γέλιο. Ο πόθος του Ταρτούφου (ο πόθος για το κέρδος ή ο πόθος για τη σύζυγο του Οργκόν) γίνεται το κολαστήριό του, κι έτσι, υπό μιαν έννοια, κερδίζει τη στιγμιαία συμπάθειά μας. H ερμηνεία του Μάνου Καρατζογιάννη είναι αποκαλυπτική, καθώς με χιούμορ και αμεσότητα υπερβαίνει την παραδεδομένη εκδοχή του Ταρτούφου και αναδεικνύει μια δαιμονική πλευρά του ρόλου.

Ταρτούφος

Την έντονη ρητορική που χαρακτηρίζει τη δομή του έργου την αξιοποιεί ο Γιάννης Νταλιάνης στο έπακρο, σε μια λιτή σκηνοθεσία, όπου σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι φωτισμοί και η κινησιολογία (Ιωάννα Αποστόλου). Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε, λοιπόν, στη σωματικότητα του κλασικού μολιερικού έργου, τη διδασκαλία της οποίας αποτυπώνουν οι εξαιρετικές ερμηνείες των εννιά διακριτών χαρακτήρων του έργου: του Μάνου Καρατζογιάννη (ως ενός πανούργου Ταρτούφου, ικανού να εκμεταλλευτεί όποιαν οικονομική ευρωστία έχει η οικογένεια του Οργκόν, επιστρατεύοντας ένα σοβαρότατο προφίλ τάχατες θρησκευόμενου), του Θανάση Βλαβιανού (ως συμπαθούς, αφελούς και εύπιστου bourgeois Οργκόν, σε μια ερμηνεία ιδιαίτερα μελετημένη ώστε ν’αποφευχθούν ψευδοκωμικές καταστάσεις), της Ελίζας Σκολίδη (ως δυναμικής και αισθησιακής Ελμίρας, συζύγου του Οργκόν), της Αγγελικής Μαρίνου (ως ευφυούς Ντορίν), της Μέγκι Σούλι (ως υστερικής, ξεκαρδιστικής Μαριάννας, που οδηγείται από τον πατέρα της ως αμνός επί σφαγή σε γάμο με τον Ταρτούφο), του Θωμά Σιέκα (ως πραγματικά κωμικού, διπρόσωπου Ακάκιου που παραμένει σιωπηρός έως ότου γίνει, αίφνης, δικαστής των πάντων), του Γιώργου Κορομπίλη (ως ορθολογιστή, μετριοπαθούς Κλεάνθη που στο πρόσωπό του συνοψίζει όλους τους ψύχραιμους φίλους του πρωτοτύπου), του Κωνσταντίνου Ζωγράφου (ως ευέλικτου, αεικίνητου Δάμι) και της Χριστίνας Θεοδωροπούλου (ως αμετάπειστης, συντηρητικής κυρίας Περνέλ).

Ταρτούφος

Η Άρτεμις Φλέσσα στα κοστούμια, ο Γιώργος Αγιαννίτης στους φωτισμούς και ο Κώστας Λώλος στη μουσική συνέβαλαν σημαντικά στην ολοκλήρωση της σύλληψης. Η χρήση του τραπεζιού και του τραπεζομάντηλου είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική: η παράσταση δεν έχει τίποτε το παραπανίσιο, τίποτε το περιττό. Είναι μια γνήσια λαϊκή παράσταση, με στοιχεία που φέρνουν το κείμενο στο σήμερα, αρκούντως καταγγελτική και, κυρίως, ειλικρινής και συνεπής προς τις προθέσεις του Μολιέρου.


 * Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

Θρίαμβος της «Δωδέκατης νύχτας» του Γιάννη Κακλέα, στο Θέατρο Τέχνης

Θρίαμβος της «Δωδέκατης νύχτας» του Γιάννη Κακλέα, στο Θέατρο Τέχνης

Για την παράσταση «Δωδέκατη νύχτα ή ό,τι επιθυμείτε» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, σε σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία του Γιάννη Κακλέα, η οποία παρουσιάζεται στο «Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν – Υπόγειο». Φωτογραφίες © Πάτροκλος Σκαφίδας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
Ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος τιμήθηκε από τον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου για το σύνολο του έργου του

Ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος τιμήθηκε από τον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου για το σύνολο του έργου του

O Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου τίμησε το περασμένο Σάββατο (2/12) σε μια σεμνή τελετή τον Γιώργο Μαρκόπουλο, καθώς και τον Κύπριο ομότεχνό του Αντώνη Πιλλά.

Επιμέλεια: Book Press

Tο Βραβείο «Λογοτέχνη για το σύν...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Η εμμονή» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Η εμμονή» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν ήθελε να μου πει το όνομά της.

...
«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

«Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» του Τσαρλς Μπουκόβσκι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τσαρλς Μπουκόβσκι [Charles Bukowski] «Μερικές ακόμα σημειώσεις ενός πορνόγερου» (νέα μτφρ. Γιάννης Λειβαδάς), που κυκλοφορεί στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ