alt

Για το μυθιστόρημα του László Krasznahorkai Η μελαγχολία της αντίστασης (μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Η χαρτογράφηση του χάους, η μεθοδική προσπάθεια να αναζητηθεί ένα νόημα εκεί όπου όλα τείνουν στον όλεθρο και τον αφανισμό, η στρατηγική αντίσταση στον γενικευμένο παραλογισμό: ιδού τα καθήκοντα των σημαντικών μυθιστοριογράφων που ξέρουν να στοχάζονται πέρα από τα όποια όρια τίθενται από τους ίδιους τους στοχαστές. Όταν την θύρα την κουρταλεί το έρεβος, αισθάνεσαι την ανάγκη να ανάψεις ένα κεράκι. Όταν ο μηδενισμός και η βία γίνονται κανόνας, αναζητάς την ρακένδυτη ανθρωπιά στα σκοτεινά σοκάκια της απελπισίας και μαθαίνεις να τη φροντίζεις. Όταν η απάνθρωπη ασχήμια και η άσχημη απανθρωπιά δεσπόζουν στην κοινωνία, γυρεύεις, έστω με το φαναράκι του Διογένη, δυο τρεις ανθρώπους που σώζουν την ομορφιά τού να είσαι βαθύτατα ανθρώπινος στις πιο αντίξοες συνθήκες.

Αυτό επιμένει να κάνει, εδώ και τρεις δεκαετίες, ο μυθιστοριογράφος-στοχαστής Λάσλο Κρασναχορκάι (László Krasznahorkai, 1954) ήδη από το πρώτο του μυθιστόρημα, το περιλάλητο Sátántangó (1985) που, το 1994, μετέφερε στην οθόνη ο αείζωος φίλος του, και στενός συνεργάτης του, ο Μπέλα Ταρ (Béla Tarr, 1955). Η Μελαγχολία της Αντίστασης (στα ουγγρικά: Az ellenállás melankóliája, 1989) είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του, που επίσης έγινε ταινία από τον Μπέλα Ταρ, το 2000, με τίτλο Οι αρμονίες του Βέρκμαϊστερ. Το μετέφρασε, όπως και το Πόλεμος και πόλεμος, το τέταρτο μυθιστόρημα του Κρασναχορκάι, η έμπειρη Ιωάννα Αβραμίδου, αποδίδοντας με ασθματική ακρίβεια τις δαιδαλώδεις ρυθμικές φράσεις του που παραπέμπουν τόσο στην ποίηση του Allen Ginsberg όσο και στα καλειδοσκοπικά φιλοσοφικά αφηγήματα του Thomas Bernhard.

Οι κάτοικοι πανικοβάλλονται, στα βλέμματά τους απλώνεται ένα τερατώδες κενό, στην πόλη απλώνεται, μαζί με τη βία και λόγω της βίας, μια ερημική σιωπή εγκατάλειψης, κάθε σημασία μοιάζει να εκμηδενίζεται, επικρατεί ένα «απίστευτο σκηνικό γκραν-γκινιόλ όπου κάθε λογική τάξη, κάθε ορθολογική σκέψη είχαν χάσει την ισχύ τους».

Πρόκειται για την ιστορία μιας αποτρόπαιας συνωμοσίας, που εξυφαίνει σε μιαν ασήμαντη κωμόπολη της Ουγγαρίας η κυρία Τούντε Έστερ, ένα είδος αχαμνής Λαίδης Μάκμπεθ, σύζυγος του μουσουργού Γκιόργκι Έστερ, μια γυναίκα με τρομακτική ψυχρότητα, ένα «εμετικό απολίθωμα» που θυμίζει αιμοχαρείς μισθοφόρους του Μεσαίωνα και συμπυκνώνει, σύμφωνα με τον ίδιο τον σύζυγό της, όλα τα θλιβερά και πάσης φύσεως κατορθώματα τα οποία ήταν ικανή να παράγει η κοινωνία της κωμόπολης. Η εν λόγω κυρία θέλει να πάρει στα χέρια της τα ηνία της εξουσίας και στήνει μια φριχτή προβοκάτσια που οδηγεί στο χάος, στην ανεξέλεγκτη βία, στον φόβο και τον τρόμο, ώστε μετά να επιβληθεί μια φασιστικού τύπου τάξη. Δούρειος Ίππος για το σχέδιο της Έστερ είναι μια φάλαινα που φτάνει, εν είδει τσίρκου και θεάματος, στην πόλη — ίσως ένας φόρος τιμής του Κρασναχορκάι στο ολιγοέλιδο αριστούργημα Φάλαινα του Paul Gadenne (μτφρ. Βάνα Χατζάκη, εκδ. Άγρα). Η έλευση του κήτους προκαλεί ανησυχία, καθώς συνοδεύεται από ένα τσούρμο προβοκάτορες, τραμπούκους και καθάρματα που θα σπείρουν τον ιό της βίας. Οι κάτοικοι πανικοβάλλονται, στα βλέμματά τους απλώνεται ένα τερατώδες κενό, στην πόλη απλώνεται, μαζί με τη βία και λόγω της βίας, μια ερημική σιωπή εγκατάλειψης, κάθε σημασία μοιάζει να εκμηδενίζεται, επικρατεί ένα «απίστευτο σκηνικό γκραν-γκινιόλ όπου κάθε λογική τάξη, κάθε ορθολογική σκέψη είχαν χάσει την ισχύ τους» (σ. 174).

Μοναδικές ανάσες λογικής και ευαισθησίας στο χάος του παραλογισμού και της κτηνωδίας είναι ο αφοσιωμένος στη μουσική γηραιός κύριος Έστερ και ο αλαφροΐσκιωτος τριανταπεντάχρονος ταχυδρομικός διανομέας Γιάνος Βάλουσκα, που πασχίζουν, καθένας με τον τρόπο του, να κατανοήσουν το ακατανόητο, να οργανώσουν τη μελαγχολία της αντίστασής τους απέναντι στη γενικευμένη αποσάθρωση, να γαντζωθούν από την «τελευταία αυταπάτη της μουσικής αντίστασης».

alt

Πρόκειται για ένα κείμενο που δείχνει την εκ μέρους του Κρασναχορκάι βαθιά κατανόηση του μεθοδευμένου και εσκεμμένου ξεσπάσματος της βίας ώστε να προκληθεί το χάος που θα οδηγήσει αναπότρεπτα στην φασιστική επικυριαρχία.

Το σημειωματάριο ενός τραμπούκου δείχνει ανάγλυφα τη φρίκη της βαναυσότητας που μοιάζει άσκοπη, καίτοι έχει σκοπό: την αρπαγή, τον σφετερισμό, την επιβολή, την κυριαρχία. Πρόκειται για ένα κείμενο που δείχνει την εκ μέρους του Κρασναχορκάι βαθιά κατανόηση του μεθοδευμένου και εσκεμμένου ξεσπάσματος της βίας ώστε να προκληθεί το χάος που θα οδηγήσει αναπότρεπτα στην φασιστική επικυριαρχία. Στο σημειωματάριο, μια ρητορική μίσους εκθειάζει τον «ανελέητο παλμό καταστροφής και θανάτου» των προβοκατόρων που, όπως συμβαίνει όταν οι άνθρωποι γίνονται μάζα και άθυρμα κακόβουλων εξουσιαστών, παύουν να σκέπτονται και μετατρέπονται πλέον σε ένα μόνο σώμα, ένα μόνο βλέμμα, μία μόνο δύναμη, ένα μόνο όργανο: «Τίποτε πια δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τη νέα μας, απελπισμένη, τραγικά ασυνείδητη μανία», διαβάζουμε, «άδικα ψάχναμε γιατί δεν βρίσκαμε πια κανένα αντικείμενο για την αηδία και την απελπισία μας, με μια ξέφρενη μανία ριχνόμασταν σε ό,τι μας προσφερόταν: σπάζαμε βιτρίνες, κάναμε λιώμα ό,τι κινούνταν, παραβιάζαμε με κουρτινόξυλα και σιδερένιες μπάρες ό,τι δεν κινούνταν, μετά, αφού ποδοπατήσαμε τα αγνώριστα υπολείμματα από τα πιστολάκια μαλλιών, σαπουνιών, ψωμιού, παλτών, ορθοπεδικών παπουτσιών, κονσερβών, βιβλίων, βαλιτσών και παιχνιδιών, είχαμε αναποδογυρίσει όλα τα αυτοκίνητα που ήταν παρκαρισμένα κατά μήκος του πεζοδρομίου, είχαμε αποσπάσει βίαια τις ελεεινές επιγραφές, είχαμε καταλάβει και λεηλατήσει το Τηλεφωνικό Κέντρο…».

Ο Γιάνος Βάλουσκα είναι πλασμένος από τον Κρασναχορκάι σαν ένας «εν Χριστώ σαλός», ένας εκ νέου επίκαιρος ντοστογιεφσκικός Λέων Νικολάγιεβιτς Μίσκιν, ένας συγκαιρινός μας κερουακικός Σαλ Πάρανταϊζ, που μοιάζει να αρνείται, έστω αδύναμα και ατελέσφορα, τη μόλυνση του Μίσους, την δεσποτεία της Διαφθοράς, την κόλαση του Κακού.

Ο Γιάνος Βάλουσκα είναι πλασμένος από τον Κρασναχορκάι σαν ένας «εν Χριστώ σαλός», ένας εκ νέου επίκαιρος ντοστογιεφσκικός Λέων Νικολάγιεβιτς Μίσκιν, ένας συγκαιρινός μας κερουακικός Σαλ Πάρανταϊζ, που μοιάζει να αρνείται, έστω αδύναμα και ατελέσφορα, τη μόλυνση του Μίσους, την δεσποτεία της Διαφθοράς, την κόλαση του Κακού. Σε έναν κόσμο, στον οποίο ακόμα και τα μικρά παιδιά ενδίδουν στην παράνοια και τη βία, όπως συμβαίνει με τα βλαστάρια ενός διεφθαρμένου αστυνομικού συνωμότη στη Μελαγχολία της Αντίστασης, όπως συμβαίνει στην ταινία Λευκή Κορδέλα του Michael Haneke, και στο σύντομο μυθιστόρημα Εκτός Ελέγχου του J. G. Ballard, χρειαζόμαστε κατεπειγόντως ενήλικες που να διαθέτουν την ευεργετική ηδύτητα ενός άδουλου παιδιού. 

Ο συγγραφέας, όπως σε όλα του τα μυθιστορήματα, αντιπαραθέτει το έστω φθαρμένο μεγαλείο της τέχνης στη βαναυσότητα, τον έστω απεγνωσμένο στοχασμό στην παράλυση και κατάλυση της λογικής, την ψίχα της ψυχής και την ευγένεια της ευαισθησίας στα κρόταλα και τους σιδερολοστούς της αναισθησίας. Αντιπαραθέτει, όπως μεγαλοφυώς κάνει στις τελευταίες σελίδες του τελευταίου κεφαλαίου, τη μελέτη θανάτου στον ίδιο το θάνατο: εδώ ο Λάσλο συμπυκνώνει, χρησιμοποιώντας μιαν ακραιφνώς ιατρική ορολογία, την διαδικασία της φθοράς, το αποτρόπαιο, αλλά αναπότρεπτο, έργο των βιολογικών αποδομητικών παραγόντων που κατατρώγουν το σώμα. Σε όλες τις προηγούμενες σελίδες, έχει περιγράψει συνταρακτικά τους κοινωνικούς αποδομητικούς παράγοντες που κατατρώγουν τον νου, την ψυχή, τη λογική. 

** Η κεντρική εικόνα είναι πλάνο από την ταινία του Μπέλα Ταρ Οι αρμονίες του Βέρκμαϊστερ που βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Κρασναχορκάι.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
 

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Είδε δισεκατομμύρια ανήσυχα στοιχεία σε διαρκή μεταβολή να διεξάγουν μεταξύ τους έναν διάλογο δίχως αρχή και τέλος, ένα δισεκατομμύριο καταστάσεις και ένα δισεκατομμύριο γεγονότα, ένα δισεκατομμύριο, αλλά μόνο ένα, ένα που περιέκλειε όλα τα υπόλοιπα, τη συγκρουσιακή σχέση μεταξύ αυτού που, λόγω της ύπαρξής του και μόνο, αντιστεκόταν σε αυτό που, λόγω των πιθανών δυνατοτήτων του και μόνο, προσπαθούσε να σπάσει αυτή την αντίσταση». (σ. 237)


altΗ μελαγχολία της αντίστασης
László Krasznahorkai
Μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου
Πόλις 2016
Σελ. 416, τιμή εκδότη €17,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ LÁSZLÓ KRASZNAHORKAI

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...
«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Μπάρι Χάνα (κριτική) – Λογοτεχνία των αντιθέσεων για μια συναρπαστική ανάγνωση

Για τη συλλογή διηγημάτων του Μπάρι Χάνα [Barry Hannah] «Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, εκδ. Καστανιώτη). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Μπάρι Χάνα.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Οι Ψεύτες...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ