alt

Για το βιβλίο του Γεώργιου Νικ. Σχορετσανίτη «Μπροστά σε αλλότριες προκλήσεις – Κριτικά σημειώματα για βιβλία (Φεβρουάριος 2013 - Δεκέμβριος 2015)» (εκδ. Οδός Πανός).

Της Διώνης Δημητριάδου

Μια χρονική περίοδο τριών χρόνων (2013-2015) καλύπτει η συλλογή κριτικών σημειωμάτων του Γ.Ν. Σχορετσανίτη, δημοσιευμένων σε ιστοσελίδες του διαδικτύου αλλά και σε έντυπα περιοδικά και εφημερίδες. Κριτικά σημειώματα που αφορούν βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, που ο δεινός αυτός αναγνώστης ξεχώρισε, μελέτησε και θέλησε να τα μοιραστεί με τους άλλους. Βιβλία που, όπως δηλώνει και ο τίτλος της συλλογής, τον προκάλεσαν.

Με την απαραίτητη γνώση του αντικειμένου και με μια γραφή προσωπικού ύφους (πολύ σημαντικό και αυτό, στον αντίποδα της βαρετής επανάληψης τυποποιημένων εκφράσεων) παρουσιάζει το περιεχόμενο του βιβλίου επισημαίνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το κάνουν αξιοδιάβαστο. Παραθέτει επαρκή στοιχεία για τον συγγραφέα, για το είδος, την εποχή, τις ιδέες.

Ενδιαφέρουσα, λοιπόν, η πρόκληση ως αφορμή για έναν αναγνώστη/κριτικό, που γράφει μόνον όταν το ίδιο το βιβλίο με κάποιον τρόπο τον προκαλεί αρχικά σε έναν ιδιότυπο, δημιουργικό διάλογο μαζί του και κατόπιν του γεννάει την ανάγκη να μιλήσει γι’ αυτό στους άλλους. Προσωπική η ανάγνωση, όπως προσωπικές θα είναι και οι απόψεις που θα προκύψουν – ανταποκρινόμενες στα βιώματα, στις προσλαμβάνουσες παραστάσεις της ζωής και φυσικά στον ιδεολογικό/θεωρητικό κόσμο του κριτικού. Απέναντι στη θεωρία του «αντικειμενικού» κριτή των βιβλίων, που αποφεύγει να εκφέρει γνώμη καλυπτόμενος πίσω από το θεωρητικό οπλοστάσιο, το οποίο σε κάθε περίπτωση αναφέρει, απέναντι στον κριτικό που εκλαμβάνει τη σύνταξη ενός κριτικού σημειώματος ως διάλεξη ακαδημαϊκή, στέκεται εκείνος ο μελετητής των βιβλίων, που θα χρησιμοποιήσει τη θεωρητική του κατάρτιση ως μέσον προκειμένου να στηρίξει τεκμηριωμένα τη θέση/άποψη που έχει για το συγκεκριμένο βιβλίο κάθε φορά. Η περίπτωση του Σχορετσανίτη είναι αυτή ακριβώς. Με την απαραίτητη γνώση του αντικειμένου και με μια γραφή προσωπικού ύφους (πολύ σημαντικό και αυτό, στον αντίποδα της βαρετής επανάληψης τυποποιημένων εκφράσεων) παρουσιάζει το περιεχόμενο του βιβλίου επισημαίνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το κάνουν αξιοδιάβαστο. Παραθέτει επαρκή στοιχεία για τον συγγραφέα, για το είδος, την εποχή, τις ιδέες. Κυρίως, όμως, έχεις την αίσθηση πως τοποθετεί τον εαυτό του μέσα στην ιστορία, ώστε να τη δώσει με τον καλύτερο τρόπο. Το κείμενό του το υποστηρίζει με φωτογραφικό υλικό, σχετικό με τα πρόσωπα και τους τόπους που ιστορούνται ή με τον συγγραφέα και τις εκδόσεις του έργου του. Έτσι, ένα κριτικό σημείωμα στα χέρια του Σχορετσανίτη είναι μια πλήρης, πολύπλευρη και ενδιαφέρουσα προσέγγιση του βιβλίου, ικανή να λειτουργήσει με τη σειρά της ως πρόκληση προς τον αναγνώστη.

Παραθέτω ένα παράδειγμα προς υποστήριξη των παραπάνω. Ένα από τα κριτικά σημειώματα του βιβλίου έχει ως θέμα/αφορμή το μυθιστόρημα του Χούλιο Λιαμαθάρες Το φεγγάρι των λύκων (εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος). Ο Σχορετσανίτης δίνει αρχικά το θέμα του βιβλίου:

[…] ένα ανθρώπινο ταξίδι των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού, αμέσως μετά τα χρόνια του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου, που αντιστάθηκαν όσο μπόρεσαν στα βουνά.

Η κριτική προσέγγιση σε ένα βιβλίο αποτελεί πρωτίστως πρόκληση για τον ίδιο, γι’ αυτό και επιστρατεύει όλο το γνωστικό πλούσιο οπλοστάσιό του προκειμένου να αποδώσει την αίσθηση που του προξένησε η ανάγνωση. Μια προσφορά πλέον στον επόμενο αναγνώστη.

Στη συνέχεια επισημαίνει την εστίαση του έργου όχι τόσο στην ιστορική ή πολιτική άποψη όσο στα πρωτογενή ένστικτα της ανθρώπινης επιβίωσης, που οδηγούν στην ανεξέλεγκτη βία. Ακολουθούν τα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα και η σύγκριση του συγκεκριμένου βιβλίου με ένα άλλο του ίδιου, με το οποίο ο κριτικός θεωρεί πως υπάρχουν κοινά σημεία, όπως η κοινή αντιμετώπιση του φυσικού χώρου από τον άνθρωπο/υποκείμενο – η ηθική κλήση του ανθρώπου προς ένα φυσικό περιβάλλον που αποτελεί και το βασικό του κίνητρο. Ακολουθεί η αναφορά στη δομή του βιβλίου (χωρισμός σε 4 μέρη, το καθένα με το όνομά του από το έτος που λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα, 1937, 1939, 1943 και 1946) και μετά η υπόθεση του έργου και η βασική ιδέα στην οποία εστιάζει ο συγγραφέας – η σταδιακή μετάπτωση των ανθρώπων στο επίπεδο του ζώου. Ο κριτικός, όμως, δεν αρκείται σ’ αυτά· εντάσσει το έργο μέσα στην εποχή κατά την οποία δημιουργήθηκε (δημοσιεύεται το 1980), γεγονός που ερμηνεύει και τις κοινωνικές και πολιτικές καταβολές του δημιουργού αλλά και καταδεικνύει τον αντίκτυπο που είχε στην εποχή του, συνδεδεμένο συνειρμικά με τα τρέχοντα γεγονότα αλλά και με όσα ακολούθησαν σε βάθος χρόνου. Επισυνάπτει μικρά αποσπάσματα του έργου (κάτι απολύτως απαραίτητο για το ύφος της γραφής και την ποιότητα της γλώσσας) και καταλήγει με την παράθεση του πλέον ενδιαφέροντος στοιχείου του βιβλίου (που ήταν εμφανές αποσπασματικά σε όλο το κριτικό δοκίμιο), τη σταδιακή ταύτιση του αναγνώστη με τον πρωταγωνιστή και το πέρασμα σε μια μυθική σχεδόν διάσταση –ο απώτερος στόχος του συγγραφέα– μέσα από τον αγώνα απέναντι στο «αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου», όπως δηλώνει ο ίδιος.

Μέσα από το χαρακτηριστικό αυτό δείγμα από το βιβλίο του Σχορετσανίτη γίνεται, νομίζω, κατανοητό πως η κριτική προσέγγιση σε ένα βιβλίο αποτελεί πρωτίστως πρόκληση για τον ίδιο, γι’ αυτό και επιστρατεύει όλο το γνωστικό πλούσιο οπλοστάσιό του προκειμένου να αποδώσει την αίσθηση που του προξένησε η ανάγνωση. Μια προσφορά πλέον στον επόμενο αναγνώστη. Αυτό συμβαίνει προφανώς γιατί, σε ένα πρώτο επίπεδο, αγαπάει το βιβλίο για το οποίο μιλάει – ικανή αφορμή για να οδηγηθεί στη γραφή του κριτικού σημειώματος. Μετά θα έρθουν οι υπόλοιπες αναγκαίες και ικανές συνθήκες που θα συντελέσουν στο άρτιο αποτέλεσμα.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).
→ Στην κεντρική εικόνα, πίνακας της © Sophie Walraven. 

altΜπροστά σε αλλότριες προκλήσεις
Κριτικά σημειώματα για βιβλία
(Φεβρουάριος 2013-Δεκέμβριος 2015)
Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης
Οδός Πανός 2018
Σελ. 316, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΝΙΚ. ΣΧΟΡΕΤΣΑΝΙΤΗ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η βούληση του λαού» του Άλμπερτ Γουίλ (κριτική) – Συστατικό της δημοκρατίας ή επικίνδυνος μύθος;

«Η βούληση του λαού» του Άλμπερτ Γουίλ (κριτική) – Συστατικό της δημοκρατίας ή επικίνδυνος μύθος;

Για το βιβλίο του Άλμπερτ Γουίλ [Albert Weale] «Η βούληση του λαού: Ένας σύγχρονος μύθος» (μτφρ. Δημοσθένης Κούλουθρος, εκδ. Επίκεντρο). Κεντρική εικόνα: © Vlad Tchompalov (Unsplash).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

...
«Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» της Μόνα Σολέ (κριτική) – Ερωτικοποιήστε την ισότητα, όχι τη βία!

«Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» της Μόνα Σολέ (κριτική) – Ερωτικοποιήστε την ισότητα, όχι τη βία!

Για το δοκίμιο της Μόνα Σολέ [Mona Chollet] «Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά: Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: © Nathan Walker (Unsplash).

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου ...

Τέρι Ίγκλετον, Γιώργος Ν. Πολίτης: Δύο βιβλία κριτικής για τον Μαρξ στον 21ο αιώνα

Τέρι Ίγκλετον, Γιώργος Ν. Πολίτης: Δύο βιβλία κριτικής για τον Μαρξ στον 21ο αιώνα

Για το βιβλίο του Τέρι Ίγκλετον [Terry Eagleton] «Ιδεολογία» (μτφρ. Μελέτης Λάμπρου, εκδ. Πεδίο) και του Γιώργου Ν. Πολίτη «Εξουσιαστική Αριστερά» (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

«Ο μαρξισμός ως ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ