peratikos kentriki

Για την ποιητική συλλογή του Κωστή Περαστικού «Ο ενεστώτας δεν είναι διαρκής» (εκδ. Χαραμάδα).

Του Γεώργιου Δ. Παπαντωνάκη

Αν θέλει κανείς να ορίσει τη σχέση δημιουργού και λογοτεχνικού δημιουργήματος και την αποτύπωση της ποιητικής ιδεολογίας του πρώτου, μοναδικό ίσως παράδειγμα αποτελεί η ποιητική συλλογή του Κωστή Περαστικού Ο ενεστώτας δεν είναι διαρκής, καθώς και το όνομα του δημιουργού και ο τίτλος της συλλογής αποκαλύπτουν σχεδόν κυριολεκτικά τη ροϊκότητα των κοσμικών πραγμάτων. Ο Κωστής Περαστικός είναι περαστικός από τον χώρο και τον χρόνο αυτόν, γι’ αυτό και ο ενεστώτας δεν είναι διαρκής αλλά στιγμιαίος. Το παρόν διαρκεί όσο μία στιγμή μόνο περνάει, και δημιουργός και ποιητικά υποκείμενα υπόκεινται σε ένα διαφορετικό χώρο και χρόνο. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από την εικονιστική διακόσμηση του εξώφυλλου: μια σχεδόν τριγωνική σφήνα με σπαράγματα ανθρώπινου προσώπου γίνεται ορατή σαν από μια χαραμάδα (στον εκδοτικό οίκο Χαραμάδα εκδόθηκε και η συλλογή) με μια παράπλευρη αιμάτινη στιγμή σε σχήμα τετραγώνου από την οποία ορμάται μια οφιοειδής κίνηση πεταλούδας (ποιητικό σύμβολο) με τον συμβολισμό που επωμίζεται. Από το εξώφυλλο κιόλας όλοι οι συντελεστές δημιουργίας του ανά χείρας βιβλίου προϊδεάζουν τον αναγνώστη για την ποιητική πρόσληψη και αποτύπωση από τον Περαστικό της τυφλότητας και της αϋλότητας που αποτελούν και τις δύο μεγάλες ενότητες υπό τη σκέπη των οποίων αποτυπώνεται η ποιητική ιδεολογία του Κωστή Περαστικού.

peratikos exofΗ τυφλότητα που στεγάζει τα ποιήματα της πρώτης ενότητας αποκαλύπτει την τυφλότητα του ανθρώπου να δει ή να παραδεχτεί τα εντός του ποιητικού και πραγματικού σύμπαντος του Περαστικού τεκταίνονται. Έχει επομένως ηθικό ουσιαστικά χαρακτήρα, ανεξάρτητα από τα υλικής φύσεως ποιητικά υλικά του που επισημαίνονται σε κοσμικά στοιχεία (ήλιος, άνεμος, χλωροφύλλη – βασικό συστατικό της ζωής, νερό) και συμπορεύεται με τον τρόπο της με τους αδήριτους και απαράβατους νόμους που συνθέτουν το σύμπαν του δημιουργού. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί οι τίτλοι των ποιητικών σωμάτων που συνθέτουν τόσο την τυφλότητα όσο και την αϋλότητα, συντομότεροι ή μακροσκελέστατοι. Καθώς αναφέρονται σε ποιητικά υποκείμενα δράσης, σε δράσεις τους («Η τελευταία κηδεία που βάζει τέλος στο μέτρημα προγόνων»), σε ιδιότητές του («Τα δυνατά κορίτσια» και «Τα δυνατά κορίτσια ΙΙ», «Το όνομα», «Τυφλός», «Γεμάτος»), σε νοητικές ή ψυχολογικές καταστάσεις τους ή καταστάσεις χρόνου («Η αυταπάτη της νέας που νόμιζε πως η ζωή της είναι ο μοχλός του κόσμου», «Νύχτα με καύσωνα», «Η έκπληξη ανήκει στους αδαείς», «Ξενύχτια με αράδες»), σε συνθετικά στοιχεία του χώρου («Τα σπίτια των ανθρώπων»), στη σχέση του ποιητικού υποκείμενου με εκτός του αντικείμενα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο τιτλικός προσδιορισμός των ποιητικών σωμάτων ή σωματίων της πρώτης ενότητας συχνά έχει παραμυθιακό χαρακτήρα που αποκαλύπτει και την οντολογία της ανθρώπινης διαστρωμάτωσης του ποιητικού κοινωνικού status του Περαστικού. Με αυτό δεν υπαινισσόμαστε καμιά προβολή ή ενδοπροβολή του στο ποιητικό αυτό σύμπαν. Αντίθετα, το προσδιορίζει και το αποτυπώνει, ακόμα κι αν δεχτούμε κάποια περιφερειακή βιωματικότητα, από μια θέση έξω απ’ αυτό. Ο ποιητής θεάται, προσλαμβάνει και καταγράφει διυλισμένο το προϊόν πρόσληψης, που το εξωτερικεύει κάποτε με τις πιο απλές απορηματικές ερωτήσεις: «Υπάρχουν άραγε άνθρωποι που κοιμούνται πριν τις δώδεκα;» Ο χρόνος, μεταιχμιακός (όπως εδώ) ή μη, ρυθμίζει πρόσωπα και πράγματα και διαμορφώνει καταστάσεις, αποκαλύπτει την ιδεολογία του ποιητή μέσα από ποιητικά στιγμιότυπα της σύγχρονης καθημερινότητας και τη θετική στάση του απέναντι στα κοινωνικά δρώμενα: «Σβήστε την απώλεια απ’ τα στενά μπαλκόνια / θερίζουν τους ανέμους / οι λαμπάδες, όσο κίτρινες κι αν είναι, καίγονται κάποια στιγμή / είναι λίγο πριν το ξημέρωμα / εκείνο το πρωί έχει φύγει / δεν υπάρχει άλλο μονοπάτι / αγαπημένα βάτα στο ποτάμι / όταν θα περπατήσω θα ‘ναι σα βόλτα πριν το σούρουπο / θυμίστε τότε την πιστή ακολουθία των αγκαθιών / είναι όμορφα, αφήστε να λένε».

Ολόκληρη η συλλογή διαπερνάται από μια αισιόδοξη στάση απέναντι στη ζωή με έναν λόγο καλοδουλεμένο και ύφος σύνθετο με προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις για να αποτυπώσουν τον ποιητικό κοσμικό χώρο και χρόνο του ποιητή. Η συνθετότητα είναι εμφανέστερη στην πρώτη ενότητα, στην οποία υπερτερούν τα ουσιαστικά και η ρητορική του επιθέτου, ενώ η πλήρης απουσία στίξης επιτρέπει τη δυνατότητα ποικίλης νοηματικής πρόσληψης. Στο δεύτερο μέρος ο λόγος γίνεται πιο προσιτός. Κάνει πλέον την εμφάνισή της η στίξη, κυρίως η τελεία, η οποία, επειδή περιορίζει τη διεύρυνση των νοηματικών ορίων, μειώνει τις πιθανότητες πολλαπλής πρόσληψης, ενώ με την σφριγηλότερη παρουσία του ρήματος αποτυπώνονται ενέργειες, καταστάσεις και πάθη: «τη μέρα που χάλασαν τ’ ακουστικά, τα παιδιά γέννησαν / ο χαρτοπαίχτης αρρώστησε, αδυνάτησε κι ύστερα γύρισε το κεφάλι του / πήρε δύο αναπνοές και σταμάτησε τις επόμενες / χωρίς να διαμαρτυρηθεί για πόνους και άλλα τινά /…».

Πρόκειται για μια πρωτολειακή ποιητική προσπάθεια του Κωστή Περαστικού, η οποία ωστόσο αποκαλύπτει ωριμότητα μέσα από τον καλοδουλεμένο και μελετημένο στίχο του. Πιστεύουμε ότι μπορεί ο ενεστώτας να μην είναι διαρκής, αλλά η διαφαινόμενη ποιητική παρουσία του Κωστή Περαστικού θα είναι σε μέλλοντα διαρκή.

* Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου του Αιγαίου.

politeia link more

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

Για την ποιητική συλλογή του Πέτρου Πολυμένη «Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» (εκδ. Περισπωμένη). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Sage Barnes. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Η λογοτεχνική παραγωγή του Πέτρου Π...

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ