apatimeni kentriki

Για τη νουβέλα του Thomas Mann «Η απατημένη» (μτφρ. Γιάννης Κοιλής, εκδ. Κριτική).

Της Χριστίνας Μουκούλη

Η νουβέλα του Τόμας Μαν Η απατημένη κυκλοφορεί ξανά από τις εκδόσεις Κριτική σε μετάφραση του Γιάννη Κοιλή, που αποδίδει αποτελεσματικά τους δαιδαλώδεις συλλογισμούς του συγγραφέα και τις ψυχικές διακυμάνσεις των ηρώων του, οι οποίοι δρουν, αγαπούν, παθιάζονται, σκέφτονται, προβληματίζονται, αγωνιούν και αγωνίζονται, δεν παύουν όμως να ψάχνουν απαντήσεις. Πόσο εύκολο είναι να επιτευχθεί η αρμονία ανάμεσα στο σώμα και στην ψυχή μα και η αρμονία ανάμεσα στη ζωή και τις έμφυτες ηθικές πεποιθήσεις; «Μήπως δεν θα μπορούσε κι η ίδια η στέρηση να είναι ευτυχία, όταν δεν είναι μίζερος εξαναγκασμός, παρά σαν γίνεται με ελευθερία και με τη συνείδηση της συνάφειας;»

Οι περιστάσεις του βιβλίου

Η Ροζαλί φον Τίμλερ, είναι πενήντα χρόνων, χήρα, και ζει στο Ντίσελντορφ, τη δεκαετία του 1920, με τα δυο της παιδιά. Η ζωή τους κυλά ήρεμα. Προσκαλούν και προσκαλούνται σε δείπνα και συμμετέχουν στις κοινωνικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην πόλη τους. Η κόρη της Άννα, αν και είναι πια είκοσι εννιά χρόνων, δεν έχει παντρευτεί, καθώς το πρόβλημα με το οποίο γεννήθηκε στο ένα της πόδι, της στερεί την ισότιμη διεκδίκηση μιας θέσης στην καρδιά κάποιου άντρα. Διοχετεύει όλη της την ενέργεια στη ζωγραφική και έχει –τουλάχιστον στα καλλιτεχνικά θέματα– πολύ προοδευτικές απόψεις για την εποχή της. Επιδεικνύει βαθιά ωριμότητα πνεύματος και έντονη φιλοσοφική διάθεση για τα ζητήματα που την απασχολούν. Ο αδελφός της είναι ακόμα μαθητής του Γυμνασίου. Η Ροζαλί λατρεύει τη φύση, τα χρώματα, τα αρώματα των λουλουδιών, κάθε τι που σφύζει από ζωή. Είναι κοινωνική, ευχάριστη, δραστήρια και δυσκολεύεται να αποδεχτεί το γεγονός ότι μεγαλώνει. Βλέπει το σώμα της να γερνά και συνειδητοποιεί ότι «η προσαρμογή της ψυχής στη νέα κατάσταση του σώματος, αυτό είναι το δυσκολότερο απ’ όλα».

Η Ροζαλί γοητεύεται από τη νεανική του φρεσκάδα, επιζητεί τη συντροφιά του και νιώθει πως η ζωή τής δίνει μια δεύτερη ευκαιρία. Παραξενεύεται, αρχικά, με τα αισθήματα που νιώθει για τον κατά πολύ νεότερό της Κεν, αυτό όμως δεν την εμποδίζει να τα αποδεχτεί με ειλικρίνεια, τόσο απέναντι στον εαυτό της, όσο και στην κόρη της.

Η ήσυχη ζωή της οικογένειας φον Τίμλερ, διακόπτεται από την άφιξη του Κεν Κίτον. Αμερικανός, είκοσι πέντε χρόνων, εμφανίσιμος και με ένα τραύμα από τον πόλεμο, ευχάριστος στις συναναστροφές, έρχεται να παραδώσει μαθήματα αγγλικών στον Έντουαρντ. Η Ροζαλί γοητεύεται από τη νεανική του φρεσκάδα, επιζητεί τη συντροφιά του και νιώθει πως η ζωή τής δίνει μια δεύτερη ευκαιρία. Παραξενεύεται, αρχικά, με τα αισθήματα που νιώθει για τον κατά πολύ νεότερό της Κεν, αυτό όμως δεν την εμποδίζει να τα αποδεχτεί με ειλικρίνεια, τόσο απέναντι στον εαυτό της, όσο και στην κόρη της. Μέσα από τις συζητήσεις των δύο γυναικών, μέσα από συλλογισμούς, προβληματισμούς και επιχειρήματα επί επιχειρημάτων, διαπιστώνουμε τον αγώνα και την αγωνία τους για την αναζήτηση της αλήθειας.

Ιατρική και λογοτεχνία

Κυρίαρχο θέμα του βιβλίο είναι η ηλικία της Ροζαλί και η φάση της εμμηνόπαυσης, την οποία έχει ολοκληρώσει. Η ίδια τονίζει στην Άννα τη σημαντικότητα της εμμήνου ρύσης στη ζωή μια γυναίκας. Για τον λόγο αυτό, είναι πολύ χαρούμενη όταν πιστεύει ότι την επανέκτησε, πράγμα που όμως δεν συμβαίνει, αφού η αιμορραγία της τελικά οφείλεται σε προχωρημένο καρκίνο.

Η συγκεκριμένη νουβέλα ή αφήγηση, όπως την αποκάλεσε ο ίδιος ο Τόμας Μαν, εκλαϊκεύει ζητήματα ιατρικής, για πρώτη φορά στην ιστορία της λογοτεχνίας. Η ομάδα των γιατρών που παρακολουθεί και χειρουργεί τη Ροζαλί εξηγεί αναλυτικά, αλλά με απλά και κατανοητά από όλους λόγια, την κατάσταση της ασθενούς, τόσο στην ίδια όσο και στην κόρη της. Επίσης έχουμε αναφορά στον τραυματισμό του Κεν, ο οποίος τον καιρό του πολέμου έχασε το ένα του νεφρό, και την χωλότητα της Άννας από τη γέννησή της.

Οι φραγμοί της ηλικίας

Η Απατημένη, αν και γράφτηκε πολύ αργότερα, αναφέρεται στην μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο εποχή, η οποία αποτελεί ένα μεταβατικό στάδιο, το οποίο με τη σειρά του, επέφερε αλλαγή στα επικρατούντα ήθη. Οι κανόνες που σχετίζονται με την ενδυμασία αρχίζουν να χαλαρώνουν. Είναι επιτρεπτό να βγάλουν το σακάκι τους οι άντρες την ώρα του φαγητού, για να νιώθουν πιο άνετα ή να μην έχουν τοποθετημένο αυστηρά το μαντηλάκι στην τσέπη του σακακιού τους αλλά να το αφήνουν να κρέμεται. Και στις σχέσεις των ανθρώπων δεν επικρατεί το απολύτως απαγορευτικό στην περίπτωση της μεγάλης διαφοράς ηλικίας ή στις επαφές μιας γυναίκας που έχει χάσει τον σύζυγό της, αρκεί να μην είναι προκλητική η συμπεριφορά της.

Η νουβέλα εκλαϊκεύει ζητήματα ιατρικής, για πρώτη φορά στην ιστορία της λογοτεχνίας. Η ομάδα των γιατρών που παρακολουθεί και χειρουργεί τη Ροζαλί εξηγεί αναλυτικά αλλά με απλά και κατανοητά από όλους λόγια, την κατάσταση της ασθενούς, τόσο στην ίδια όσο και στην κόρη της. Επίσης έχουμε αναφορά στον τραυματισμό του Κεν, ο οποίος τον καιρό του πολέμου έχασε το ένα του νεφρό και την χωλότητα της Άννας από τη γέννησή της.

Η Ροζαλί προσπαθεί να δραπετεύσει από την πραγματικότητα και να ζήσει μια ανέλπιστη και τελικά επιζήμια για την υγεία της ερωτική έκσταση. Αυτό είναι ένα στερεότυπο μοτίβο που το συναντούμε στη λογοτεχνία από πολύ παλιά, ξεκινώντας από τον Οράτιο και φτάνοντας στα Gesta Romanorum και στην ιπποτική μυθιστορία Ruodlieb. Θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι η Ροζαλί είναι το θηλυκό σύστοιχο του Φον Άσενμπαχ από τον Θάνατο στη Βενετία.

thomas mann
Το 1924 κυκλοφόρησε το Μαγικό Βουνό και το 1929 βραβεύθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Κατά την άνοδο
των Ναζί στην εξουσία το 1933, ο Τόμας Μαν βρισκόταν
στη Ζυρίχη με τη σύζυγό του. Ύστερα από προτροπή του
γιού του Κλάους δεν επέστρεψε στη Γερμανία, λόγω της έντονης κριτικής που είχε ασκήσει στον Ναζισμό κατά τα προηγούμενα χρόνια. Το 1936 του αφαιρέθηκε η γερμανική υπηκοότητα και ένα χρόνο μετά του αφαιρέθηκε κι ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Βόννης. Το 1939 ταξίδεψε για τις Η.Π.Α., όπου δίδαξε στο πανεπιστήμιο Πρίνστον. Από το 1941 έως το 1952 έζησε στη Σάντα
Μόνικα της Καλιφόρνια, ενώ μετά την πτώση του Τρίτου
Ράιχ οι επισκέψεις του στην Ευρώπη ήταν τακτικές. Το
1947 εκδόθηκε το μυθιστόρημά του Δόκτωρ Φάουστους.
Στην Ευρώπη επέστρεψε το 1952 και εγκαταστάθηκε στο Κίλχμπεργκ της Ζυρίχης, όπου και πέθανε το 1955. Τα
άπαντα του Τόμας Μαν εκδόθηκαν σε δώδεκα τόμους στο
Βερολίνο το 1956 και στη Φρανκφούρτη το 1960.



Ανάλυση της ανθρώπινης ψυχής

Βασικός άξονας των βιβλίων του Τόμας Μαν είναι η διαρκής αναζήτηση του νοήματος της ύπαρξης. Αναθεωρώντας, ο ίδιος, απόψεις κατά τη διάρκεια της ζωής του, έχοντας το θάρρος να εκφράσει τη γνώμη του δημόσια, δεν σταματάει ποτέ να αναρωτιέται και να ψάχνει για την αλήθεια. Ακόμα κι όταν κέρδισε το Νόμπελ, όπως λέει ο ίδιος «η αναταραχή που προκάλεσε η επιτυχία, δεν κατάφερε ποτέ να μετριάσει την απόλυτη συναίσθηση της σχετικότητας των ερήμων εντός μου, ούτε κατάφερε, έστω και για ένα λεπτό, να αμβλύνει την αιχμή της αυτοκριτικής μου».

«Η φύση μπορεί με θαυμαστό τρόπο να κάνει την ψυχή να ξανανθίσει», όμως «η μητέρα φύση, φαίνεται ότι γενικώς έχει μια χαριτωμένη ροπή προς τη δισημία και τον μυστικισμό». Στην Τέχνη «θα έπρεπε να σε ερεθίζει η προσπάθεια να μετατρέψεις εκείνο που αόρατο δίνει χαρά, στο ορατό, στο οποίο στηρίζεται τελικά η τέχνη της ζωγραφικής». Η αγωνία της ωριμότητας, οι σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους με διαφορά ηλικίας, «είναι τόσο παράξενο και κάπως επώδυνο που στη ζωή κυριαρχεί αυτή η ατολμία μεταξύ νέων κι ηλικιωμένων». Το πάθος που εκπορεύεται από τη φυσική ανάγκη του σώματος αλλά συγκρούεται με τους κοινωνικά αποδεκτούς κανόνες, «η ευτυχία και η περηφάνια σ’ αυτές τις περιπτώσεις, είναι τόσο στενά συνδεδεμένες με τον πόνο». Η ηθική και η ανηθικότητα, η δυνατότητα να έχει και η γυναίκα την ελευθερία να εκφράσει τον πόθο της, η ευρύτητα πνεύματος σε αντιδιαστολή με τις προκαταλήψεις της εποχής, η εσωτερική πάλη των ηρώων και τέλος, ο έρωτας και η θέληση για ζωή, ως αντίδοτο στον τρόμο του επερχόμενου θανάτου. «Αφού ο θάνατος είναι το μεγάλο φάρμακο της ζωής, κι αν για μένα πήρε τη μορφή της ανάστασης και της χαράς της ζωής, τότε αυτό δεν ήταν ψέμα, αλλά καλοσύνη κι ευσπλαχνικότητα», λέει η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου.

Η νουβέλα συνοδεύεται από ένα γράμμα του φιλόσοφου και κοινωνιολόγου Τέοντορ Αντόρνο προς τον συγγραφέα, όπου του εκφράζει τις ευχαριστίες και τον θαυμασμό του για τα θέματα που θίγει στο βιβλίο του. «Μα τι πράγματα, που ούτε τα ‘χε κανείς υποψιαστεί, βγάλατε πάλι από το θέμα της διαπλοκής μεταξύ έρωτα και θανάτου· πόσο συγκεκριμένα και πόσο πλούσια σε εικόνες το επιτύχατε… λες και παρουσιάζετε εναλλαγές του έμμονου βασικού θέματός σας, όπου εναλλάσσονται με ακρίβεια το φως και το σκοτάδι… δεν παίρνει λοιπόν εδώ η πεισιθάνατη ζωή τον λόγο, αλλά ο θάνατος που ποθεί να ζήσει, κι αυτό ακριβώς αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα το απρεπές, το ασύλληπτο, που συνταράσσει την κοινωνική συνοχή».

* Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΚΟΥΛΗ είναι εκπαιδευτικός. 


Mann Η απατημένη
με ένα γράμμα του Αντόρνο
Thomas Mann
Μτφρ. Γιάννης Κοιλής
Κριτική 2020
Σελ. 216, τιμή εκδότη €10,00

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ THOMAS MANN

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

«Περί ανθρώπων» της Γιούλι Τσε (κριτική) – Κόντρα στις βεβαιότητες και τα στερεότυπα

«Περί ανθρώπων» της Γιούλι Τσε (κριτική) – Κόντρα στις βεβαιότητες και τα στερεότυπα

Για το μυθιστόρημα της Γιούλι Τσε [Juli Zeh] «Περί ανθρώπων» (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Her».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Βεβαιότητες… Ποτέ δεν βρίσκονταν σε έλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ