
Πέθανε ο πολυβραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, σε ηλικία 89 ετών. Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα 4 Ιανουαρίου, στις 11 π.μ., στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.
Επιμέλεια: Book Press
Πέθανε σήμερα ο Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος γεννήθηκε στη Θάσο στις 18 Νοεμβρίου 1934, ήταν όμως δημότης Καβάλας.
Οι γονείς του κατάγονταν από τη Θάσο. Πατέρας του ήταν ο δικηγόρος Νικόλαος Βασιλικός, που πολιτεύθηκε και εξελέγη βουλευτής Καβάλας το 1936 και μητέρα του η Καίτη Βασιλικού. Ο Βασίλης Βασιλικός είχε και μία αδελφή, την Έλζα Βασιλικού, πρώην πρωταθλήτρια του πινγκ πονγκ.
Σπούδασε στο Λύκειο Καρυωτάκη (Καβάλα), στη Σχολή Βαλαγιάννη (Θεσσαλονίκη), στο Αμερικάνικο Κολέγιο Ανατόλια, στη Νομική Σχολή (ΑΠΘ), στο Yale University, Drama School-SRT (Νέα Υόρκη) για τηλεσκηνοθεσία.
Εργάσθηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος, επιμελητής σεναρίων, εισηγητής σεναρίων στην Arte (1990-1993), ερασιτέχνης ηθοποιός, δημοσιογράφος, συγγραφέας, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής, Υπεύθυνος Προγράμματος στην ΕΡΤ-1 (1981-1984), Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Αθηναίων (1994-1996), Πρέσβης της Ελλάδας στην Unesco (1996), Πρόεδρος της Εταιρίας Συγγραφέων (2001-2005).
Επίσης ήταν αντιπρόεδρος του Μορφωτικού Ιδρύματος της Ε.Σ.Η.Ε.Α. και γνώρίζε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά.
Είχε μεταφράσει Αντρέ Ζιντ, Τζέημς Μέριλ, Ρεζίς Ντεμπρέ και Μπαλζάκ.
Πολλά από τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 33 γλώσσες καθώς και στη γραφή Μπράιγ κι αυτό τον καθιστά τον πιο πολυμεταφρασμένο Έλληνα συγγραφέα μετά τους Καζαντζάκη, Ρίτσο και Καβάφη.
![]() |
![]() |
![]() |
Ανάμεσα στα χίλια βιβλία που πρότεινε στους αναγνώστες της η αγγλική εφημερίδα «The Guardian» («1.000 novels everyone must read», 21.1.2009) περιλαμβάνονται μόνο δύο ελληνικά: το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά και το Ζ του Βασίλη Βασιλικού.
Το 1967 έφυγε στο εξωτερικό. Γνώρισε τους περισσότερους Έλληνες συγγραφείς: Δημήτρη Χατζή, Στρατή Τσίρκα, Γιώργο Ιωάννου ενώ, όταν δολοφονήθηκε ο Κώστας Ταχτσής, έπεισε έναν φίλο του Ιταλό δημοσιογράφο να κατέβει στην Ελλάδα για έρευνα. Στην αρχή συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες της Αθήνας και της Ευρώπης, στα οποία δημοσίευε διηγήματα και κείμενα του.
Το πρώτο του βιβλίο, η νουβέλα, Η Διήγηση του Ιάσονα εκδόθηκε όταν ήταν μόλις 20 ετών.
Η πρώτη λογοτεχνική εμφάνισή του σημειώνεται το 1949 με δημοσίευση 3 ποιημάτων στην εφημερίδα «Μακεδονία». Το πρώτο του βιβλίο, η νουβέλα, Η Διήγηση του Ιάσονα εκδόθηκε όταν ήταν μόλις 20 ετών. Το 1957 έγραψε τα Θύματα Ειρήνης κι ακολούθησαν το 1962, οι νουβέλες Φύλλο, Πηγάδι, Αγγέλιασμα, η περίφημη τριλογία του, έργο σημαδιακό κι οριακό για την εξέλιξή του.
Έκτοτε ακολούθησαν μερικές δεκάδες βιβλία, σχεδόν 90 τόμοι, που δημιουργούν με τον όγκο τους μύθο παράπλευρο με το περιεχόμενό τους. Εδώ και λίγα χρόνια έχει αρχίσει να κυκλοφορεί σε αναθεωρημένες κι οριστικές εκδόσεις το έργο του. Ήδη κυκλοφορούν: Το Λιμάνι Της Αγωνίας, Ιμάντες, Μάγια, Ζ, Φύλλο-Πηγάδι-Αγγέλιασμα, Το Τελευταίο Αντίο, Η Διήγηση Του Ιάσονα, Ο Τρομερός Μήνας Αύγουστος, Υπάρχουν Όνειρα, Ατέλειωτη Επιστολή, Γλαύκος Θρασάκης, Μια Ιστορία Αγάπης, Τα Φρύγανα Του Έρωτα, Αισθημάτων Νομίσματα, Το Ψαροτούφεκο, Καφενείο Εμιγκρέκ, Τα Δώρα Της Αγάπης, Θύματα Ειρήνης, Ο Ευρωπαίος Κι Η Ωραία Του Υπερπέραν, Τα Καμάκια, Αναμνήσεις Από Τον Χείρωνα, Ο Μονάρχης, Ο Θάνατος Του Αμερικάνου, Η Δίκη Των Έξι, Φίφτυ-Φίφτυ, Είκοσι Κι Είκοσι, Το Νερό κ.ά.
![]() |
![]() |
Δημιούργησε μικρό σύμπαν βιβλίων που μεταξύ τους ολοκληρώνουν το πορτρέτο μιας προσωπικής πορείας αλλά και το κοινωνικό γίγνεσθαι μιας χώρας κι ενός κόσμου σ' εξέλιξη. Ολόκληρο το έργο του είναι εν εξελίξει, είναι σαν να γράφεται τώρα κι ας έχει μιλήσει για πράγματα που απέχουν χρονικά από σήμερα. Έργο μεταλλασσόμενο, με ιδιαίτερα οξυμένη αίσθηση του μετέωρου και του μεταιχμιακού, όπως έχει λεχθεί.
Η βράβευσή του το 1978 με το βραβείο Mediterraneo, (Παλέρμο - Ιταλία) για το σύνολο του έργου του, ήταν πράξη συμβολική κι αρμόζουσα για το χαρακτήρα του έργου, που 'χει την ενάργεια της ευρωπαϊκής σκέψης αλλά κι όπου εκρήγνυται το μεσογειακό ταμπεραμέντο, άλλοτε διανοουμενίστικο κι άλλοτε παθιασμένο. Καλός τρόπος ν' ανακαλύψουμε τον συγγραφέα, η αυτοβιογραφία του Η Μνήμη Επιστρέφει Με Λαστιχένια Πέδιλα. Εκεί μέσα, άλλοτε ψύχραιμα κι άλλοτε έκκρυθμα, λύνει λογαριασμούς, διατυπώνει σκληρές αλήθειες και καταγράφει τις διαδικασίες που τον οδηγούν στο μονοπάτι της γραφής. Είναι γραμμένο με διαφορετικούς τρόπους, όπως ακριβώς λειτουργεί κι η μνήμη, συνειρμικά, αποσπασματικά και καμιά φορά απροκάλυπτα. Ένα θαρραλέο κείμενο που μιλά κυριολεκτικά, για όλους κι όλα.
![]() |
Με τον Κώστα Γαβρά, σκηνοθέτη της ταινίας «Ζ» (1969). |
Στις σελίδες του παρελαύνουν σπουδαίες προσωπικότητες του κόσμου, συγγραφείς, διανοούμενοι. Η Ειρήνη Παπά, ο Αλέκος Παναγούλης, η Οριάνα Φαλάτσι, ο Καλβίνο, η beat γενιά όπως ο Γκίνσμπεργκ, ο Τζέιμς Μέριλ, η Μαργκερίτ Ντιράς, ο Ιόλας, ο Σαμαράκης, η Μελίνα Μερκούρη, ο Καζαντζίδης, ο Ανδρέας Παπανδρέου, πρόσωπα με τα οποία σχετίστηκε άλλοτε με αγάπη κι άλλοτε με πίκρα.
Ο ίδιος έδωσε υλικό για τη πρώτη ταινία που μετά τον «Ζορμπά» μίλησε για μια Ελλάδα αληθινή. Το Ζ μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, από τον Κώστα Γαβρά και σημείωσε μεγάλη επιτυχία, ξεσκεπάζοντας παλιομοδίτικα ιδεολογήματα.
Το 1994-8 παρουσίαζε την εκπομπή για το βιβλίο, «Αξιον Εστί», απ' όπου πέρασαν οι περισσότεροι Έλληνες συγγραφείς.
Ως Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της ΕΡΤ, κατάφερε η τηλεόραση να γνωρίσει εύφορες στιγμές. Το 1994-8 παρουσίαζε την εκπομπή για το βιβλίο, «Αξιον Εστί», απ' όπου πέρασαν οι περισσότεροι Έλληνες συγγραφείς.
Ο Βασίλης Βασιλικός τοποθετήθηκε επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας της εκλογικής συνεργασίας Πράσινοι - Δημοκρατική Αριστερά στις βουλευτικές εκλογές του 2015, καθώς και στις βουλευτικές εκλογές του 2019, αυτή την φορά όμως με τον ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία όπου και εξελέγη. Ήταν βουλευτής Επικρατείας από τις 7 Ιουλίου 2019 μέχρι τις 21 Μαΐου 2023.
Διακρίσεις
- Officier des Arts et des Lettres από τη Γαλλική Δημοκρατία.
- Επίτιμος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών στην έδρα της Φιλολογίας
- Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1984)
- Μέλος του Διεθνούς Κοινοβουλίου των Συγγραφέων με έδρα το Στρασβούργο
- Μέλος του Δ.Σ. των Γάλλων συγγραφέων (Maison des Ecrivains) Γαλλία, (1990-1993)
- Βραβεία των 12 (1954, 1962)
- Κρατικό βραβείο διηγήματος (1980) - Δεν το αποδέχθηκε
- Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (1 Δεκεμβρίου του 2017)
Ήταν παντρεμένος με την υψίφωνο Βάσω Παπαντωνίου και έχουν μία κόρη, την Ευρυδίκη.
Όταν ο Βασίλης Βασιλικός είχε συνομιλήσει με τον Κ.Β. Κατσουλάρη για τους beats, τον Καζαντζάκη και τον αυθόρμητο αθηναϊκό Δεκέμβρη, τον Δεκέμβριο του 2009 για το 4ο τεύχος του Book Press:
Το «Ζ» είναι με διαφορά το πιο γνωστό μου βιβλίο. Χωρίς να είναι το καλύτερο.
Μιλώντας καμιά φορά για την λογοτεχνία, σας αρέσει να λέτε ότι «ασθένεια της λογοτεχνίας είναι η λογοτεχνίτιδα». Πιστεύετε ότι στην Ελλάδα πάσχουμε περισσότερο από αλλού;
Δεν νομίζω ότι πάσχουμε περισσότερο, συγκριτικά με τους Ευρωπαίους, τουλάχιστον. Απλώς, μας λείπει το αντίθετο της «λογοτεχνίτιδας», το οποίο αλλού είναι πιο έντονο και ισορροπεί τα πράγματα. Υπάρχει, πάντως, αναντιστοιχία ανάμεσα στην υψηλή λογοτεχνία και σε αυτά που διαβάζει το μεγάλο μέρος των αναγνωστών. Η συγγραφική μου πορεία ήταν μια προσπάθεια να γεφυρώσω τις δύο αυτές πλευρές. Γι’ αυτό και δεν είμαι παραδεκτός ούτε από το ένα άκρο ούτε από το άλλο. Κι αν με ρωτούσες τι είναι αυτό που ήθελα να κάνω με τη συγγραφή, θα σου έλεγα ότι ήθελα να αποτυπώσω το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, σαν τις τοιχογραφίες των Μεξικανών ζωγράφων. Μπορεί να μην είναι μεγάλη τέχνη, αλλά καταλαβαίνεις σε τι ανταποκρίνεται.