Της Ελένης Κορόβηλα
Αναζητώντας το κατάλληλο δώρο για ένα παιδί, το βιβλίο σπάνια είναι η πρώτη μας επιλογή, συχνά με τη δικαιολογία πως δεν θα το ενθουσιάσει. Κι όμως, προσφέροντας βιβλία στα παιδιά τους χαρίζουμε ταυτόχρονα τον κόσμο μαζί με κλειδιά που θα τα βοηθήσουν να ανοίξουν πόρτες που είναι πολύ πιθανό να βρουν κλειστές. Οι παρακάτω επιλογές είναι από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή:
8 βιβλία για πολύ μικρά παιδιά
Όποιο βιβλίο του Έρικ Καρλ κι αν επιλέξει κανείς για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας θα έχει κάνει μια καλή επιλογή προσφέροντας στο μικρό παιδί τη δυνατότητα και τη χαρά να εισέλθει στο δυναμικό, τρυφερό και παιχνιδιάρικο πολύχρωμο σύμπαν ενός σπουδαίου δημιουργού. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο Φίλοι για πάντα (Καλειδοσκόπιο, 2014) συνδυάζει όλα τα στοιχεία της προσωπικής του τέχνης μαζί με έναν τρυφερό και καλοειπωμένο ύμνο στην πιο ανακουφιστική και δυνατή σχέση στην οποία μπορούν να επενδύσουν τα παιδιά: τη φιλία.
Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα Το μεγάλο βιβλίο με τα πάντα σχεδόν (Καλειδοσκόπιο, 2014) των Ζοέλ Ζολιβέ και Εμμανουέλ Γκρούνμαν. Το βιβλίο είναι μεγάλο, η εικονογράφηση εντυπωσιακή, η υπόσχεση πως μιλά για τα πάντα δημιουργεί μαγικές προσδοκίες αλλά και την ιδανική συνθήκη για ατελείωτη διασκέδαση.
Κοιμήσου, τιγράκι μου! (Παπαδόπουλος, 2013) είναι η τρυφερή προτροπή προς κάθε μικρούλη και μικρούλα, όπως το κοριτσάκι της τρυφερής ιστορίας της Mary Logue, που αντιστέκεται και γραπώνεται πριν παραδοθεί στον ύπνο.
Ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι αστείρευτος και συνεχίζει να παρασύρει τους αναγνώστες του στον κόσμο του γέλιου γαργαλώντας τους τ' αυτιά, τα μάτια, τη γλώσσα και κυρίως τη διάθεση. Η Κούλα η κατσικούλα με την κόκκινη κουκούλα (Μεταίχμιο,2014) και Ο Άβυ το κουνάβι και η Φιφίτσα η νυφίτσα (Μεταίχμιο, 2014) κυκλοφόρησαν σε πολύ φροντισμένες νέες εκδόσεις με μικρές πινελιές που κάνουν τη διαφορά.
Η Μαριανίνα Κριεζή απέδωσε ποιητικά και με πολύ τρυφερότητα τη δημοφιλή ιστορία του Βρετανού συγγραφέα Ντικ Κινγκ-Σμιθ Είμαι ένας βάτραχος μικρούλης, ο Εμμανουήλ Α. Μπακακούλης (Αιώρα, 2013) και Αχ, Γιατί να είμαι γάτα! (Αιώρα, 2013) των Κόλιν και Ζακί Χώκινς. Το αποτέλεσμα είναι ένα ευφάνταστο γεμάτο μουσικότητα ταξίδι που θα αγαπήσουν τα παιδιά.
Επίσης, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορεί η σειρά «Παραμύθια των γιατί». Σύντομες ιστορίες που απαντούν σε μεγάλα ερωτήματα όπως Γιατί οι σκύλοι δεν αγαπούν τις γάτες; (Μεταίχμιο, 2014).
6 βιβλία για πρωτάρηδες αναγνώστες των πρώτων τάξεων του δημοτικού
Η γυναίκα του γίγαντα (Μεταίχμιο, 2014) είναι ένα σύντομο και τρυφερό παραμύθι από τη σειρά «Μικρές καληνύχτες» που στέλνει το μήνυμα πως η αγάπη και η υπομονή (μαζί με τα βιβλία) είναι τα καλύτερα όπλα για να μαλακώσει και η πιο σκληρή καρδιά. Το υπογράφει η έμπειρη Μαρία Ρουσάκη ενώ την ευφάνταστη εικονογράφηση έχει φροντίσει η Αιμιλία Κονταίου.
Ο δράκος που τρώει τα παιχνίδια του Κώστα Χαραλά (Μεταίχμιο, 2014) ξεχωρίζει αν μη τι άλλο για τις τολμηρές και ασυνήθιστες για βιβλίο για παιδιά αλλά εντυπωσιακές επιλογές στους χρωματισμούς και τη χρήση τεχνικής κολάζ και ζωγραφικής στην εικονογράφηση που έχει κάνει ο Βασίλης Γρίβας. Η σύντομη ιστορία προορίζεται για να διαβαστεί από παιδιά των πρώτων τάξεων του δημοτικού στα οποία δίνει ταυτόχρονα ένα μήνυμα και την ώθηση να περάσουν στο επόμενο ηλικιακό στάδιο.
Οι περιπέτειες της Ελεάννας στη θάλασσα (Πατάκης, 2014) του Φίλιππου Φιλίππου είναι η θαλασσινή ιστορία ενός μικρού κοριτσιού που μεγαλώνει με ασυνήθιστο τρόπο και ακόμη πιο ασυνήθιστες παρέες πάνω σε ένα μεγάλο πλοίο. Η Μυρτώ Δεληβοριά έχει επιμεληθεί εικαστικά το βιβλίο που απευθύνεται σε αναγνώστες που κάνουν τα πρώτα τους αυτόνομα βήματα.
Ο Πέτρος Χατζόπουλος γράφει μια μικρή ιστορία για ένα αγοράκι που αρνούμενο πεισματικά να κάνει μια δουλειά καθημερινής ρουτίνας (το μπάνιο) βάζει τον εαυτό του σε πραγματικά δύσκολη θέση από την οποία θα βγει μόνο όταν το αποφασίσει το ίδιο. Το βιβλίο Δεν ξανακάνω μπάνιο ποτέ! (Πατάκης, 2013) εξηγεί ότι το άγονο πείσμα οδηγεί μόνο σε αποκλεισμούς.
Ο Μάνος Κοντολέων ταξιδεύει τα παιδιά Στο Νησί της Ροδιάς (Ψυχογιός, 2014) και βρίσκει την ευκαιρία να τους μιλήσει για τα πολύτιμα υλικά με τα οποία χτίζονται οι ανθρώπινες σχέσεις: την αλληλεγγύη και την αγάπη. Ο μικρός Μάνος ανακαλύπτει τον κόσμο των παιδιών που είναι ορφανά. Η ανάλαφρη εικονογράφηση της Μυρτώς Δεληβοριά αφήνει χαρούμενα αποτυπώματα στις σελίδες του βιβλίου συνοδεύοντας πολύ όμορφα την ιστορία. Μέρος των εσόδων από το βιβλίο διατίθενται για την ενίσχυση των Παιδικών Χωριών SOS.
Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ποτέ αχινό (Πατάκης, 2013) είναι ο τίτλος του πιο πρόσφατου βιβλίου του Βαγγέλη Ηλιόπουλου μέσω του οποίου επανακάμπτει με μια νέα περιπέτεια ο πιο απροσδόκητος ήρωας βιβλίων για παιδιά των τελευταίων ετών. Ο Τριγωνοψαρούλης θυμίζει στα παιδιά τα δικαιώματά τους αλλά και πως η ζωή είναι πολύ πιο ωραία χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις.
4 βιβλία για επαρκείς αναγνώστες των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού
Ο ένας και μοναδικός Ιβάν (Polaris, 2014) είναι μια πανέξυπνη αφήγηση από την πλευρά ενός γορίλα που περνά τη ζωή του σε καθεστώς ομηρίας στις θλιβερές συνθήκες ενός τσίρκου για ζώα που εδρεύει σε παρηκμασμένο ναό της κατανάλωσης. Το βιβλίο της Κάθριν Απλγκέιτ είναι εμπνευσμένο από μια αληθινή ιστορία και εισάγει τα παιδιά στον προβληματισμό της ηθικής μεταχείρισης των ζώων.
Στη σειρά των βιογραφιών ανθρώπων που με το φωτεινό και ηθικό παράδειγμά τους επέφεραν μεγάλες ή μικρότερες αλλά οπωσδήποτε σημαντικές αλλαγές στη στάση των συμπολιτών τους κυκλοφόρησε το βιβλίο Όφσαϊντ (Κόκκινο, 2014) του Φαμπρίτσιο Σιλέι.
Σε παρόμοια λογική κινείται το βιβλίο Στέλιος Κυριακίδης, ο άνθρωπος που έτρεξε για έναν ολόκληρο λαό! (Πατάκης, 2014) όπου η Μαρία Κοντού αφηγείται στα παιδιά την πραγματική (και ηρωϊκή) ιστορία του παππού της Στέλιου Κυριακίδη ο οποίος τρέχοντας στον περίφημο μαραθώνιο της Βοστώνης το 1946 κατάφερε να τραβήξει την προσοχή και το ενδιαφέρον στην τραυματισμένη μεταπολεμική Ελλάδα.
Ο Τζάνι Ροντάρι έγραψε με ατέλειωτο κέφι και διάθεση για να απελευθερώσει στα παιδιά τη μεγαλύτερη αρετή τους που δεν είναι άλλη από την ικανότητά τους να καταλαβαίνουν τον κόσμο μέσα από το πρίσμα της φαντασίας.
Στα Παραμύθια για να σπάτε κέφι (Κέδρος, 2013) ο Ροντάρι δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να φέρουν τις ιστορίες στα μέτρα τους και να πειραματιστούν μαθαίνοντας με χιούμορ πως το σημαντικότερο πράγμα είναι να υπάρχουν επιλογές αλλά και να ξέρουμε πώς να τις δημιουργούμε.
4 βιβλία για μεγάλα παιδιά που σε λίγο θα είναι έφηβοι
Βάρτζακ Πο (Κέδρος, 2014) είναι το όνομά του, είναι γάτος, καλοαναθρεμμένος και φρόνιμος. Αλλά κάποια στιγμή μεγαλώνει και καθώς αναγκάζεται να βγει από τη φωλιά του ανακαλύπτει πως για όλα υπάρχει ένας «τρόπος». Θα το αγαπήσουν όλα τα παιδιά που ετοιμάζονται να βγουν από τη φωλιά τους με λίγη μεγαλύτερη αυτονομία και να περάσουν από την παιδική ηλικία του Δημοτικού στον κόσμο της άγριας εφηβείας του Γυμνασίου. Τα σκίτσα της εικονογράφησης δημιουργούν ένα δυναμικό περιβάλλον γεμάτο σκιές, ουρές που κάνουν παιχνίδια και λιγνές φιγούρες όλο μυστήριο και υπονοούμενα.
Στο Αγριόδασος (Πατάκης, 2013) το δίδυμο των Κόλιν Μέλοϋ (συγγραφή) και Κάρσον Έλλις (εικονογραφηση) συνθέτουν έναν άγριο και τρομακτικό κόσμο στον οποίο θα βρεθεί η Πρου ΜακΚίλ. Το κορίτσι που θα πρέπει κάτι να κάνει όταν κοράκια απαγάγουν τον μικρό αδελφό της, θα επιστρατεύσει όλες τις γνώσεις και τις δυνάμεις της, θα συνεργαστεί με τον φίλο της τον Κέρτις, θα γνωρίσει τη συντροφικότητα και θα εκτιμήσει την αξία της φιλίας.
Πάρα πολλά μεγάλα παιδιά και έφηβοι δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους στο γράψιμο όχι με λογοτεχνικές αξιώσεις αλλά από καθαρή και γνήσια ανάγκη να εκφράσουν αυτό που πιστεύουν πως κανείς ή σχεδόν κανείς δεν μπορεί να καταλάβει. Θέλω να γίνω συγγραφέας (Κέδρος, 2014) δηλώνει η Μία, η ηρωίδα της Πάολα Τζανόνερ στο βιβλίο που γεφυρώνει την παιδική με την εφηβική ηλικία. Το κορίτσι γράφει ως έφηβη αντλώντας έμπνευση από την πλούσια πηγή γεγονότων της παιδικής ηλικίας διανθισμένων με τη δύναμη και τη ζωντάνια φανταστικών ιστοριών.
Το Σάπιο φεγγάρι (Ψυχογιός, 2013) της Σάλι Γκάρντνερ είναι ένα εφηβικό μυθιστόρημα με ήρωα ένα παιδί που έχει να αντιμετωπίσει τις τρικλοποδιές που του βάζει η δυσλεξία του. Με σεβασμό στους έφηβους, η Γκάρντνερ μιλά για τη σημασία της πίστης στα ιδανικά και τις ανθρωπιστικές αξίες που στηλιτεύονται βάναυσα από τον ολοκληρωτισμό και τις μεθόδους του.
4 βιβλία που αγάπησαν ως παιδιά οι γονείς των σημερινών παιδιών
Ο εγωιστής γίγαντας του Όσκαρ Ουάιλντ (Μίνωας, 2014) σε καλοδουλεμένη μετάφραση της Ζωής Βαλάση είναι ένα κλασικό παραμύθι που διδάσκει στα παιδιά την αξία της αγάπης. Ο τρόπος του ίσως πια να μοιάζει παλιακός και ξεπερασμένος, όμως η δύναμή του είναι μεγάλη όση κι η καρδιά του γίγαντα της ιστορίας που μαλακώνει από την επαφή με το μικρό αγόρι που θυσιάζεται για να διδάξει την αγάπη.
Το 1963 η Άλκη Ζέη έδωσε νέα πνοή στην λογοτεχνία για παιδιά γράφοντας μια ιστορία εμπνευσμένη από τα δικά της ανέμελα παιδικά χρόνια στο όμορφο νησί της Σάμου. Η Μέλια και η Μυρτώ, οι δυο αδελφές, έγιναν γρήγορα αγαπημένες ηρωίδες των παιδιών που έμαθαν να παίζουν μαζί τους ΕΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ; Αλλά και να αγωνιούν να δουν με ποιο μάτι κοιτάζει Το καπλάνι της βιτρίνας (Κέδρος 1963, Μεταίχμιο, 2013, επετειακή έκδοση). Σήμερα αξίζει να διαβαστεί από τα παιδιά για μια σειρά από περισσότερο ή λιγότερο προφανείς λόγους που έχουν να κάνουν με τη δύναμη της ιστορίας, την ειλικρίνεια και την αμεσότητα των συναισθημάτων, όμως ο κυριότερος παραμένει ο ίδιος όπως και πριν από 50 χρόνια: για την πίστη στο σωστό ακόμη κι αν δεν ταυτίζεται απόλυτα με το καλό.
Ο καλός στρατιώτης Σβέικ (Μίνωας, 2013), το αντιπολεμικό μυθιστόρημα του Γιάροσλαβ Χάσεκ διαβάστηκε από τους γονείς των σημερινών παιδιών και εξακολουθεί να υπάρχει λόγος να διαβαστεί από τα παιδιά σήμερα μια που αποτελεί ύμνο ενάντια στον κάθε είδους παραλογισμό και στη μεγάλη αξία που έχει το να τον πολεμάμε.
Ο Μόγλης του Ρούντγιαρντ Κίπλινγκ (Γκοβόστης, 2013) επανακυκλοφόρησε στη μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου. Η λιτή έκδοση, που ουσιαστικά είναι ανατύπωση της παλιότερης, ξεχωρίζει για την καλή μετάφραση του αυτούσιου κειμένου.
Την Σταχτοπούτα (Ίσις, 2013) ίσως ελάχιστοι θυμούνται πότε και σε ποια έκδοση την πρωτοδιάβασαν. Πρόσφατα κυκλοφόρησε στην Ελλάδα μια εκδοχή που ξεχωρίζει για την εικονογράφηση της. Ο Άρθουρ Ράκχαμ εμπνευσμένος εικονογράφος της «Χρυσής Εποχής της Εικονογράφησης» έχει δημιουργήσει ένα εικαστικό αριστούργημα όπου κάθε σελίδα του είναι ένα πολυεπίπεδος ζωγραφικός πίνακας που αποπνέει κομψότητα, χάρη και αποτελεί κάλεσμα για πνευματικά παιχνίδια. Το βιβλίο θα προσφέρει στα μεγαλύτερα παιδιά στιγμές μεγάλης απόλαυσης.
* Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος.